КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН ЭМГЕК КОДЕКСИ( 08.07.2023-ж. өзгөртүүлөр жана толуктоолор менен)
2004-жылдын 1-июлунан тартып Кыргыз Республикасынын 2004-жылдын 4-августундагы N 107 Мыйзамы менен күчүнө кирген.
Мыйзам чыгаруу жыйыны тарабынан кабыл алынган Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңеши
25-май, 2004-жыл
1-статья. Эмгек мыйзамдарынын максаттары жана милдеттери
Эмгекти жана тузден-туз байланышкан мамилелерди укуктук жөнгө салуунун негизги принциптери 2-статья
4-статья. Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын эмгек укугунун ченемдерин камтыган актылары
9-статья. Эмгек чөйрөсүндө басмырлоого тыюу салуу
10-статья. Мажбурлап иштетүүгө тыюу салуу
12-статья. Ушул Кодексте каралган мөөнөттөрдү эсептөө
14-статья. Эмгек мамилелеринин пайда болушунун негиздери
18-статья. Эмгек мамилелеринин тараптары
19-статья. Кызматкердин негизги укуктары жана милдеттери
20-статья. Иш берүүчүнүн негизги укуктары жана милдеттери
21-статья. Эмгек мамилелеринин субъекттеринин түрлөрү
II БӨЛҮМ. ЭМГЕК ТАЛАСЫНДАГЫ СОЦИАЛДЫК ӨНӨКТӨШТҮК
22-статья. Социалдык өнөктөштүк
23-статья. Социалдык өнөктөштүктүн негизги принциптери
24-статья. Социалдык өнөктөштүктүн тараптары
25-статья. Социалдык өнөктөштүк системасы
26-статья. Социалдык өнөктөштүктүн формалары
27-статья. Ушул бөлүмдүн ченемдерин колдонуунун өзгөчөлүктөрү
4-Глава ЭМГЕКЧИЛЕРДИН ЖАНА ЖУМУШ БЕРҮҮЧҮЛӨРДҮН ӨКҮЛДӨРҮ
28-статья. Иш берүүчүлөрдүн өкүлдөрү
29-статья. Кызматкерлердин өкүлдөрү
30-статья. Профсоюзга муче болбогон эмгекчилердин таламдарынын екулдеру
31-статья. Кызматкерлердин башка өкүлдөрү
32-статья. Кызматкерлердин өкүлдөрүнүн ыйгарым укуктары
34-статья. Кызматкерлердин өкүлдөрү үчүн кошумча эмгек кепилдиктери
5-ГЛАВА СОЦИАЛДЫК ӨНӨКТӨКТҮКТҮН ОРГАНДАРЫ. КОЛЛЕКТИВДҮҮ СҮЙЛӨШҮҮЛӨРДҮ ЖҮРГҮЗҮҮ
35-статья. Социалдык-эмгек мамилелерин жөнгө салуучу органдар
36-статья. Коллективдуу подряддын принциптери
37-статья. Коллективдуу подрядды жургузуу
38-статья. Жамааттык келишимдерди жүргүзүүнүн тартиби
39-статья. Пикир келишпестиктерди жөнгө салуу
Жамааттык келишимге катышкан адамдарга кепилдиктер жана компенсациялар 40-статья
6-Глава Жамааттык келишимдер жана келишимдер
42-статья. Жамааттык келишимдин мазмуну жана түзүмү
43-статья. Жамааттык келишимдин күчү
Жамааттык келишимге өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүү 44-статья
45-статья. Жамааттык келишимди аткарбагандыгы үчүн тараптардын жоопкерчилиги
46-статья. Келишим. Келишимдердин түрлөрү
47-статья. Келишимди иштеп чыгуунун жана түзүүнүн тартиби
48-статья. Келишимдин мазмуну жана түзүмү
49-статья. Келишимдин жарактуулугу
51-статья. Келишимге өзгөртүүлөр жана толуктоолор
52-статья. Келишимдин аткарылышын контролдоо
7-Глава. ЭМГЕК КЕЛИШИМИ ЖӨНҮНДӨ ЖАЛПЫ ЖОБОЛОР. ЭМГЕК КЕЛИШИМИН ТҮЗҮҮ
53-статья. Эмгек келишиминин түшүнүгү
54-статья. Эмгек келишиминин мазмуну
55-статья. Эмгек келишиминин мөөнөтү
56-статья. Эмгек келишиминде каралбаган иштерди аткарууну талап кылууга тыюу салуу
57-статья. Эмгек келишиминин күчүнө кириши
58-статья. Эмгек келишимин түзүү жана ишке орноштурууну каттоо
Айрым граждандардын эмгек келишимин тузууден негизсиз баш тартуусуна тыюу салуу 59-статья.
60-статья. Эмгек келишиминин жараксыздыгы
61-статья. Эмгек келишиминин айрым шарттарынын жараксыздыгы
63-статья. Эмгек келишимин түзүүдө медициналык кароодон өткөрүү
64-статья. Эмгек келишимин түзүүдө көрсөтүлүүчү документтер
66-статья. Ишке жана эмгек акыга документтерди берүү
68-статья. Туугандардын мамлекеттик уюмдарда биргелешип иштөөсүн чектөө
8-Глава. ЭМГЕК КЕЛИШИМИНЕ ӨЗГӨРТҮҮЛӨР
71-статья. Эмгектин маанилүү шарттарын өзгөртүү
72-статья. Өндүрүштүк муктаждыктарга байланыштуу башка ишке убактылуу которуу
73-статья. Иштин токтоп калгандыгына байланыштуу убактылуу которуу
74-статья. Убактылуу алмаштыруу
75-статья. Ден соолугунун абалы боюнча башка ишке которуу
77-статья. Менчик ээсин алмаштыруудагы жана уюмду кайра уюштуруудагы эмгек мамилелери
78-статья. Кызматкерлерди массалык түрдө бошотууга жол бербөө боюнча иш берүүчүнүн милдеттери
79-статья. Эмгек келишимин бузуунун негиздери
80-статья. Эмгек келишимин тараптардын макулдашуусу боюнча бузуу
Мөөнөттүү эмгек келишимин бузуу 81-статья
Кызматкердин демилгеси боюнча (өз каалоосу боюнча) эмгек келишимин бузуу 82-статья.
83-статья. Иш берүүчүнүн демилгеси боюнча эмгек келишимин бузуу
85-статья. Иш берүүчүнүн демилгеси боюнча эмгек келишимин бузуунун тартиби
87-статья. Бошогон кызматкерлерге пособиелер жана компенсациялар
88-статья. Эмгек келишимин тараптарга көз каранды болбогон жагдайлар боюнча бузуу
89-статья. Жумуш убактысынын түшүнүгү жана аны жөнгө салуу
90-статья. Нормалдуу жумуш убактысы
91-статья. Кызматкерлердин айрым категориялары үчүн кыскартылган жумуш убактысы
92-статья. Иштин өзгөчө мүнөзүндөгү жумушчулар үчүн кыскартылган жумуш убактысы
93-статья. Толук эмес жумуш убактысы
94-статья. Беш күндүк жана алты күндүк жумуш жумасы
95-статья. Күнүмдүк жумуштун (сменанын) узактыгы.
96-статья. Жумуш эмес майрамдардын алдындагы жумуштун узактыгы
98-статья. Кадимки жумуш убактысынан тышкары иштөө
100-статья. Иш берүүчүнүн демилгеси боюнча нормалдуу жумуш убактысынан тышкаркы иштөө (ашыкча иштөө)
102-статья. Сменалык жумуш учурундагы жумуш убактысы
103-статья. Жумуш убактысынын жыйындылык эсеби
104-статья. Жумуш күнүн бөлүктөргө бөлүү
105-статья. Иш убактысынын ийкемдүү режими
106-статья. Иш убактысынын нормалдуу эместиги
107-статья. Жумуш убактысын эсепке алуу
108-статья. Эс алуу убактысы түшүнүгү
109-статья. Эс алуу убактысынын түрлөрү
110-статья. Иш күнүндө (сменада) эс алуу жана тамактануу үчүн тыныгуу
111-статья. Жылытуу жана эс алуу үчүн атайын тыныгуулар
113-статья. Жумуш эмес майрам күндөрү
115-статья. Дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүндөгү эмгеги үчүн компенсация
116-статья. Жыл сайын төлөнүүчү эс алуулар
117-статья. Ар жылдык негизги акы төлөнүүчү өргүүнүн узактыгы
118-статья. Узартылган негизги өргүү
119-статья. Жыл сайын акы төлөнүүчү кошумча өргүү
121-статья. Иштин өзгөчө мүнөзү үчүн акы төлөнүүчү жылдык кошумча өргүү
122-статья. Иш убактысы тынымсыз иштеген кызматкерлерге акы төлөнүүчү жылдык кошумча өргүү
123-статья. Ар жылдык акы төлөнүүчү өргүүлөрдүн узактыгын эсептөө
125-статья. Ар жылдык негизги акы төлөнүүчү өргүүгө укук берүүчү жумуш жылына кирген мезгилдер
126-статья. Жыл сайын акы төлөнүүчү өргүү берүүнүн тартиби
127-статья. Өргүүлөрдү каттоо жана эсепке алуу
128-статья. Ар жылдык акы төлөнүүчү өргүү берүүнүн ырааттуулугу
129-статья. Ар жылдык акы төлөнүүчү өргүүнү узартуу же кийинкиге калтыруу
130-статья. Ар жылдык акы төлөнүүчү өргүүлөрдү бөлүктөргө бөлүү. Каникулдан обзор
131-статья. Ар жылдык акы төлөнүүчү өргүүнү акчалай компенсацияга алмаштыруу
132-статья. Кызматкерди иштен бошоткондо өргүү укугун ишке ашыруу
133-статья. Эмгек акысы сакталбаган өргүү
135-статья. Эмгек өргүүсүнүн узактыгын иштеген убакытка пропорционалдуу эсептөөнүн тартиби.
136-статья. Кош бойлуулук жана төрөт боюнча өргүү
137-статья. Бала багуу боюнча өргүү
138-статья. Жаңы төрөлгөн балдарды асырап алган кызматкерлерге өргүү
140-статья. Кесиптик орто билим берүүнүн билим берүү уюмдарында окуган кызматкерлерге окуу өргүүсү
142-статья. Кечки (сменалык) билим берүү уюмдарында окуган кызматкерлерге окуу өргүүсү
12-Глава. ЭМГЕК ТАРТИБИ. ЭМГЕК ТАРТИБИ
144-статья. Уюмдун эмгек тартиби. Тартип жана жоболор
147-статья. Тартиптик жазаларды колдонуунун тартиби
148-статья. Тартиптик жазаларга даттануунун тартиби
149-статья. Тартиптик жазанын колдонуу мөөнөтү
IV БӨЛҮМ. ТӨЛӨӨ ЖАНА ЭМГЕК РЕЙТИНЧИ. КЕПИЛДИКТЕР ЖАНА КОМПЕНСАЦИЯЛАР
151-статья. Негизги түшүнүктөр жана аныктамалар
152-статья. Кызматкерлердин эмгегине акы төлөө
153-статья. Эмгекке акы телеенун формалары
154-статья. Эмгек акынын минималдуу өлчөмүн белгилөө
155-статья. Эмгек акыны белгилөө
Реалдуу эмгек акынын децгээлин жогорулатууну камсыз кылуу 156-статья
157-статья. Эмгек акыны төлөө шарттары
158-статья. Кызматкер каза болгон күнгө чейин алынбаган эмгек акыны берүү
159-статья. Орточо эмгек акыны эсептөө
160-статья. Эмгек акыдан кармап калуулар
161-статья. Эмгек акыдан кармап калуулардын өлчөмүн чектөө
162-статья. Эмгек акыны төлөө тартиби жана орду
163-статья. Уюмдун жетекчисинин, анын орун басарларынын жана башкы бухгалтеринин эмгегине акы төлөө
164-статья. Өзгөчө шарттарда сый акы
165-статья. Банкрот болгон учурда эмгек акы төлөө
166-статья. Ишти нормадан четтеген шарттарда аткаруунун башка учурларында эмгекке акы төлөө
168-статья. Ар кандай квалификациядагы эмгек үчүн акы төлөө
169-статья. Түнкү жумуш үчүн акы төлөө
170-статья. Эмгек нормаларын (кызматтык милдеттерди) сактабагандыгы үчүн сый акы
171-статья. Брак болуп чыккан продукцияны даярдоодо эмгекке акы телее
173-статья. Жаңы өндүрүштөрдү (продукцияларды) өнүктүрүү үчүн акы төлөө.
174-статья. Ашыкча иштегендиги үчүн акы төлөө
175-статья. Дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүндөгү жумуш үчүн акы төлөө
178-статья. Эмгектин типтүү ченемдерин иштеп чыгуу жана бекитүү
179-статья. Эмгектин ченемдерин киргизүү, алмаштыруу жана кайра карап чыгуу
180-статья. Өндүрүш нормаларын аткаруу үчүн нормалдуу эмгек шарттарын камсыз кылуу
15-ГЛАВА. КЕПИЛДИКТЕР ЖАНА КОМПЕНСАЦИЯЛАР
181-статья. Кепилдиктердин жана компенсациялардын түшүнүгү
183-статья. Иш берүүчү медициналык текшерүүгө жиберген кызматкерлерге кепилдиктер
185-статья. Квалификациясын жогорулатууга жиберилген жумушчуларга кепилдиктер
188-статья. Чет өлкөгө кызматтык жана узак мөөнөттүү командировкалардын түшүнүгү
189-статья. Кызматкерлерди командировкага жиберүүдө кепилдиктер
190-статья. Командировкаларга байланыштуу чыгымдардын ордун толтуруу
191-статья. Башка аймакка иштөөгө кеткенде чыгымдардын ордун толтуруу
192-статья. Уюмдун кызматкерлеринин кызыкчылыгында милдеттерин аткарууда кепилдиктер
193-статья. Кызматкердин жеке мүлкүн пайдаланууга кеткен чыгымдардын ордун толтуруу
194-статья. Кызматкердин эмгекке убактылуу жарамсыздыгы боюнча кепилдиктер
V БӨЛҮМ. КАДРЛАРДЫ КЕСИПТИК ДАЯРДОО ЖАНА КАЙРА КАРАЙ КАЛТЫРУУ
195-статья. Кадрларды даярдоодо жана кайра даярдоодо иш берүүчүнүн укуктары жана милдеттери
196-статья. Кызматкерлердин кесиптик окууга жана квалификациясын жогорулатууга укугу
198-статья. Студенттик келишим
199-статья. Студенттик келишимдин мазмуну
200-статья. Студенттик келишимдин мөөнөтү жана формасы
201-статья. Студенттик келишимдин жарактуулугу
202-статья. Шакирттиктин уюштуруу формалары
204-статья. Шакирттик үчүн акы төлөө
205-статья. Зыяндуу окуя болгон учурда окуучуларга эмгек мыйзамдарын жайылтуу
206-статья. Студенттик келишимдин шарттарынын жараксыздыгы
207-статья. Шакирттик окууну аяктагандан кийин окуучулардын укуктары жана милдеттери
208-статья. Студенттик келишимди бузуунун негиздери
209-статья. Негизги түшүнүктөр
210-статья. Эмгекти коргоо боюнча мамлекеттик ченемдик талаптар
211-статья. Эмгекти коргоону камсыз кылуу боюнча иш берүүчүнүн милдеттери
212-статья. Эмгекти коргоо жагындагы кызматкердин милдеттери
213-статья. Өндүрүштүк объекттердин жана продукциянын эмгекти коргоо талаптарына ылайык келиши
214-статья. Кызматкерлерди жеке коргонуу каражаттары жана гигиена менен камсыз кылуу
215-статья. Кызматкердин эмгекти коргоо укугунун кепилдиктери
216-статья. Эмгекти коргоо боюнча кызматкерлерди окутуу жана окутуу
217-статья. Эмгекчилерди санитардык жана медициналык жактан тейлее
218-статья. Оор жумуштарды жана эмгек шарттары зыяндуу же кооптуу жумуштарды аткарууну чектөө
219-статья. Сүттү бөлүштүрүү жана дарылоо-профилактикалык тамактандыруу
220-статья. Айрым категориялардагы кызматкерлерди медициналык кароодон өткөрүү
221-статья. Иште ооруп калган кызматкерлерди дарылоо мекемелерине ташуу
222-статья. Эмгекти коргоо кызматы
223-статья. Өндүрүштүк кырсыктарды жана кесиптик ооруларды иликтөө жана эсепке алуу
224-статья. Эмгек шарттары үчүн жеңилдиктер жана компенсациялар
225-статья. Кызматкердин ден соолугуна келтирилген зыян үчүн иш берүүчүнүн жоопкерчилиги
227-статья. Иш берүүчүнүн күнөөсү
228-статья. Келтирилген зыян үчүн иш берүүчүнүн жоопкерчилигинин далилдери
229-статья. Аба кемесинин ээсинин – иш берүүчүнүн жоопкерчилиги
230-статья. Аралаш жоопкерчилик
231-статья. Зыяндын ордун толтуруунун түрлөрү
232-статья. Эмгекке жарамдуулугун экспертизалоо
233-статья. Эмгектик мертинүүдөн келтирилген зыяндын ордун толтуруунун өлчөмүн көбөйтүү
235-статья. Жабырлануучуга эмгек акысын компенсациялоо
236-статья. Зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү эсептелүүчү кирешелердин курамы
237-статья. Орточо айлык эмгек акы аныкталуучу мезгилдер
238-статья. Орточо айлык эмгек акыны эсептөөнүн тартиби
239-статья. Эмгектик мертинүүнү кайталап алган учурда келтирилген зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү
240-статья. Чет өлкөдө иштеген жарандардын эмгек акысын эсептөө
241-статья. Өндүрүштүк окуудан өткөн адамдардын эмгек акысын эсептөө
242-статья. Эмгектик мертинүүгө байланыштуу башка ишке убактылуу которуу үчүн сый акы
244-статья. Кошумча чыгымдардын түрлөрү
245-статья. Кошумча чыгымдардын суммасы
246-статья. Ден соолукка зыян келтиргендигине байланыштуу дарыланууга кошумча өргүү жана аны төлөө
247-статья. Жабырлануучуга бир жолку жөлөкпул
248-статья. Жабырлануучуга келтирилген моралдык зыяндын ордун толтуруу боюнча иш берүүчүнүн милдети
249-статья. Жабырлануучу каза болгон учурда келтирилген зыяндын ордун толтурууга укуктуу адамдар.
252-статья. Жабырлануучунун (нан берүүчүнүн) каза болгондугуна байланыштуу бир жолку жөлөкпул.
256-статья. Иш берүүчү менен сүйлөшүүлөрдө жабырлануучунун өкүлү
257-статья. Зыяндын ордун толтуруу жөнүндө арызды иш берүүчүнүн кароосу
258-статья. Зыяндын ордун толтуруу жөнүндө иштерди сотко чейин кароо
260-статья. Зыяндын ордун толтуруунун суммасын төлөөнүн мөөнөттөрү
261-статья. Зыяндын ордун толтуруунун мөөнөттөрү
262-статья. Зыяндын ордун толтуруунун мөөнөтүн узартуу
265-статья. Зыяндын ордун толтурууну кайра эсептөөнүн мөөнөттөрү
269-статья. Өз убагында алынбаган зыяндын ордун толтуруунун суммасын төлөө
270-статья. Зыяндын ордун толтуруу катары алынган суммаларды кайтарып берүүнү чектөө
271-статья. Сөөк коюуга кеткен чыгымдардын ордун толтуруу
272-статья. Зыяндын ордун толтуруу жөнүндө иштерди сактоо
VII БӨЛҮМ. ЭМГЕК КЕЛИШИМИНИН ТАРАПТАРЫНЫН МАТЕРИАЛДЫК ЖООПКЕРЧИЛИГИ
274-статья. Эмгек келишиминин тараптарынын финансылык жоопкерчилигинин башталышынын шарттары
20-Глава. Иш берүүчүнүн кызматкердин алдындагы материалдык жоопкерчилиги.
276-статья. Кызматкердин мүлкүнө келтирилген зыян үчүн иш берүүчүнүн материалдык жоопкерчилиги
277-статья. Кызматкерге келтирилген моралдык зыяндын ордун толтуруу
278-статья. Кызматкерге келтирилген зыяндын ордун толтуруунун тартиби
21-Глава. Кызматкердин материалдык жоопкерчилиги
279-статья. Иш берүүчүгө келтирилген зыян үчүн кызматкердин материалдык жоопкерчилиги
280-статья. Кызматкердин материалдык жоопкерчилигин жокко чыгарган жагдайлар
281-статья. Иш берүүчүнүн кызматкерден зыяндын ордун толтуруудан баш тартуу укугу
282-статья. Кызматкердин финансылык жоопкерчилигинин чектери
283-статья. Толук финансылык жоопкерчиликтин учурлары
284-статья. Кызматкерлердин толук материалдык жоопкерчилиги жөнүндө жазуу жүзүндөгү келишимдер
285-статья. Келтирилген зыяндын өлчөмүн аныктоо
287-статья. Кызматкерлерге келтирилген зыяндын ордун ыктыярдуу толтуруу
288-статья. Иш берүүчүгө келтирилген зыяндын ордун толтуруунун тартиби
289-статья. Кызматкерден өндүрүп алынууга тийиш болгон зыяндын өлчөмүн сот тарабынан азайтуу
290-статья. Кызматкерлерди окутууга байланышкан чыгымдардын ордун толтуруу
291-статья. Уюмга анын жетекчиси тарабынан келтирилген зыяндын ордун толтуруу
VIII БӨЛҮМ. ЭМГЕКЧИЛЕРДИН айкын категориялары боюнча эмгекти жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрү
292-статья. Эмгекти жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрү
293-статья. Эмгекти жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрүн белгилөөнүн учурлары
23-Глава. 18 жашка чыга элек жумушчулардын эмгегин жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрү.
294-статья. 18 жашка чыга элек адамдарды ишке тартууга тыюу салынган жумуштар
295-статья. 18 жашка чыга элек адамдарды ишке алууда кошумча кепилдиктер
296-статья. 18 жашка чыга элек адамдарды медициналык кароодон өткөрүү
298-статья. 18 жашка чейинки жумушчулардын ендуруштук нормативдери
301-статья. Эмгек келишими бузулганда 18 жашка чыга элек кызматкерлерге кошумча кепилдиктер
302-статья. Зыян келтиргендиги үчүн 18 жашка чыга элек кызматкерлердин жоопкерчилиги
303-статья. Аялдардын эмгегин пайдаланууга тыюу салынган жумуштар
305-статья. Кош бойлуу аялдарды жана балалуу аялдарды ишке алууда кошумча кепилдиктер
306-статья. Кош бойлуу аялдарды башка ишке которуу
307-статья. Кош бойлуулук жана төрөт боюнча өргүү
308-статья. Бала асырап алган кызматкерлерге өргүү
309-статья. Баланы тамактандыруу үчүн тыныгуулар
310-статья. Эмгек келишими токтотулганда кош бойлуу аялдарга жана балалуу аялдарга кепилдиктер
312-статья. Балдарды энесиз тарбиялап жаткан адамдарга кепилдиктер жана жеңилдиктер
25-Глава. Ден соолук мүмкүнчүлүктөрү чектелүү иштеген АДАМДАР ҮЧҮН ЭМГЕКТИ ЖӨНӨГӨЗҮҮНҮН ӨЗГӨЧҮЛӨРҮ.
313-статья. Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдардын эмгекке болгон укугун ишке ашыруусу
314-статья. Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдар үчүн жумуш орундарынын квотасы
315-статья. Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдарды ишке орноштуруу
316-статья. Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдарды ишке алууда кошумча кепилдиктер
322-статья. Уюмдун жетекчисинин ишин жөнгө салуунун укуктук негиздери
323-статья. Уюмдун жетекчиси менен эмгек келишимин түзүү
324-статья. Уюмдун жетекчисинин толук эмес иштөөсү
325-статья. Уюмдун жетекчисинин финансылык жоопкерчилиги
326-статья. Уюмдун жетекчиси менен эмгек келишимин бузуунун кошумча негиздери
328-статья. Уюмдун жетекчисинин демилгеси боюнча эмгек келишимин мөөнөтүнөн мурда бузуу
329-статья. Уюмдун коллегиалдуу аткаруу органынын мүчөлөрүнүн эмгегин жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрү.
27-Глава Толук эмес убакытта иштеген адамдардын эмгекти жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрү.
330-статья. Толук эмес жумуш убактысы жөнүндө жалпы жоболор
331-статья. Толук эмес жумуш убактысы боюнча иштөөгө арыз бергенде көрсөтүлүүчү документтер
332-статья. Толук эмес убакытта иштөө убактысынын узактыгы
333-статья. Толук эмес иштеген адамдардын эмгегине акы төлөө
334-статья. Толук эмес иштеген учурда өргүү
335-статья. Толук эмес иштеген адамдарга кепилдиктер жана компенсациялар
336-статья. Толук эмес иштеген адамдар менен эмгек келишимин бузуунун кошумча негиздери
337-статья. Эки айга чейинки мөөнөткө эмгек келишимин түзүү
338-статья. Дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрү ишке тартуу
339-статья. Акы төлөнүүчү майрамдар
340-статья. Эмгек келишимин бузуу
29-Глава. СЕЗОНДУК ЭМГЕКТЕ АЛЫНГАН ЖУМУШЧУЛАРДЫН ЭМГЕКТИ ЖАНА ТАРТУУЛоонун өзгөчөлүктөрү.
342-статья. Сезондук жумуштарда иштеген кызматкерлер менен эмгек келишимин түзүүнүн шарттары
343-статья. Сезондук жумуштарда иштеген кызматкерлерге акы төлөнүүчү өргүү
344-статья. Сезондук жумуштарда иштеген кызматкерлер менен эмгек келишимин бузуу
30-Глава Сменада иштеген АДАМДАРДЫН ЭМГЕКТИ ЖӨНӨГӨЗҮҮНҮН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ
345-статья. Ротациялык негизде иштөө жөнүндө жалпы жоболор
346-статья. Ротациялык негизде иштөөгө чектөөлөр
348-статья. Вахталык ыкма менен иштөөдө жумуш убактысын эсепке алуу
349-статья. Вахталык негизде иштөөдө эмгек жана эс алуу тартиби
350-статья. Ротациялык негизде иштеген адамдарга кепилдиктер жана компенсациялар
351-статья. Кызматкер менен иш берүүчү – жеке жак менен түзүлгөн эмгек келишиминин өзгөчөлүктөрү.
352-статья. Эмгек келишиминин мөөнөтү
353-статья. Эмгек жана эс алуу тартиби
354-статья. Эмгек келишиминин олуттуу шарттарын өзгөртүү
355-статья. Эмгек келишимин бузуу
356-статья. Жекече эмгек талаш-тартыштарын чечүү
357-статья. Иш берүүчү – жеке адамдар менен иштөөнү ырастоочу документтер
32-Глава Үй кызматчыларынын эмгегин жөнгө салуу өзгөчөлүктөрү.
359-статья. Үй жумуштарына жол берилген шарттар
360-статья. Үйдө иштегендер менен эмгек келишимин бузуу
32-1-глава. Дистанттык жумуштарды аткарган жумушчулар үчүн эмгекти жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрү
360-2-статья. Алыстан иштөөчү кызматкер менен эмгек келишимин түзүүнүн өзгөчөлүктөрү
360-3-статья. Алыстан иштөөчү кызматкердин эмгегин коргоо
360-4-статья. Алыстан иштөөчү кызматкердин жумуш убактысы жана эс алуу убактысы
362-статья. Кепилдиктерди жана компенсацияларды алуу үчүн зарыл болгон иш стажы
364-статья. Эмгек акынын региондук коэффициенти
365-статья. Кызматтык маяналарга пайыздык жогорулатуу
367-статья. Кыскартылган иш жумасы
368-статья. Жыл сайын акы төлөнүүчү кошумча өргүү
369-статья. Ар жылдык акы төлөнүүчү өргүү берүүнүн жана айкалыштыруунун тартиби
370-статья. Медициналык жардамдын кепилдиктери
372-статья. Көчүрүү менен байланышкан чыгымдардын ордун толтуруу
373-статья. Башка кепилдиктер жана компенсациялар
34-Глава. ТРАНСПОРТ кызматкерлеринин эмгегин жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрү.
374-статья. Транспорттук каражаттардын кыймылы менен түздөн-түз байланышкан жумуштарга жалдоо
35-Глава Педагогикалык курамдын эмгекти жөнгө салуу өзгөчөлүктөрү.
377-статья. Педагогикалык иш менен алектенүү укугу
379-статья. Педагогикалык кызматкерлердин иш убактысынын узактыгы
380-статья. Ар жылдык негизги узартылган акы төлөнүүчү өргүү
381-статья. Педагогикалык кызматкер менен эмгек келишимин бузуунун кошумча негиздери
37-Глава Диний уюмдардын кызматкерлеринин эмгегин жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрү.
387-статья. Диний уюмдагы эмгек келишиминин тараптары
388-статья. Диний уюмдун ички тартиби
Диний уюм менен эмгек келишимин түзүүнүн жана аны өзгөртүүнүн өзгөчөлүктөрү 389-статья
390-статья. Диний уюмдарда иштеген адамдардын иш убактысы
391-статья. Диний уюмдардын кызматкерлеринин материалдык жоопкерчилиги
392-статья. Диний уюмдун кызматкери менен эмгек келишимин бузуу
393-статья. Диний уюмдардын кызматкерлеринин ортосундагы жекече эмгек талаш-тартыштарын кароо
38-Глава. БАНКРОТТУКТА ЭМГЕК МАМИЛЕЛЕРИНИ ЖӨНГӨТҮҮНҮН ӨЗГӨЧҮЛӨРҮ.
394-статья. Банкроттук учурундагы эмгек мамилелерин жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрү
39-ГЛАВА ЭМГЕКЧИЛЕРДИН БАШКА КАТЕГОРИЯЛАРЫНЫН ЭМГЕКТИ ЖӨНӨГӨЗҮҮНҮН ӨЗГӨЧҮЛӨРҮ
396-статья. Медицина кызматкерлеринин эмгегин жөнгө салуунун айрым өзгөчөлүктөрү
398-статья. Кызматкерлердин эмгек укуктарын коргоо ыкмалары
404-статья. Уюмдарды текшерүүнүн тартиби
409-статья. Эмгек мыйзамдарынын сакталышына коомдук контроль
410-статья. Кызматкерлердин өкүлдөрүнүн мыйзамдуу ишине тоскоолдук кылууга тыюу салуу
42-Глава Жекече эмгек талаш-тартыштары
411-статья. Жекече эмгек талаш-тартыштары
412-статья. Жекече эмгек талаш-тартыштарын кароонун жана чечүүнүн субъекттери
413-статья. Эмгек талаш-тартыштарын кароонун тартиби
414-статья. Жекече эмгек талаш-тартыштарын кароо үчүн органдарга кайрылуунун мөөнөттөрү
415-статья. Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссияларды түзүү
416-статья. Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиялардын компетенциясы
417-статья. Жекече эмгек талаш-тартыштарын эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссияда кароонун тартиби
418-статья. Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиянын чечимдерин кабыл алуу тартиби
419-статья. Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиянын чечимдерин аткаруу
421-статья. Жекече эмгек талаш-тартыштарын сотто кароо
422-статья. Кызматкерлерди соттук чыгымдардан бошотуу
424-статья. Кызматкердин акчалай талаптарын канааттандыруу
43-Глава Жамааттык эмгек талаш-тартыштары
428-статья. Негизги түшүнүктөр
429-статья. Кызматкерлердин жана алардын өкүлдөрүнүн талаптарын коюу
430-статья. Кызматкерлердин, профсоюздардын жана алардын бирикмелеринин талаптарын кароо
431-статья. Макулдашуунун жол-жоболору
432-статья. Жамааттык эмгек талаш-тартыштарын макулдашуу комиссиясынын кароосу
433-статья. Жамааттык эмгек талашын ортомчунун катышуусу менен кароо
434-статья. Жамааттык эмгек талаш-тартышын чечүүгө байланыштуу кепилдиктер
435-статья. Жамааттык эмгек талаш-тартышын чечүүнүн жүрүшүндө макулдашуу
437-статья. Иш таштоо жарыялоо
438-статья. Иш таштоону жетектеген орган
439-статья. Жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптарынын иш таштоо учурундагы милдеттери
440-статья. Мыйзамсыз иш таштоо
441-статья. Иш таштоого байланыштуу кызматкерлердин кепилдиктери жана укуктук абалы
442-статья. Локаутка тыюу салуу
444-статья. Мыйзамсыз иш таштоо үчүн кызматкерлердин жоопкерчилиги
445-статья. Жамааттык эмгек талаш-тартышын чечүүдө документацияны жүргүзүү
I БӨЛҮМ ЖАЛПЫ БӨЛҮМ
1-ГЛАВА. НЕГИЗГИ ЖОБОЛОР
1-статья. Эмгек мыйзамдарынын максаттары жана милдеттери
Эмгек мыйзамдарынын максаттары жарандардын эмгек укуктарынын жана эркиндиктеринин мамлекеттик кепилдиктерин белгилөө, эмгекке жагымдуу шарттарды түзүү, жумушчулардын жана иш берүүчүлөрдүн укуктарын жана кызыкчылыктарын коргоо болуп саналат. Эмгек мыйзамдары эмгек мамилелеринин тараптарынын кызыкчылыктарын, ошондой эле мамлекеттин кызыкчылыктарын оптималдуу координациялоого жетишүү үчүн зарыл болгон укуктук шарттарды түзүүгө багытталган.
Эмгек мыйзамдарынын негизги максаттары эмгекти жана түздөн-түз байланышкан мамилелерди укуктук жөнгө салуу болуп саналат:
эмгекти уюштуруу жана эмгекти башкаруу боюнча;
бул иш берүүчү менен иштөө үчүн;
түздөн-түз ушул иш берүүчүдөн кадрларды кесиптик даярдоо, кайра даярдоо жана квалификациясын жогорулатуу үчүн;
иш берүүчүлөрдүн, кызматкерлердин жана мамлекеттик органдардын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын ортосундагы социалдык өнөктөштүк, жамааттык келишимдер, жамааттык келишимдерди жана макулдашууларды түзүү боюнча;
мыйзамда каралган учурларда эмгек шарттарын түзүүгө жана эмгек мыйзамдарын колдонууга жумушчулардын жана иш берүүчүлөрдүн өкүлчүлүктүү органдарынын катышуусу жөнүндө;
иш берүүчүлөрдүн жана кызматкерлердин эмгек жаатындагы материалдык жоопкерчилиги жөнүндө;
эмгек мыйзамдарынын (анын ичинде эмгекти коргоо жөнүндө мыйзамдардын) сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо боюнча;
эмгек талаш-тартыштарын чечүү боюнча.
Эмгекти жана тузден-туз байланышкан мамилелерди укуктук жөнгө салуунун негизги принциптери 2-статья
Эмгекти жана тикелей байланышкан мамилелерди укуктук жөнгө салуунун негизги принциптери болуп төмөнкүлөр таанылат:
– ар бир жаран эркин тандап алган же эркин макул болгон эмгекке болгон укук, анын ичинде өзүнүн эмгекке жөндөмдүүлүгүн башкаруу, кесипти жана ишти тандоо укугу;
– эмгек эркиндиги;
– эмгек мамилелери чөйрөсүндө мажбурлап иштетүүгө жана басмырлоого тыюу салуу;
– эң начар формаларда балдар эмгегине тыюу салуу;
– негизсиз бошотуудан коргоо;
– ишке орноштурууга көмөк көрсөтүү жана жумушсуздуктан социалдык коргоо укугун камсыз кылуу;
– коопсуздук жана гигиеналык талаптарга жооп берген шарттарда иштөө укугун камсыз кылуу;
– эмгек келишимине ылайык, бирок мыйзамда белгиленген минималдуу эмгек акынын өлчөмүнөн төмөн эмес эмгекке акы төлөө укугун камсыз кылуу;
– эс алуу укугун камсыз кылуу;
– кызматкердин эмгектик милдеттерин аткаруусуна байланыштуу ден соолугуна келтирилген зыяндын ордун толтуруу укугун камсыз кылуу;
– өндүрүштө кызматкерлердин квалификациясын жогорулатууга жана кадрларды даярдоого көмөк көрсөтүү;
– ушул Кодексте жана башка мыйзам актыларында белгиленген тартипте жеке жана жамааттык эмгек талаш-тартыштарын чечүү укугун камсыз кылуу;
– жумушчулардын жана иш берүүчүлөрдүн укуктарын камсыз кылуу боюнча мамлекеттик кепилдиктерди белгилөө, алардын сакталышына мамлекеттик көзөмөлдү жана контролду жүзөгө ашыруу;
– ар бир жарандын өз укуктарын жана эркиндиктерин мамлекет тарабынан, анын ичинде сотто коргоого болгон укугун камсыз кылуу;
– эмгек мамилелери чөйрөсүндө алардын укуктарын, эркиндиктерин жана кызыкчылыктарын коргоо жана алардын сакталышына коомдук контролду жүзөгө ашыруу үчүн профсоюздарды жана башка өкүлчүлүктүү органдарды түзүү укугун кошо алганда, биригүү укугун камсыз кылуу;
– эмгек мамилелери чөйрөсүндө алардын укуктарын, эркиндиктерин жана кызыкчылыктарын коргоо үчүн иш берүүчүлөрдүн биригүү укугун камсыз кылуу;
– эмгек мамилелерин жөнгө салууга жумушчулардын жана иш берүүчүлөрдүн бирикмелеринин катышуусу.
3-статья. Эмгек мыйзамдары жана эмгек укугунун ченемдерин камтыган башка ченемдик укуктук актылар. Эл аралык укуктун эрежелери
Эмгек мамилелерин жана аларга тикелей байланышкан башка мамилелерди жөнгө салуу Кыргыз Республикасынын Конституциясына ылайык эмгек мыйзамдары жана эмгек укугунун ченемдерин камтыган башка ченемдик укуктук актылар: ушул Кодекс, башка мыйзамдар, Кыргыз Республикасынын Президентинин жарлыктары менен жүзөгө ашырылат. Кыргыз Республикасы, Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн токтомдору, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын актылары жана эмгек мыйзамдарынын ченемдерин камтыган жергиликтүү ченемдик укуктук актылар.
Кыргыз Республикасы тарабынан ратификацияланган мамлекеттер аралык келишимдер жана эл аралык укуктун башка ченемдери Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын ажырагыс жана түздөн-түз колдонулуучу бөлүгү болуп саналат.
Эгерде Кыргыз Республикасы тарабынан ратификацияланган эл аралык келишимдерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында жана башка ченемдик укуктук актыларында, макулдашууларда жана жамааттык келишимдерде каралганга караганда кызматкер үчүн жагымдуураак эрежелер белгиленсе, анда эл аралык келишимдердин эрежелери колдонулат.
Ушул Кодекс менен кызматкерлердин абалын начарлатуучу ченемдерди камтыган башка мыйзамдардын ортосунда карама-каршылык келип чыккан учурда ушул Кодекстин ченемдери колдонулат.
4-статья. Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын эмгек укугунун ченемдерин камтыган актылары
Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары өз компетенциясынын чегинде эмгекчилердин өкүлчүлүктүү органдары менен макулдашуу боюнча эмгек укугунун ченемдерин камтыган актыларды кабыл алууга укуктуу.
5-статья. Иш берүүчү тарабынан кабыл алынган эмгек укугунун ченемдерин камтыган жергиликтүү ченемдик укуктук актылар
Иш берүүчү өз компетенциясынын чегинде мыйзамдарга жана башка ченемдик укуктук актыларга, жамааттык келишимдерге жана макулдашууларга ылайык эмгек укугунун ченемдерин камтыган жергиликтүү ченемдик укуктук актыларды кабыл алат.
Ушул Кодексте, мыйзамдарда жана башка ченемдик укуктук актыларда, жамааттык келишимде каралган учурларда иш берүүчү эмгек укугунун ченемдерин камтыган жергиликтүү ченемдик укуктук актыларды кабыл алууда кызматкерлердин өкүлчүлүктүү органы менен макулдашат.
Эмгек мыйзамдарына, жамааттык келишимдерге, макулдашууларга салыштырмалуу кызматкерлердин абалын начарлаткан же ушул Кодексте каралган кызматкерлердин өкүлчүлүктүү органы менен макулдашуунун тартибин сактабастан кабыл алынган жергиликтүү ченемдик укуктук актылар жараксыз. Мындай учурларда эмгек мыйзамдарынын нормаларын камтыган мыйзамдар же башка ченемдик укуктук актылар колдонулат.
6-статья. Эмгек укугунун ченемдерин камтыган мыйзамдардын жана башка ченемдик укуктук актылардын колдонулушу
Ушул Кодекс, мыйзамдар жана эмгек мыйзамдарынын нормаларын камтыган башка ченемдик укуктук актылар иш берүүчү менен эмгек келишимин түзгөн бардык кызматкерлерге карата колдонулат.
Ушул Кодекс, эмгек укугунун ченемдерин камтыган мыйзамдар жана башка ченемдик укуктук актылар уюштуруу-укуктук формаларына жана менчигинин түрүнө карабастан бардык иш берүүчүлөр (юридикалык же жеке жактар) үчүн Кыргыз Республикасынын бүткүл аймагында милдеттүү түрдө колдонууга милдеттүү.
Граждандык келишим иш берүүчү менен кызматкердин ортосундагы эмгек мамилелерин иш жүзүндө жөнгө салат деп сотто аныкталган учурларда, мындай мамилелерге эмгек мыйзамдарынын жоболору колдонулат.
Ушул Кодекстин чет өлкөлүк жарандарга жана жарандыгы жок адамдарга карата колдонулушунун өзгөчөлүктөрү ушул Кодекстин 7-статьясы жана эмгек укугунун ченемдерин камтыган башка мыйзамдар менен аныкталат.
Кызматкерлердин айрым категорияларынын (уюмдардын жетекчилери, мамлекеттик кызматчылар жана муниципалдык кызматчылар, толук эмес иштегендер, аялдар, жаштар жана башкалар) эмгегин укуктук жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрү ушул Кодекс жана башка ченемдик укуктук актылар менен белгиленет.
Жазык сот өндүрүшүнүн катышуучуларынын укуктарын коргоо жагындагы мыйзамдарды колдонуунун алкагында адамдардын эмгек мамилелерин укуктук жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрү Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинети тарабынан аныкталат.
Ушул Кодекс, мыйзамдар жана эмгек укугунун ченемдерин камтыган башка ченемдик укуктук актылар төмөнкү адамдарга жайылтылбайт: аскердик кызматтын милдеттерин аткарууда аскер кызматчыларына; ушул Кодекстин 427-статьясында көрсөтүлгөн адамдарды кошпогондо, ички иштер органдарынын, жазык-аткаруу тутумунун жана башка укук коргоо органдарынын катардагы жана командалык курамынан турган адамдар ; уюмдардын директорлор кеңештеринин (байкоочу кеңештеринин) мүчөлөрү (ушул уюм менен эмгек келишимин түзгөн адамдардан тышкары); жарандык-укуктук келишимдер (контракт, тапшырма ж.б.) боюнча иштеген адамдар; мыйзамда белгиленген учурларда башка адамдар (эгерде алар ушул Кодексте белгиленген тартипте бир эле учурда иш берүүчү же алардын өкүлдөрү катары чыкпаса).
Эскертүү. Укук коргоо органдары – ички иштер органдары, улуттук коопсуздук органдары, экономикалык кылмыштарга каршы күрөшүү боюнча жооптуулар, жазык-аткаруу системасы, прокуратура, бажы кызматы, сотко чейинки өндүрүштү жүзөгө ашыруучу салык органдары .
Эмгек укугунун ченемдерин камтыган мыйзамдарды жана башка ченемдик укуктук актыларды чет өлкөлүк жарандарга жана жарандыгы жок адамдарга, ошондой эле чет өлкөлүк юридикалык жактарга таандык уюмдарда иштеген Кыргыз Республикасынын жарандарына карата колдонуу 7-статья.
Эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында же эл аралык келишимде башкача белгиленбесе, ушул Кодекс, мыйзамдар жана эмгек укугунун ченемдерин камтыган башка ченемдик укуктук актылар Кыргыз Республикасынын аймагында жайгашкан уюмдарда иштеген чет өлкөлүк жарандарга, жарандыгы жок адамдарга карата колдонулат.
Уюштуруучулары же менчик ээлери (толугу менен же жарым-жартылай) чет өлкөлүк юридикалык же жеке жактар (анын ичинде трансулуттук корпорациялардын туунду компаниялары) болуп саналган Кыргыз Республикасынын аймагында жайгашкан уюмдардын кызматкерлерине мыйзамдардын жана башка ченемдик укуктук актылардын, эмгек укуктарын камтыган эгерде мыйзамда же Кыргыз Республикасынын эл аралык келишиминде башкача каралбаса, мыйзам ченемдери.
Ушул статьянын экинчи бөлүгүндө көрсөтүлгөн уюмдардын бирдей иштеген кызматкерлери болуп саналган Кыргыз Республикасынын жарандары мындай уюмдардын чет өлкөлүк кызматкерлери менен бирдей эмгек акы алууга укуктуу.
Эмгек мамилелерин жана алар менен тузден-туз байланышкан башка мамилелерди келишимдик тартипте женге салуу 8-статья
Ушул Кодекс эмгек келишиминин негизиндеги эмгек мамилелерин, ошондой эле төмөнкүлөргө байланыштуу мамилелерди жөнгө салат:
– кызматкерлерди кесиптик даярдоо жана квалификациясын жогорулатуу менен;
– кызматкерлердин укуктарын коргоо боюнча кесиптик бирликтердин же башка өкүлчүлүктүү органдардын иши менен;
– социалдык-эмгек мамилелерин жөнгө салуу боюнча иш берүүчүлөрдүн бирикмелеринин иши менен;
– жамааттык сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү, жамааттык келишимдерди жана макулдашууларды түзүү менен;
– уюштуруу деңгээлинде кызматкерлер (алардын өкүлдөрү) менен иш берүүчүлөрдүн ортосундагы мамилелер менен;
– иш менен камсыз кылуу;
– эмгек мыйзамдарынын жана эмгекти коргоонун сакталышын контролдоо жана көзөмөлдөө менен;
– жеке жана жамааттык эмгек талаш-тартыштарын кароо менен.
Жамааттык келишимдер, макулдашуулар, эмгек келишимдери эмгек мыйзамдарында белгиленген кызматкерлердин укуктарынын жана кепилдиктеринин деңгээлин төмөндөтүүчү шарттарды камтышы мүмкүн эмес. Эгерде мындай шарттар жамааттык келишимде, келишимде же эмгек келишиминде камтылса, аларды колдонууга болбойт.
Кооперативдерге, ишканаларга жана шериктештиктерге мүчөлүккө негизделген эмгек жана ага байланыштуу мамилелер алардын уставдарында көрсөтүлгөн, бирок эмгек мыйзамдарына карама-каршы келбеген белгилер менен ушул Кодекс менен жөнгө салынат.
9-статья. Эмгек чөйрөсүндө басмырлоого тыюу салуу
Ар бир адам өзүнүн эмгек укуктарын жана эркиндиктерин ишке ашыруу үчүн бирдей мүмкүнчүлүктөргө ээ.
Эч ким жынысына, расасына, улутуна, тилине, тегине, мүлктүк жана кызматтык абалына, жашына, жашаган жерине, динге болгон мамилесине, саясий ынанымдарына, таандыктыгына же таандык эместигине жараша эмгек укуктарын жана эркиндиктерин чектөөгө же аларды ишке ашырууда кандайдыр бир артыкчылыктарга ээ боло албайт. – коомдук бирикмелерге мүчөлүк, соттуулугу (эмгек мамилелери жаатындагы мыйзамдарда каралган чектөөлөрдү кошпогондо), ошондой эле кызматкердин ишкердик сапаттарына жана анын ишинин натыйжаларына байланышпаган башка жагдайлар.
Бирдей иш үчүн бирдей эмес акы төлөөгө жол берилбейт.
Мыйзамда белгиленген эмгектин тигил же бул түрүнө мүнөздүү болгон талаптар менен, же болбосо социалдык-укуктук жактан күчөтүлгөн коргоого муктаж адамдарга мамлекеттин өзгөчө камкордугунан улам аныкталган айырмачылыктарды, өзгөчөлүктөрдү, артыкчылыктарды жана чектөөлөрдү белгилөө кодулоо болуп саналбайт.
Эмгек чөйрөсүндө басмырлоого кабылдым деп эсептеген адамдар бузулган укуктарын калыбына келтирүү, материалдык зыяндын ордун толтуруу жана моралдык зыяндын ордун толтуруу жөнүндө тиешелүү арыз менен сотко кайрылууга укуктуу.
10-статья. Мажбурлап иштетүүгө тыюу салуу
Төмөнкү учурларды кошпогондо, мажбурлап иштетүүгө, башкача айтканда, кандайдыр бир күч менен коркутуу менен жумушту аткарууга мажбурлоого тыюу салынат:
– аскерге чакыруу жана аскердик кызмат же аны алмаштыруучу альтернативдик кызмат жөнүндө мыйзамдарда каралган иштерди аткаруу;
– өзгөчө кырдаалдарда, башкача айтканда, өзгөчө же согуштук абал, кырсык же кырсык коркунучу (өрт, суу ташкын, ачарчылык, жер титирөө, катуу эпидемия же эпизоотия) жарыяланган учурларда, ошондой эле коркунуч туудурган башка учурларда жумуштарды аткаруу. бүтүндөй калктын же анын бир бөлүгүнүн жашоосу же кадимки жашоо шарттары;
– соттун өкүмдөрүн аткарууда мыйзамдын сакталышына жооптуу мамлекеттик органдардын көзөмөлү астында мыйзамдуу күчүнө кирген сот өкүмүнүн натыйжасында ишти аткаруу.
Балдар эмгегин анын эң начар формаларында пайдаланууга тыюу салынат.
11-статья. Эмгек укугунун ченемдерин камтыган мыйзамдардын жана башка ченемдик укуктук актылардын убакыттын өтүшү менен колдонулушу
Эмгек укугунун ченемдерин камтыган мыйзам же башка ченемдик укуктук акт анда же ушул актынын күчүнө кирүү тартибин аныктаган башка актыда көрсөтүлгөн учурдан тартып күчүнө кирет.
Эмгек укугунун ченемдерин камтыган мыйзам же башка ченемдик укуктук актынын колдонулушу төмөндөгүлөргө байланыштуу токтотулат:
– анын колдонуу мөөнөтү аяктаганда;
– ошол эле маселе боюнча бирдей же андан жогору юридикалык күчкө ээ башка актынын күчүнө кириши менен;
– бирдей же андан жогору юридикалык күчкө ээ болгон акт менен бул актыны жокко чыгаруу (жараксыз деп табуу) менен.
Эмгек укугунун ченемдерин камтыган мыйзам же башка ченемдик укуктук акт артка карай күчкө ээ эмес жана ал күчүнө киргенден кийин келип чыккан мамилелерге карата колдонулат.
Эмгек укугунун ченемдерин камтыган мыйзамдын же башка ченемдик укуктук актынын күчү ал күчүнө киргенге чейин келип чыккан мамилелерге ушул актыда түздөн-түз каралган учурларда гана жайылтылат.
Мыйзам же эмгек укугунун ченемдерин камтыган башка ченемдик укуктук акт күчүнө киргенге чейин пайда болгон мамилелерде аталган мыйзам же акт ал күчүнө киргенден кийин келип чыккан укуктарга жана милдеттерге карата колдонулат.
12-статья. Ушул Кодексте каралган мөөнөттөрдү эсептөө
Эмгектик укуктардын жана милдеттердин келип чыгышынын же токтотулушунун мөөнөтү эмгек мамилелеринин башталышын же токтотулушун аныктаган календардык күндөн тартып башталат.
Жылдар, айлар, жумалар менен эсептелген мөөнөттөр мөөнөттүн акыркы жылынын, айынын, жумасынын тиешелүү даталарында бүтөт. Календардык жумалар же күндөр менен эсептелген мөөнөткө жумушсуз күндөр да кирет.
Эгерде мөөнөттүн акыркы күнү жумуш эмес күнгө туура келсе, анда мөөнөттүн бүтүшү андан кийинки биринчи жумушчу күн болуп эсептелет.
2-ГЛАВА. ЭМГЕК МАМИЛЕЛЕРИ. ЭМГЕК МАМИЛЕЛЕРИНИН ТАРАПТАРЫ. ЭМГЕК МАМИЛЕЛЕРИНИН ПАЙДА БОЛУШУНУН НЕГИЗДЕРИ. ЭМГЕК ЖАНА БАШКА МАМИЛЕЛЕРДИН СУБЪЕКТТЕРИ
13-статья. Эмгек мамилелери
Эмгек мамилелери – кызматкер менен иш берүүчүнүн ортосундагы ички эмгек тартибине баш ийүү менен эмгек функциясын (белгилүү бир адистикте, квалификацияда же кызматта иштөө) төлөө боюнча кызматкердин жеке аткаруусу боюнча мамилелер, ал эми иш берүүчү эмгек мыйзамдарында каралган эмгек шарттарын камсыз кылат; жамааттык келишим, макулдашуулар жана эмгек келишими.
14-статья. Эмгек мамилелеринин пайда болушунун негиздери
Кызматкер менен иш берүүчүнүн ортосундагы эмгек мамилелери ушул Кодекске ылайык алар тарабынан түзүлгөн эмгек келишиминин негизинде келип чыгат.
Мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыда же уюмдун уставында (жобосунда) белгиленген учурларда жана тартипте эмгек мамилелери эмгек келишиминин жана келишимди түзүүнүн алдындагы башка актылардын негизинде:
– кызматка шайлоо(лор);
– бош кызмат ордун ээлөөгө конкурс боюнча шайлоо;
– кызматка дайындоо же кызматка бекитүү;
– мыйзам тарабынан ыйгарым укук берилген органдар тарабынан белгиленген квота боюнча ишке тапшырмалар; – эмгек келишимин түзүү жөнүндө соттун чечими;
– эмгек келишими туура түзүлгөн-түзүлбөгөндүгүнө карабастан, иш берүүчүнүн же анын өкүлүнүн тапшырмасы боюнча билим менен иштөөгө иш жүзүндө жол берилгенде.
Кызматка шайлоо (шайлоо) актынын жана эмгек келишиминин негизинде келип чыккан эмгек мамилелери 15-статья.
Эмгек мамилелери, эгерде шайлоо (шайлоо) актысы кызматкерге белгилүү бир эмгек функциясын аткарууга милдеттендирсе, кызматка шайлоо (шайлоо) актынын жана эмгек келишиминин негизинде келип чыгат.
16-статья. Конкурстук шайлоо актысынын жана эмгек келишиминин негизинде келип чыккан эмгек мамилелери
Эмгек мамилелери, эгерде мыйзам, башка ченемдик укуктук акты, уюмдун уставы (жобосу) же иш берүүчүнүн башка локалдык ченемдик актысы тарабынан ээ боло турган кызмат орундарынын тизмеси аныкталса, конкурстук шайлоо актысынын жана эмгек келишиминин негизинде келип чыгат. конкурс жана бул кызмат орундарына конкурстук шайлоонун тартиби.
17-статья. Кызматка дайындоо же ырастоо актынын жана эмгек келишиминин негизинде келип чыккан эмгек мамилелери.
Эмгек мамилелери мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыда же уюмдун уставында (жобосунда) каралган учурларда кызматка дайындоо же кызматка бекитүү актысынын жана эмгек келишиминин негизинде келип чыгат.
18-статья. Эмгек мамилелеринин тараптары
Эмгек мамилелеринин тараптары болуп кызматкер жана иш берүүчү саналат.
Кызматкер – бул иш берүүчү менен эмгек мамилелерине кирген жеке адам.
Кызматкер 16 жаштан ашкан адам боло алат. Өзгөчө учурларда уюмдун кызматкерлеринин өкүлчүлүктүү органы же эмгек чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган менен макулдашуу боюнча 15 жаштан ашкан адамдар жумушка алынышы мүмкүн.
14 жашка чыккан окуучулар мектептен бош убактысында ден соолугуна зыян келтирбеген жана зыян келтирбеген жеңил жумуштарды аткаруу үчүн ата-энесинин (камкорчу, көзөмөлчүсү) же камкорчу органдын жазуу жүзүндөгү макулдугу менен эмгек келишимин түзө алышат. окуу процессин бузууга болбойт.
Ата-энесинин (камкорчу, көзөмөлчүсү) макулдугу жазуу жүзүндө (арыз) берилет, ал эми ата-энеси (камкорчу, көзөмөлчүсү) жашы жете элек бала менен бирге эмгек келишимин түзүшөт.
Иш берүүчү – кызматкер менен эмгек мамилелерине кирген жеке же юридикалык жак (уюм). Мыйзамда белгиленген учурларда иш берүүчү катары эмгек келишимин түзүүгө укугу бар башка субъект чыга алат.
Эмгек мамилелеринде иш берүүчүнүн укуктарын жана милдеттерин төмөндөгүлөр жүзөгө ашырат: иш берүүчү болуп саналган жеке жак; юридикалык жактын (уюмдун) башкаруу органдары же мыйзамдарда, башка ченемдик укуктук актыларда, юридикалык жактын (уюмдун) уюштуруу документтеринде жана жергиликтүү ченемдик укуктук актыларда белгиленген тартипте алар ыйгарым укук берген адамдар. Толугу менен же жарым-жартылай менчик ээси (уюштуруучу) тарабынан каржыланган мекемелердин эмгек мамилелеринен келип чыккан милдеттенмелери боюнча менчик ээси (уюштуруучу) мыйзамдарда белгиленген тартипте субсидиардык жоопкерчилик тартат.
19-статья. Кызматкердин негизги укуктары жана милдеттери
Кызматкер төмөнкүлөргө укуктуу:
– ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда каралган тартипте жана шарттарда эмгек келишимин түзүүгө, өзгөртүүгө жана бузууга;
– аны эмгек келишиминде каралган жумуш жана эмгек акы менен камсыз кылууга;
– зыяндуу жана коркунучтуу факторлордун таасиринен корголгон жумуш ордуна, жумуш ордунда шарттардын абалы жана эмгекти коргоо талаптары жөнүндө маалыматка;
– алардын квалификациясына, аткарылган иштердин санына жана сапатына ылайык эмгек акынын өз убагында жана толук төлөнүшү үчүн;
– ушул Кодексте аныкталгандан кем эмес өлчөмдө өз күнөөсү боюнча токтоп калган убакыт үчүн төлөөгө;
– бир катар кесиптер, жумуштар жана кызматкерлердин айрым категориялары үчүн максималдуу жумуш убактысын, кыскартылган жумуш убактысын белгилөө, жума сайынкы дем алыш күндөрүн, жумуш эмес майрамдарды, ошондой эле жыл сайын акы төлөнүүчү өргүүлөрдү берүү менен камсыз кылынган эс алуу үчүн;
– бирикмелерге, анын ичинде алардын кызыкчылыктарын коргоо үчүн кесиптик бирликтерди жана эмгекчилердин башка өкүлчүлүктүү органдарын түзүү укугуна;
– өз өкүлдөрү аркылуу жамааттык сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүгө жана жамааттык келишимдерди түзүүгө;
– ушул Кодексте жана башка ченемдик укуктук актыларда белгиленген тартипте кесиптик даярдоого, кайра даярдоого жана квалификациясын жогорулатууга;
– эмгек милдеттерин аткарууга байланыштуу ден соолугуна келтирилген зыяндын ордун толтуруу үчүн;
– Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган учурларда милдеттүү социалдык камсыздандыруу боюнча;
– мыйзамдарда жана башка ченемдик укуктук актыларда белгиленген кепилдиктерди жана компенсацияларды берүүгө;
– мыйзамдарда каралган ыкмаларды, анын ичинде соттук коргоо укугун колдонуу менен өздөрүнүн эмгек укуктарын жана эркиндиктерин коргоо.
Кызматкер төмөнкүлөргө милдеттүү:
– эмгек келишими боюнча өзүнө жүктөлгөн эмгек милдеттерин абийирдүүлүк менен аткарууга;
– уюмдун ички эмгек тартибин сактоого;
– белгиленген эмгек нормаларын сактоого;
– эмгекти коргоо жана өндүрүш коопсуздугунун талаптарын сактоого;
– иш берүүчүнүн жана кызматкерлердин мүлкүнө аяр мамиле кылууга;
– мамлекеттик, кызматтык же коммерциялык сырды түзгөн эмгек келишимине ылайык өзүнө ишенип берилген маалыматтарды ачыкка чыгарбоого;
– адамдардын өмүрүнө жана ден соолугуна, иш берүүчүнүн жана кызматкерлердин мүлкүнүн сакталышына коркунуч туудурган кырдаал жөнүндө, ошондой эле токтоп калуулардын келип чыгышы жөнүндө иш берүүчүгө билдирүүгө.
20-статья. Иш берүүчүнүн негизги укуктары жана милдеттери
Иш берүүчүнүн мүлктүк укуктары, ошондой эле эркин экономикалык иш-аракети Кыргыз Республикасынын Конституциясынын 16 жана 19- статьялары менен кепилденет.
Иш берүүчү төмөнкүлөргө укуктуу:
– ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда белгиленген тартипте жана негиздер боюнча кызматкерлер менен эмгек келишимдерин түзүүгө, өзгөртүүгө жана бузууга;
– эмгекти уюштурууга багытталган жергиликтүү ченемдик укуктук актыларды кабыл алуу;
– жамааттык сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүгө жана жамааттык келишимдерди түзүүгө;
– алардын укуктарын жана кызыкчылыктарын көрсөтүү жана коргоо максатында иш берүүчүлөрдүн бирикмелерин түзүүгө жана аларга кирүүгө;
– кызматкерлерди стимулдаштыруу;
– кызматкерлерден эмгек келишиминин шарттарын жана уюмда колдонулуп жаткан эмгек тартибин сактоону талап кылууга;
– ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда белгиленген тартипте кызматкерлерди тартиптик жана финансылык жоопкерчиликке тартууга;
– өз укуктарын жана кызыкчылыктарын коргоо үчүн сотко кайрылууга.
Иш берүүчү төмөнкүлөргө милдеттүү:
– мыйзамдарды жана башка ченемдик укуктук актыларды, жергиликтүү ченемдик укуктук актыларды, жамааттык келишимдин шарттарын, макулдашууларды жана эмгек келишимдерин сактоого;
– кызматкерди эмгек келишиминде каралган жумуш менен камсыз кылууга;
– кызматкерлерге бирдей баалуулуктагы жумуш үчүн бирдей эмгек акы менен камсыз кылуу;
– кызматкердин эмгек акысын өз убагында жана толук көлөмдө төлөөгө;
– эмгекти уюштурууга багытталган локалдык ченемдик укуктук актыларды (жоболорду, нускамаларды, буйруктарды) жана уюмдун нормалдуу иштеши үчүн зарыл болгон башка актыларды белгиленген тартипте кабыл алууга;
– кызматкерлердин өкүлдөрүнө жамааттык сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү, жамааттык келишимдерди түзүү, ошондой эле алардын аткарылышын контролдоо үчүн зарыл болгон маалыматтарды берүүгө;
– ушул Кодексте белгиленген тартипте жамааттык сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүгө, ошондой эле жамааттык келишим түзүүгө;
– уюмда эмгектин коопсуздугун жана эмгекти коргоонун талаптарына жооп берген шарттарды камсыз кылууга;
– кызматкерлерди эмгектик милдеттерин аткаруу үчүн зарыл болгон жабдуулар, шаймандар, техникалык документтер жана башка каражаттар менен камсыз кылууга;
– мамлекеттик көзөмөл жана контролдоо органдарынын көрсөтмөлөрүн өз убагында аткарууга, ошондой эле эмгек укугунун ченемдерин камтыган мыйзамдарды жана башка ченемдик укуктук актыларды бузгандыгы үчүн салынган айыптарды төлөөгө;
– мыйзамдарда белгиленген тартипте кызматкерлерди милдеттүү социалдык камсыздандырууну жүргүзүүгө;
– кызматкерлерге эмгек милдеттерин аткарууга байланыштуу келтирилген зыяндын ордун толтурууга, ошондой эле ушул Кодексте, мыйзамдарда жана башка ченемдик укуктук актыларда белгиленген тартипте жана шарттарда моралдык зыяндын ордун толтурууга;
– ай сайын иш менен камсыз кылуунун мамлекеттик кызматына шарттарды жана эмгек акы төлөөнү көрсөтүү менен жеткиликтүү жумуш орундарынын (вакансиялардын) бар экендиги жөнүндө маалыматтарды берүүгө;
– ушул Кодексте, мыйзамдарда жана эмгек укугунун ченемдерин камтыган башка ченемдик укуктук актыларда, жамааттык келишимдерде, макулдашууларда жана эмгек келишимдеринде каралган башка милдеттерди аткарууга.
21-статья. Эмгек мамилелеринин субъекттеринин түрлөрү
Жекече эмгек мамилелеринин субъекттери болуп төмөнкүлөр саналат:
– жумушчу;
– иш берүүчү.
Жамааттык эмгек мамилелеринин субъекттери болуп төмөнкүлөр саналат:
– эмгекчилердин өкүлчүлүктүү органы (профсоюз, биргелешкен өкүлчүлүк органы, эмгекчилердин кеңеши жана башкалар);
– иш берүүчүлөрдүн бирикмеси;
– мыйзамда каралган учурларда башка субъекттер.
II БӨЛҮМ. ЭМГЕК ТАЛАСЫНДАГЫ СОЦИАЛДЫК ӨНӨКТӨШТҮК
3-ГЛАВА. ЖАЛПЫ ЖОБОЛОР
22-статья. Социалдык өнөктөштүк
Социалдык өнөктөштүк – макулдашылган социалдык-экономикалык саясатты, эмгек мамилелери чөйрөсүндөгү саясатты, ошондой эле иш берүүчүлөр менен кесиптик бирликтердин ортосундагы эки тараптуу мамилелерди аныктоодо жана ишке ашырууда мамлекеттик бийлик органдарынын, иш берүүчүлөрдүн бирикмелеринин жана кесиптик бирликтердин өз ара аракеттенүүсү, мында мамлекет тараптардын өз ара аракеттенүүсүнүн параметрлери.
Мамлекеттик жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары мыйзамга же иш берүүчүлөрдүн ыйгарым укуктарына ылайык иш берүүчү же алардын өкүлдөрү катары чыккан учурларда социалдык өнөктөштүктүн тараптары болуп саналат.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын 2003-жылдын 25-июлундагы № 154 “Кыргыз Республикасындагы эмгек мамилелери чөйрөсүндөгү социалдык өнөктөштүк жөнүндө” Мыйзамы
23-статья. Социалдык өнөктөштүктүн негизги принциптери
Социалдык өнөктөштүктүн негизги принциптери болуп төмөнкүлөр саналат:
тараптардын тең укуктуулугу;
тараптардын кызыкчылыктарын урматтоо жана эске алуу;
келишимдик мамилелерге катышууга тараптардын кызыкчылыгы;
демократиялык негизде социалдык өнөктөштүктү чыңдоого жана өнүктүрүүгө мамлекеттик жардам көрсөтүү;
тараптардын жана алардын өкүлдөрүнүн мыйзамдарды жана башка ченемдик укуктук актыларды сактоосу;
тараптардын өкүлдөрүнүн ыйгарым укуктары;
эмгек дүйнөсүнө тиешелүү маселелерди талкуулоодо тандоо эркиндиги;
тараптардын милдеттенмелерди өзүнө алуусунун ыктыярдуулугу;
тараптар кабыл алган милдеттенмелердин реалдуулугу;
жамааттык келишимдерди жана макулдашууларды милдеттүү түрдө аткаруу;
кабыл алынган жамааттык келишимдердин жана макулдашуулардын аткарылышын контролдоо; жамааттык келишимдерди алардын күнөөсү боюнча аткарбагандыгы үчүн тараптардын жана алардын өкүлдөрүнүн жоопкерчилиги.
24-статья. Социалдык өнөктөштүктүн тараптары
Социалдык өнөктөштүктүн тараптары болуп тиешелүү түрдө ыйгарым укуктуу өкүлдөр тарабынан көрсөтүлгөн кызматкерлер жана иш берүүчүлөр саналат.
25-статья. Социалдык өнөктөштүк системасы
Социалдык өнөктөштүк системасы төмөнкү баскычтарды камтыйт:
Кыргыз Республикасындагы эмгек чөйрөсүндөгү мамилелерди жөнгө салуу үчүн негиздерди белгилөөчү республикалык деңгээлде;
тармактагы (тармактардагы) эмгек мамилелерин жөнгө салуунун негизин түзүүчү тармактык деңгээл;
муниципалитеттеги эмгек мамилелерин жөнгө салуу үчүн негиздерди белгилөөчү аймактык деңгээл;
кызматкерлер менен иш берүүчүнүн ортосундагы иш дүйнөсүндө конкреттүү өз ара милдеттенмелерди белгилеген уюштуруу деңгээли.
26-статья. Социалдык өнөктөштүктүн формалары
Социалдык өнөктөштүк төмөнкүдөй формаларда жүзөгө ашырылат:
жамааттык келишимдердин, макулдашуулардын долбоорлорун даярдоо жана аларды түзүү боюнча жамааттык сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү;
эмгек мамилелерин жана аларга түздөн-түз байланышкан башка мамилелерди жөнгө салуу, кызматкерлердин эмгек укуктарынын кепилдиктерин камсыз кылуу жана эмгек мыйзамдарын өркүндөтүү боюнча өз ара консультацияларды (сүйлөшүүлөр);
эмгек талаш-тартыштарын сотко чейинки чечүүгө жумушчулардын жана иш берүүчүлөрдүн өкүлдөрүнүн катышуусу.
27-статья. Ушул бөлүмдүн ченемдерин колдонуунун өзгөчөлүктөрү
Ушул бөлүмдүн ченемдерин мамлекеттик кызматчыларга, аскердик жана аскерлештирилген органдардын жана уюмдардын, укук коргоо органдарынын жана Кыргыз Республикасынын дипломатиялык өкүлчүлүктөрүнүн кызматкерлерине колдонуунун өзгөчөлүктөрү мыйзам актылары менен белгиленет.
КЫЗМАТКЕРЛЕРДИН ЖАНА ИШ БЕРҮҮЧҮЛӨРДҮН ӨКҮЛДӨРҮ 4-ГЛАВА
28-статья. Иш берүүчүлөрдүн өкүлдөрү
Жамааттык сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүдө, жамааттык келишимди түзүүдө же өзгөртүүдө уюмдун жетекчиси же ушул Кодекске, мыйзамдарга, башка ченемдик укуктук актыларга, уюмдун уюштуруу документтерине жана жергиликтүү ченемдик укуктук актыларга ылайык иш берүүчү ыйгарым укук берген адамдар иш берүүчүнүн өкүлдөрү болуп саналат.
Жамааттык сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүдө, макулдашууларды түзүүдө же өзгөртүүдө, аларды түзүү же өзгөртүү боюнча жамааттык эмгек талаш-тартыштарын чечүүдө, ошондой эле социалдык-эмгек мамилелерин жөнгө салуу боюнча комиссияларды түзүүдө жана ишин жүзөгө ашырууда иш берүүчүлөрдүн таламдарын тийиштүү бирикмелер коргойт. иш берүүчүлөр.
Иш берүүчүлөрдүн бирикмеси – кесиптик бирликтер, эмгекчилердин башка өкүлчүлүктүү органдары, мамлекеттик бийлик органдары жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары менен мамилелерде алардын мүчөлөрүнүн кызыкчылыктарын жана укуктарын коргоо үчүн ыктыярдуу негизде иш берүүчүлөрдү бириктирген коммерциялык эмес уюм.
Иш берүүчүлөрдүн бирикмесинин укуктук статусунун өзгөчөлүктөрү мыйзам менен белгиленет.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын 2004-жылдын 22-майындагы № 66 «Иш берүүчүлөрдүн бирикмелери жөнүндө» Мыйзамы
29-статья. Кызматкерлердин өкүлдөрү
Социалдык өнөктөштүктө кызматкерлердин өкүлдөрү болуп төмөнкүлөр саналат: кесиптик бирликтер жана алардын бирикмелери, ушул Кодексте каралган учурларда кызматкерлер тарабынан шайланган башка өкүлдөр.
Жамааттык сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүдө, жамааттык келишимди түзүүдө жана өзгөртүүдө, анын аткарылышын контролдоодо, кызматкерлер менен иш берүүчүнүн ортосундагы эмгек талаш-тартыштарын кароодо уюмдун кызматкерлеринин таламдарын баштапкы кесиптик бирлик уюму же кызматкерлер тарабынан шайланган башка өкүлдөр коргойт.
Келишимдерди түзүү жана өзгөртүү боюнча жамааттык сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүдө, келишимдерди түзүү же өзгөртүү боюнча жамааттык эмгек талаш-тартыштарын чечүүдө, алардын аткарылышын контролдоодо, ошондой эле социалдык-эмгек мамилелерин жөнгө салуу боюнча комиссияларды түзүүдө жана алардын ишин жүргүзүүдө кызматкерлердин кызыкчылыктары тийиштуу профсоюздар жана алардын аймактык уюмдары, профсоюздардын бирикмелери жана профсоюздардын территориялык уюмдарынын бирикмелери тарабынан екул болушат.
Иш берүүчүлөр, аткаруу бийлик органдары жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары, саясий партиялар тарабынан түзүлгөн же каржылануучу органдардын кызматкерлердин кызыкчылыктарын көрсөтүүсүнө жол берилбейт.
Кесиптик бирликтер уюмдун башкаруу органдары (башкарма, директорлор кеңеши, байкоочу кеңеш) аркылуу кызматкерлердин таламдарын билдирүүгө укуктуу.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын 1998-жылдын 16-октябрындагы № 130 «Профсоюздар жөнүндө» Мыйзамы
30-статья. Профсоюзга муче болбогон эмгекчилердин таламдарынын екулдеру
Кесиптик бирликтин мүчөсү болуп саналбаган кызматкерлер келишимдик шарттарда баштапкы кесиптик бирлик уюмунун органына иш берүүчү менен болгон мамилелерде алардын таламдарын коргоого ыйгарым укук берүүгө укуктуу.
31-статья. Кызматкерлердин башка өкүлдөрү
Уюмда баштапкы кесиптик бирлик уюму жок болгон учурда, ошондой эле жумушчулардын жарымынан азын бириктирген кесиптик бирлик уюму болгон учурда жалпы чогулушта (конференцияда) кызматкерлер келишимдин шарттарында: алардын таламдарын керсетууну керсетулген профсоюздук уюмга же башка екулге тапшырууга.
Эмгекчилердин башка өкүлчүлүктүү органдарынын болушу кесиптик бирлик уюмунун өз ыйгарым укуктарын жүзөгө ашыруусуна тоскоолдук боло албайт. Кесиптик бирликтердин ыйгарым укуктары эмгекчилердин башка өкүлчүлүктүү органдары тарабынан алмаштырылышы же кайталанышы мүмкүн эмес.
32-статья. Кызматкерлердин өкүлдөрүнүн ыйгарым укуктары
Кызматкерлердин өкүлдөрү төмөнкүлөргө укуктуу:
– жамааттык сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүгө, иш берүүчү менен жамааттык келишимдерди түзүүгө, алардын аткарылышын контролдоого;
– келишимдерде жана жамааттык келишимдерде каралган учурларда уюмдун социалдык-экономикалык өнүгүү маселелерин чечүүгө катышууга;
– эмгек мыйзамдарында каралган учурларда уюмдун жергиликтүү ченемдик укуктук актыларын иштеп чыгууга катышууга;
– уюмда эмгек мыйзамдарынын сакталышына коомдук контролду жүзөгө ашырууга;
– белгиленген тартипте жумуш орундарына эркин барууга, коомдук контролду жүргүзүү үчүн иш берүүчүдөн зарыл маалыматтарды алууга;
– жамааттык эмгек талаш-тартышында кызматкерлердин өкүлү катары чыгууга;
– жеке эмгек талаш-тартыштарын кароо органдарында кызматкерлердин кызыкчылыктарын коргоого, ошондой эле сотто доогер катары чыгууга;
– уюмдун жетекчисинин жана ал ыйгарым укук берген адамдардын чечимдери эмгек мыйзамдарына карама-каршы келсе, сотко даттанууга;
– мыйзамда белгиленген тартипте иш таштоону жарыялоого жана токтотууга.
Кызматкерлердин өкүлдөрү мыйзамдарга, ушул органдардын уставдарына жана жоболоруна ылайык башка укуктарга ээ.
33-статья. Кызматкерлердин өкүлдөрүнүн ишин камсыз кылуучу шарттарды түзүү боюнча иш берүүчүнүн милдеттери
Иш берүүчү кызматкерлердин өкүлдөрүнө берилген укуктарды ишке ашырууда ушул Кодекске, мыйзамдарга, жамааттык келишимдерге, макулдашууларга ылайык алардын ишин камсыз кылуучу шарттарды түзүүгө милдеттүү:
– кызматкерлердин кызыкчылыктарын козгогон чечимдерди кабыл алуунун алдында ушул Кодексте, мыйзамдарда, жамааттык келишимдерде, макулдашууларда каралган учурларда кызматкерлердин өкүлдөрү менен кеңешүүгө;
– кызматкерлердин өкүлдөрүнүн сунуштарын өз убагында кароого жана кабыл алынган чечимдер жөнүндө аларга жүйөлүү түрдө маалымдоого;
– кызматкерлердин өкүлдөрүн эмгек маселелери жана башка социалдык-экономикалык маселелер боюнча зарыл маалыматтар менен камсыз кылууга;
– кызматкерлердин өкүлдөрүнө карата ушул Кодексте, жамааттык келишимде жана макулдашууларда каралган башка милдеттерди аткарууга.
34-статья. Кызматкерлердин өкүлдөрү үчүн кошумча эмгек кепилдиктери
Өндүрүштүк иштен бошотулбаган кызматкерлердин өкүлдөрүнө келишимдерде жана жамааттык келишимдерде каралган шарттарда мамлекеттик милдеттерди аткаруу үчүн жумуштан отпуска берилет.
Эмгекчилердин өкүлчүлүктүү органдарынын шайлануучу кызматтарына шайлангандыгына байланыштуу өндүрүштүк иштен бошотулган кызматкерлерге алардын шайлануучу ыйгарым укуктары аяктагандан кийин алардын мурдагы иши (кызматы), ал эми ал жок болгон учурда ошол эле уюмдагы ага тете башка жумуш (кызмат) берилет.
Кызматкерлердин өкүлчүлүктүү органдарынын мүчөлөрүн иш берүүчүнүн демилгеси боюнча бошотууга, уюм жоюлгандан башка учурларда ( ушул Кодекстин 83-статьясынын 1-пункту ) бошотуунун жалпы тартибин сактоодон тышкары, кызматкерлердин тиешелүү жогорку өкүлчүлүктүү органынын макулдугу.
СОЦИАЛДЫК ӨНӨКТӨШТҮК ОРГАНДАРЫ 5-ГЛАВА. КОЛЛЕКТИВДҮҮ СҮЙЛӨШҮҮЛӨРДҮ ЖҮРГҮЗҮҮ
35-статья. Социалдык-эмгек мамилелерин жөнгө салуучу органдар
Социалдык жана эмгектик мамилелерди жөнгө салууну, жамааттык сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүнү жана жамааттык келишимдердин, макулдашуулардын долбоорлорун даярдоону, аларды түзүүнү камсыз кылуу, ошондой эле бардык деңгээлдеги жамааттык келишимдердин жана макулдашуулардын аткарылышын бирдей негизде контролдоону уюштуруу партиялар, комиссиялар зарыл ыйгарым укуктарга ээ болгон тараптардын өкүлдөрүнөн түзүлөт.
Республикалык деңгээлде социалдык-эмгек мамилелерин жөнгө салуу боюнча туруктуу иштеген Республикалык үч тараптуу комиссия түзүлүүдө, ал Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн, иш берүүчүлөрдүн республикалык бирикмесинин жана кесиптик бирликтердин өкүлдөрүнөн түзүлөт.
Аймактык деңгээлде социалдык-эмгектик мамилелерди жөнгө салуу боюнча үч тараптуу комиссиялар түзүлүшү мүмкүн, алардын иши мыйзамдарга, аткаруу бийлигинин же жергиликтүү өз алдынча башкаруунун өкүлчүлүктүү органдары тарабынан бекитилүүчү бул комиссиялар жөнүндө жобого ылайык жүзөгө ашырылат.
Тармактык деңгээлде жамааттык келишимдерди жүргүзүү, тармактык келишимдердин долбоорлорун даярдоо жана аларды түзүү боюнча комиссиялар түзүлүшү мүмкүн. Тармактык комиссиялар республикалык деңгээлде да, аймактык деңгээлде да түзүлүшү мүмкүн.
Бардык деңгээлдеги бюджеттерден толук же жарым-жартылай каржылоону караган келишимдер келишимдин тараптары болуп саналган аткаруу бийлигинин тийиштүү органдарынын жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын өкүлдөрүнүн милдеттүү катышуусу менен түзүлөт.
Уюштуруу деңгээлинде жамааттык сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү, жамааттык келишимдин долбоорун даярдоо жана аны түзүү боюнча комиссия түзүлөт.
36-статья. Коллективдуу подряддын принциптери
Жамааттык келишимдин принциптери болуп төмөнкүлөр саналат:
– тараптардын тең укуктуулугу жана кызыкчылыктарын урматтоо;
– жамааттык келишимдин жана макулдашуулардын мазмунун түзгөн маселелерди талкуулоодо тандоо эркиндиги;
– тараптардын милдеттенмелерди ыктыярдуу кабыл алуусу;
– эмгек мыйзамдарын сактоо.
37-статья. Коллективдуу подрядды жургузуу
Жумушчулардын жана иш берүүчүлөрдүн өкүлдөрү жамааттык келишимди, макулдашууну даярдоо, түзүү жана өзгөртүү боюнча жамааттык сүйлөшүүлөргө катышат жана мындай сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү демилгесин көтөрүүгө укуктуу.
Сүйлөшүүлөрдүн башталгандыгы жөнүндө жазуу жүзүндөгү билдирүүнү алган тарап жети күндүн ичинде сүйлөшүүлөрдү баштоого милдеттүү. Бир дагы тарап жамааттык келишимге катышуудан баш тартууга укугу жок.
38-статья. Жамааттык келишимдерди жүргүзүүнүн тартиби
Жамааттык келишимге катышуучулар социалдык-эмгек мамилелерин жөнгө салуу маселелерин кароодо эркин.
Эгерде уюмда эки же андан ашык баштапкы кесиптик бирлик уюму же эмгекчилердин башка өкүлчүлүктүү органы болсо, алар жамааттык сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү, жамааттык келишимдин бирдиктүү долбоорун иштеп чыгуу жана аны түзүү үчүн бирдиктүү өкүлчүлүктүү органды түзүшөт. Бирдиктүү өкүлчүлүк органын түзүү кесиптик бирликтин жана башка өкүлчүлүктүү органдын мүчөлөрүнүн санына жараша пропорционалдуу өкүлчүлүк принцибинин негизинде жүзөгө ашырылат. Мында кызматкерлердин ар бир өкүлчүлүктүү органынан өкүл аныкталууга тийиш.
Эгерде жамааттык сүйлөшүүлөр башталган күндөн тартып 5 календардык күндүн ичинде бирдиктүү өкүлчүлүк орган түзүлбөсө, анда уюмдун бардык кызматкерлеринин таламдарын уюмдун кызматкерлеринин жарымынан көбүн бириктирген баштапкы өкүлчүлүктүү органы коргой алат.
Эгерде уюмдун кызматкерлеринин баштапкы өкүлчүлүктүү органдарынын бири дагы жумушчулардын жарымынан көбүн бириктирбесе, анда кызматкерлердин жалпы чогулушу (конференциясы) жашыруун добуш берүү менен уюмдун өкүлчүлүктүү органын түзүү жүктөлгөн баштапкы өкүлчүлүк органын аныктайт. .
Ушул статьянын үчүнчү жана төртүнчү бөлүктөрүндө каралган учурларда башка баштапкы кесиптик бирлик уюмдары жамааттык келишимге кол коюлганга чейин өкүлчүлүктүү органга өз өкүлдөрүн жөнөтүү укугун сактап калат.
Республиканын, тармактын, территориянын децгээлинде эмгекчи-лердин атынан коллективдуу подряддарды жургузуу жана келишимдерге кол коюу укугу тиешелуу профсоюздарга (профсоюздардын бирикмелерине) берилет. Тиешелүү деңгээлдеги бир нече кесиптик бирликтер (кесиптик бирликтердин бирикмелери) болсо, алардын ар бирине алар өкүл болгон кесиптик бирликтин мүчөлөрүнүн санын эске алуу менен түзүлгөн жамааттык келишимдер боюнча бирдиктүү өкүлчүлүктүү органда өкүлчүлүк кылуу укугу берилет. Жамааттык сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү үчүн бирдиктүү өкүлчүлүктүү органды түзүү жөнүндө макулдашуу жок болгон учурда, аларды жүргүзүү укугу кесиптик бирликтин (кесиптик бирликтердин) мүчөлөрүнүн эң көп санын бириктирген кесиптик бирликке (кесиптик бирликтердин бирикмесине) берилет. ).
Тараптар тиешелүү суроо-талапты алган күндөн тартып 2 жумадан кечиктирбестен бири-бирине жамааттык сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү үчүн зарыл болгон маалыматтарды берүүгө милдеттүү.
Жамааттык сүйлөшүүлөрдүн катышуучулары жана жамааттык сүйлөшүүлөргө байланыштуу башка адамдар, эгерде бул маалымат мыйзам менен корголуучу сырга (мамлекеттик, кызматтык, коммерциялык же башка) тиешелүү болсо, алынган маалыматты ачыкка чыгарбоого тийиш. Бул маалыматты ачыкка чыгарган адамдар мыйзамда белгиленген тартипте дисциплинардык, административдик, жарандык жана кылмыш-жаза жоопкерчилигине тартылышат.
Жамааттык сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүнүн мөөнөтү, орду жана тартиби бул сүйлөшүүлөрдүн катышуучулары болуп саналган тараптардын өкүлдөрү тарабынан аныкталат.
39-статья. Пикир келишпестиктерди жөнгө салуу
Жамааттык келишимди же макулдашууну түзүү же өзгөртүү боюнча жамааттык сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүдө келип чыккан пикир келишпестиктерди жөнгө салуу ушул Кодексте белгиленген тартипте жүзөгө ашырылат.
Жамааттык келишимге катышкан адамдарга кепилдиктер жана компенсациялар 40-статья
Жамааттык сүйлөшүүлөргө, жамааттык келишимдин, келишимдин долбоорлорун даярдоого катышкан адамдар тараптардын макулдашуусу менен аныкталган, бирок 3 айдан ашпаган мөөнөткө орточо эмгек акысын сактоо менен негизги жумушунан бошотулат. Жамааттык сүйлөшүүлөргө катышуу менен байланышкан бардык чыгымдар мыйзамда, жамааттык келишимде жана макулдашууда белгиленген тартипте компенсацияланат.
Чакырылган эксперттердин жана адистердин кызмат көрсөтүүлөрү үчүн акы төлөө, эгерде жамааттык келишимде же келишимде башкача каралбаса, чакыруучу тарап тарабынан жүргүзүлөт.
Жамааттык сүйлөшүүлөргө катышкан кызматкерлердин өкүлдөрү аларды өткөрүү мезгилинде алардын өкүлчүлүгүнө ыйгарым укук берген органдын алдын ала макулдугусуз тартиптик жазага тартылышы, башка ишке которулушу же иш берүүчүнүн демилгеси боюнча иштен бошотулушу мүмкүн эмес. ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда жумуштан бошотуу каралган, күнөөлүү аракеттерди жасагандыгы үчүн эмгек келишимин бузуу учурларын кошпогондо.
6-ГЛАВА. ЖАМААТТЫК КЕЛИШИМДЕР ЖАНА МАКУЛДАШУУЛАР
Караңыз: Кыргыз Республикасынын 2004-жылдын 21-августундагы № 164 «Жамааттык келишимдер жөнүндө» Мыйзамы
41-статья. Жамааттык келишим
Жамааттык келишим – уюмдагы социалдык-эмгектик мамилелерди жөнгө салуучу жана кызматкерлер менен алардын өкүлдөрү катышкан иш берүүчүлөрдүн ортосунда жазуу жүзүндө түзүлүүчү локалдык ченемдик акт.
Жамааттык келишимдер менчигинин каалаган түрүндөгү уюмдарда 1 жылдан кем эмес мөөнөткө түзүлүшү мүмкүн.
Жамааттык келишим ошондой эле уюмдун филиалдарында, өкүлчүлүктөрүндө же башка өзүнчө түзүмдүк бөлүмдөрүндө түзүлүшү мүмкүн. Бул учурларда иш берүүчүнүн өкүлү болуп иш берүүчү ыйгарым укук берген тиешелүү бөлүмдүн жетекчиси саналат.
Эгерде жамааттык сүйлөшүүлөр башталган күндөн тартып 2 айдын ичинде тараптардын ортосунда жамааттык келишимдин айрым жоболору боюнча макулдашууга жетишилбесе, тараптар макулдашылган шарттар боюнча жамааттык келишимге кол коюуга жана бир эле убакта пикир келишпестиктердин протоколун түзүүгө милдеттүү.
Чечилбеген пикир келишпестиктер андан аркы жамааттык сүйлөшүүлөрдүн предмети болушу мүмкүн же ушул Кодекске ылайык чечилиши мүмкүн.
42-статья. Жамааттык келишимдин мазмуну жана түзүмү
Жамааттык келишимдин мазмуну жана түзүмү тараптар тарабынан аныкталат. Жамааттык келишим кызматкерлердин жана иш берүүчүлөрдүн төмөнкү маселелер боюнча өз ара милдеттенмелерин камтышы мүмкүн:
– эмгекти уюштурууну жакшыртуу жана өндүрүштүн натыйжалуулугун жогорулатуу боюнча;
– эмгекке акы төлөөнүн нормасы, формалары, системалары, тарифтик ставкалары жана эмгек акылары, аларга кошумча төлөмдөр жана үстөктөр жөнүндө;
– эмгек акыны индексациялоо, пособиелерди жана компенсацияларды төлөө жөнүндө;
– “Мамлекеттик пенсиялык социалдык камсыздандыруу жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамына ылайык иш берүүчү тарабынан төлөнүүчү карылыгы боюнча мөөнөтүнөн мурда жеңилдетилген пенсияларды төлөөнүн тартиби жөнүндө ;
– жумуш убактысынын жана эс алуу убактысынын, эмгек майрамдарынын узактыгы жөнүндө;
– дени сак жана коопсуз эмгек шарттарын түзүү, ден соолугун коргоону жакшыртуу, кызматкерлерди медициналык камсыздандырууга кепилдик берүү, айлана-чөйрөнү коргоо боюнча;
– ички эмгек тартибин жана эмгек тартибин жөнгө салуу боюнча;
– бошотулган жумушчуларды ишке орноштурууну, даярдоону, квалификациясын жогорулатууну, кайра даярдоону жана ишке орноштурууну камсыз кылуу боюнча;
– ишти окутуу менен айкалыштырган кызматкерлер үчүн кепилдиктер жана жеңилдиктер жөнүндө;
— уюмдарды жана ведомстволук турак-жайды приватташтырууда эмгекчилердин таламдарын сактоо, эмгекчилердин турак-жай жана турмуш-тиричилик шарттарын жакшыртуу женунде;
– кызматкерлердин ден соолугун чыңдоо, санитардык-курорттук дарылоо жана эс алуу боюнча;
– массалык түрдө кыскартууларга, эмгек чыр-чатактарына жана иш таштоолорго жол бербөө боюнча;
– уюмга келтирилген зыян үчүн кызматкерлердин жана иш берүүчүнүн жоопкерчилиги жөнүндө;
– жамааттык келишимди аткаруу үчүн тараптардын жоопкерчилиги жөнүндө;
– тараптар аныктаган башка маселелер.
Жамааттык келишимге ченемдик жоболор кирет, эгерде мыйзамдарда жана башка ченемдик актыларда бул жоболорду милдеттүү түрдө бириктирүү жөнүндө тике талап болсо.
43-статья. Жамааттык келишимдин күчү
Жамааттык келишим 3 жылдан ашпаган мөөнөткө түзүлөт жана ага тараптар кол койгон күндөн тартып же жамааттык келишимде белгиленген күндөн тартып күчүнө кирет.
Тараптар жамааттык келишимди 3 жылдан ашпаган мөөнөткө узартууга укуктуу.
Жамааттык келишим анын атынан түзүлгөн уюмдун, анын филиалынын, өкүлчүлүгүнүн жана башка өзүнчө түзүмдүк бөлүмдүн кызматкерлерине карата колдонулат.
Жамааттык келишим уюмдун аталышы өзгөргөн же уюмдун жетекчиси менен эмгек келишими бузулган учурда күчүндө калат.
Уюмду кайра уюштурууда (кошуу, кошулуу, бөлүнүү, бөлүнүп чыгуу, кайра түзүү) жамааттык келишим кайра уюштуруунун бүткүл мезгилинин ичинде күчүндө болот.
Уюмдун менчигинин формасын өзгөртүүдө жамааттык келишим менчик укугу өткөн күндөн тартып 3 ай бою күчүндө болот.
Кайра уюштурууда же менчик формасын өзгөртүүдө тараптардын бири экинчи тарапка жањы жамааттык келишим түзүү же мурдагы келишимдин жарактуулук мөөнөтүн 3 жылга чейин узартуу жөнүндө сунуштарды жөнөтүүгө укуктуу.
Уюмду жоюуда жамааттык келишим жоюунун бүткүл мезгилинин ичинде күчүндө болот.
Жамааттык келишимге өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүү 44-статья
Жамааттык келишимге өзгөртүүлөр жана толуктоолор тараптар аныктаган тартипте киргизилет.
45-статья. Жамааттык келишимди аткарбагандыгы үчүн тараптардын жоопкерчилиги
Жамааттык келишимде каралган милдеттенмелерди аткарбагандыгы үчүн тараптар жамааттык келишимге ылайык жоопкерчилик тартышат.
46-статья . Келишим. Келишимдердин түрлөрү
Макулдашуу – республикалык, тармактык (тармактар аралык) жана аймактык деңгээлдеги кызматкерлердин жана иш берүүчүлөрдүн ыйгарым укуктуу өкүлдөрүнүн ортосунда өздөрүнүн компетенциясынын чегинде түзүлүүчү, социалдык-эмгек мамилелерин жана аны менен байланышкан экономикалык мамилелерди жөнгө салуунун жалпы принциптерин белгилеген ченемдик акт.
Келишимде төмөнкүдөй маселелер боюнча тараптардын өз ара милдеттенмелери камтылышы мүмкүн: эмгек акы; эмгек шарттары жана коопсуздук; жумуш жана эс алуу тартиби; социалдык өнөктөштүктү өнүктүрүү; тараптар аныктаган башка маселелер.
Жөнгө салынуучу социалдык-эмгек мамилелеринин чөйрөсүнө жараша келишимдер түзүлүшү мүмкүн: жалпы, тармактык (тармактар аралык), аймактык жана башкалар.
Башкы келишимде республикалык деңгээлде социалдык-эмгектик мамилелерди жөнгө салуунун жалпы принциптери белгиленет.
Тармактык (тармактар аралык) келишим тармактын (тармактардын) кызматкерлерине эмгек акы төлөөнүн жалпы шарттарын, эмгек кепилдиктерин жана жеңилдиктерин аныктайт.
Тармактык (тармактар аралык) макулдашуу социалдык өнөктөштүктүн республикалык жана аймактык деңгээлдеринде түзүлүшү мүмкүн.
Аймактык келишим тиешелүү муниципалитеттин аймагындагы кызматкерлер үчүн жалпы эмгек шарттарын, эмгек кепилдиктерин жана жеңилдиктерин белгилейт.
Жамааттык сүйлөшүүлөргө катышкан тараптардын макулдашуусу боюнча макулдашуулар эки тараптуу же үч тараптуу болушу мүмкүн.
Башка келишимдер – социалдык өнөктөштүктүн каалаган деңгээлинде тараптар тарабынан социалдык-эмгектик мамилелерди жана алар менен түздөн-түз байланышкан башка мамилелерди жөнгө салуунун айрым чөйрөлөрүндө түзүлүшү мүмкүн болгон макулдашуулар.
47-статья. Келишимди иштеп чыгуунун жана түзүүнүн тартиби
Келишимди иштеп чыгуунун жана түзүүнүн тартиби жамааттык сүйлөшүүлөрдүн комиссиясы тарабынан аныкталат.
Келишимдин долбоору комиссия тарабынан иштелип чыгат жана ага тараптардын өкүлдөрү кол коюшат.
48-статья. Келишимдин мазмуну жана түзүмү
Макулдашуунун мазмуну жана түзүмү тараптардын өкүлдөрүнүн макулдашуусу менен аныкталат, алар талкуулоо жана келишимге киргизүү үчүн маселелердин чөйрөсүн эркин тандап алышат.
49-статья. Келишимдин жарактуулугу
Келишим ага тараптар кол койгон учурдан тартып же келишимде көрсөтүлгөн күндөн тартып күчүнө кирет.
Келишимдин колдонуу мөөнөтү, анын аткарылышын контролдоо тартиби жана жаңы келишим түзүү мөөнөттөрү келишимдин тараптары тарабынан аныкталат.
50-статья. Келишимди каттоо
Башкы, тармактык жана аймактык макулдашууларды каттоо тиешелүүлүгүнө жараша Кыргыз Республикасынын Өкмөтү, эмгек чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган жана келишимдин тараптарынын биринин жайгашкан жери боюнча жергиликтүү аймактык органдар тарабынан жүзөгө ашырылат.
51-статья. Келишимге өзгөртүүлөр жана толуктоолор
Келишимге өзгөртүүлөр жана толуктоолор тараптардын өз ара макулдашуусу боюнча ушул Кодексте келишим түзүү үчүн белгиленген тартипте киргизилет.
52-статья. Келишимдин аткарылышын контролдоо
Келишимдердин аткарылышын контролдоону социалдык өнөктөштүктүн тараптары, алардын өкүлдөрү, эмгек чөйрөсүндөгү тиешелүү мамлекеттик орган ишке ашырат.
III БӨЛҮМ. ЭМГЕК КЕЛИШИМИ
ЭМГЕК КЕЛИШИМИ ЖӨНҮНДӨ ЖАЛПЫ ЖОБОЛОР 7-ГЛАВА. ЭМГЕК КЕЛИШИМИН ТҮЗҮҮ
53-статья. Эмгек келишиминин түшүнүгү
Эмгек келишими – кызматкер менен иш берүүчүнүн ортосундагы келишим, ага ылайык иш берүүчү кызматкерге белгилүү бир эмгек функциясы боюнча жумуш берүүгө, ушул Кодексте, мыйзамдарда, башка ченемдик укуктук актыларда, жамааттык келишимде каралган эмгек шарттарын камсыз кылууга милдеттенет. Эмгек укугунун ченемдерин камтыган келишимдер, жергиликтүү ченемдик укуктук актылар, кызматкерге эмгек акысын өз убагында жана толук өлчөмдө төлөп берүүгө, ал эми кызматкер ички эмгек тартибин сактоо менен белгилүү бир кесип (адистик), квалификация же кызмат боюнча ишти жеке өзү аткарууга милдеттенет.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 1999-жылдын 12-мартындагы № 145 “Эмгек келишиминин жана өргүү кагазынын үлгүлөрүнүн формаларын бекитүү жөнүндө” токтому
54-статья. Эмгек келишиминин мазмуну
Эмгек келишиминин мазмуну ушул Кодексте каралган талаптарды сактоо менен тараптардын макулдашуусу боюнча аныкталат.
Эмгек келишими милдеттүү түрдө төмөнкү маалыматтарды камтууга тийиш:
1) эмгек келишиминин түзүлгөн күнү жана орду;
2) тараптардын реквизиттери:
– иш берүүчүнүн – юридикалык жактын толук аталышы, анын жайгашкан жери, уюштуруу документтеринин номери жана мамлекеттик каттоодон өткөн күнү;
– иш берүүчүнүн (анын өкүлүнүн) фамилиясы, аты, атасынын аты (эгерде инсандыгын ырастоочу документте көрсөтүлсө) жана кызмат орду, ал эми эгерде иш берүүчү жеке жак болсо, анда анын туруктуу жашаган жеринин дареги, аты-жөнү, номери, датасы; инсандыгын ырастоочу документти берүү;
– фамилиясы, аты, атасынын аты (эгерде кызматкердин инсандыгын ырастоочу документте, социалдык камсыздандыруунун идентификациялык номеринде көрсөтүлсө);
3) иш аткарылууга тийиш болгон жумуш орду. Алыстан иштөөдө жумуш орду көрсөтүлбөйт;
4) уюмдун штаттык расписаниесине же конкреттүү эмгек функциясына ылайык квалификациясын көрсөтүү менен кызматтын, адистиктин, кесиптин аталышы;
5) иштин башталган күнү;
6) эмгек келишиминин мөөнөтү;
7) иштөө режими;
8) кызматкердин жана иш берүүчүнүн укуктары жана милдеттери;
9) эмгекке акы төлөөнүн шарттары (анын ичинде кызматкердин тарифтик ставкасынын же кызматтык маянасынын өлчөмүн, кошумча төлөмдөрдү, үстөктөрдү жана дем берүүчү төлөмдөрдү, эмгектин оор, коркунучтуу жана зыяндуу шарттары үчүн компенсацияларды төлөө);
10) эмгек шарттарынын ишенимдүү мүнөздөмөлөрү, оор, зыяндуу же кооптуу шарттарда иштегендиги үчүн кызматкерлерге компенсациялар жана жеңилдиктер;
11) тараптардын кол тамгалары.
Эмгек келишиминде сыноо мөөнөтүн белгилөө, мамлекеттик, кызматтык, коммерциялык жана мыйзам менен корголуучу башка сырды ачыкка чыгарбоо, кызматкердин окуудан өткөндөн кийин келишимде белгиленген мөөнөттөн кем эмес мөөнөттө иштөөгө милдеттүүлүгү же чыгымдын ордун толтуруу каралышы мүмкүн. эгерде окутуу иш берүүчүнүн эсебинен жүргүзүлсө жана эмгек келишими белгиленген мөөнөт аяктаганга чейин кызматкердин демилгеси боюнча бузулса, ошондой эле ушул Кодекске салыштырмалуу кызматкердин абалын начарлатпаган башка шарттарда чыгымдардын , мыйзамдар, башка ченемдик укуктук актылар, жамааттык келишимдер жана макулдашуулар.
Эмгек келишиминин шарттары тараптардын макулдашуусу жана жазуу жүзүндө гана өзгөртүлүшү мүмкүн.
Мөөнөттүү эмгек келишими түзүлгөн учурда анда анын колдонуу мөөнөтү жана мөөнөттүү эмгек келишимин түзүүгө негиз болгон жагдай (себеп) көрсөтүлөт.
Уюмдун жетекчиси, анын орун басарлары жана башкы бухгалтери менен эмгек келишимин түзүүдө тараптардын макулдашуусу боюнча ушул Кодексте каралгандан тышкары, эмгек келишимин бузууга кошумча негиздер белгилениши мүмкүн.
55-статья. Эмгек келишиминин мөөнөтү
Эмгек келишимдери түзүлөт:
1) белгисиз мөөнөткө;
2) эгерде ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда башкача мөөнөт белгиленбесе, 5 жылдан ашпаган белгилүү бир мөөнөткө (мөөнөттүү эмгек келишими).
Мөөнөттүү эмгек келишими мыйзамда каралган учурларда, ошондой эле эмгек мамилелерин белгисиз мөөнөткө түзүүгө мүмкүн болбогон учурларда, аткарыла турган иштин мүнөзүн жана шарттарын эске алуу менен түзүлөт, анын ичинде:
– уюштуруу-укуктук формасына жана менчигинин түрүнө карабастан уюмдардын жетекчилери, жетекчи орун басарлары жана башкы бухгалтерлери менен;
– мыйзамдарга ылайык иштеген ордун сактап калган убактылуу иштебеген кызматкерди алмаштырууга;
– убактылуу (2 айга чейин), ошондой эле табигый шарттардан улам иш белгилүү бир убакыттын (сезондун) ичинде гана жүргүзүлүшү мүмкүн болгон мезгилдүү жумуштардын узактыгы үчүн;
– авариялардын, өзгөчө кырдаалдардын, кыйроолордун алдын алуу жана алардын кесепеттерин жана башка өзгөчө кырдаалдарды жоюу боюнча кечиктирилгис иштерди жүргүзүүгө;
– уюмдун нормалдуу ишинин чегинен чыккан жумуштарды аткаргандыгы үчүн (реконструкциялоо, монтаждоо жана ишке киргизүү иштери, ревизия), ошондой эле өндүрүштү атайылап убактылуу (1 жылга чейин) кеңейтүү же өндүрүштүн көлөмүн көбөйтүү менен байланышкан иштерди аткаргандыгы үчүн. көрсөтүлгөн кызматтар;
– уюм түзүлгөн күндөн тартып 1 жылдын ичинде 15ке чейинки жумушчусу бар уюмдарга – чакан жана орто бизнеске ишке кирген адамдар менен, ошондой эле иш берүүчү – жеке адамдар менен;
– чет өлкөгө иштөөгө жиберилген адамдар менен;
– алдын ала белгиленген мөөнөткө түзүлгөн уюмдарга ишке кирген же алдын ала белгиленген ишти аткаруу үчүн кирген адамдар менен;
– аны аткарууну (аяктоону) белгилүү бир дата менен аныктоого мүмкүн болбогон учурларда ачык-айкын белгиленген иштерди аткаруу үчүн жалданган адамдар менен;
– кызматкердин стажировкасына жана кесиптик даярдыгына түздөн-түз байланыштуу иштер үчүн;
– окуунун күндүзгү формасында окуган адамдар менен;
– бул уюмда толук эмес иштеген адамдар менен;
– мыйзамдарда же мамлекеттик бийлик органынын же жергиликтүү өз алдынча башкаруунун башка ченемдик укуктук актысында белгиленген тартипте өткөрүлгөн сынактын жыйынтыгы боюнча белгилүү мөөнөткө иштөөнү караган эмгек келишимин түзгөн илимий, окутуучу жана башка кызматкерлер менен;
– белгилүү бир мөөнөткө шайлануучу органга же шайлануучу кызматка шайланганда, акы төлөнүүчү ишке, ошондой эле шайлануучу органдардын мүчөлөрүнүн же мамлекеттик органдардагы жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарындагы кызмат адамдарынын ишин түздөн-түз колдоо менен байланышкан ишке орношууга; ошондой эле саясий партияларда жана башка коомдук бирикмелерде;
– жаш курагы боюнча пенсионерлер менен, ошондой эле ден соолугунун абалы боюнча медициналык корутундуга ылайык убактылуу гана иштөөгө уруксат берилген адамдар менен;
– коомдук иштерди жүргүзүү үчүн.
Эгерде эмгек келишиминде анын колдонуу мөөнөтү жазуу жүзүндө каралбаса, келишим белгисиз мөөнөткө түзүлдү деп эсептелет. Эгерде тараптардын бири дагы мөөнөттүү эмгек келишимин мөөнөтүнүн бүтүшүнө байланыштуу бузууну талап кылбаса, ал эми кызматкер эмгек келишими аяктагандан кийин ишин уланта берсе, анда эмгек келишими белгисиз мөөнөткө түзүлдү деп эсептелет.
Белгисиз мөөнөткө түзүлгөн эмгек келишими кызматкердин макулдугусуз белгилүү бир мөөнөткө узартылышы мүмкүн эмес.
Кызматкерге ушул Кодексте каралган укуктарды жана кепилдиктерди берүүдөн качуу максатында мөөнөттүү эмгек келишимдерин негизсиз түзүүгө тыюу салынат.
56-статья. Эмгек келишиминде каралбаган иштерди аткарууну талап кылууга тыюу салуу
Эгерде ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда башкача белгиленбесе, иш берүүчү кызматкерден эмгек келишиминде каралбаган иштерди аткарууну талап кылууга укуксуз.
57-статья. Эмгек келишиминин күчүнө кириши
Эмгек келишими, эгерде келишимдин өзүндө башкача каралбаса, ага кызматкер менен иш берүүчү кол койгон учурдан тартып күчүнө кирет.
Кызматкер өзүнүн эмгектик милдеттерин келишимде көрсөтүлгөн күнү аткарууга киришүүгө милдеттүү. Эгерде эмгек келишиминде ишти баштоо күнү каралбаса, кызматкер келишим күчүнө киргенден кийинки жумуш күнү ишке киришүүгө тийиш.
Кызматкер жүйөлүү себепсиз өз убагында ишке кирбесе, эмгек келишими жокко чыгарылат.
Эгерде кызматкер жазуу жүзүндөгү эмгек келишими жок болгон учурда иш жүзүндө билип туруп же иш берүүчүнүн же анын өкүлүнүн тапшырмасы боюнча иштей баштаса, анда эмгек келишими иш башталган күндөн тартып түзүлгөн деп эсептелет жана ага берилген бардык укуктар сакталат. үчүн ушул Кодексте. Кызматкерди иш жүзүндө ишке киргизүү иш берүүчүнү аны менен жазуу жүзүндө эмгек келишимин түзүү милдетинен бошотпойт.
58-статья. Эмгек келишимин түзүү жана ишке орноштурууну каттоо
Эмгек келишими жазуу жүзүндө түзүлөт, эки нускада түзүлөт жана тараптар кол коюшат. Бир нускасы кызматкерге берилет, экинчиси иш берүүчүдө сакталат.
Эмгек келишими электрондук кол тамга (электрондук эмгек келишими) менен күбөлөндүрүлгөн электрондук документ түрүндө түзүлүшү мүмкүн.
Түзүлгөн эмгек келишиминин негизинде кызматкерди үч күндүн ичинде ишке кабыл алуу иш берүүчүнүн буйругу (тескемеси, токтому) менен жол-жоболоштурулат. Иш берүүчү кол коюлган күндөн тартып үч күндүн ичинде буйрукту (тескеме, токтом) кызматкерге кол коюуга каршы жарыялайт.
Эмгек келишимин түзүү ушул Кодекстин 14-беренесине ылайык белгилүү бир шарттарда жүргүзүлүшү мүмкүн .
Кызматкер, эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында тыюу салынбаса, толук эмес жумуш убактысы боюнча бир нече иш берүүчү менен эмгек келишимин түзө алат.
Ишке кабыл алууда иш берүүчү кызматкерди уюмда колдонулуп жаткан ички эмгек тартиби, кызматкердин эмгек функциясына тиешелүү башка жергиликтүү ченемдик укуктук актылар, жамааттык келишим, макулдашуулар менен тааныштырууга, белгиленген тартипте кызматкерди эмгекти коргоо боюнча нускама берүүгө милдеттүү. тартиби, кызматкердин эмгек китепчесин киргизүү (толтуруу).
58-1-статья. Мамлекеттик же муниципалдык кызматта турган жаранга эмгек же жарандык-укуктук келишимди түзүүдө коюлган чектөөлөр
Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актыларында белгиленген тизмеге кирген мамлекеттик же муниципалдык кызматта кызмат ордун ээлеген жаран мамлекеттик же муниципалдык кызматтан бошотулгандан кийин 2 жылдын ичинде шарттарда уюмдагы кызмат орундарын ээлөөгө укуктуу. эмгек келишимин түзүү жана (же) ушул уюмда жарандык-укуктук келишимдин (жарандык-укуктук келишимдердин) шарттарында айына отуздан ашык эсептик көрсөткүчтөн ашык иштерди аткарууга (бул уюмга кызмат көрсөтүүгө), эгерде мамлекеттик, муниципалдык ( мамлекеттик же муниципалдык кызматчылардын кызматтык жүрүм-турумуна карата талаптарды сактоо жана кызыкчылыктардын кагылышын чечүү боюнча тиешелүү комиссиянын макулдугу менен бул уюмдун административдик) жетекчилиги мамлекеттик же муниципалдык кызматчынын кызматтык (кызматтык) милдеттерине киргизилген.
Комиссия жарандын эмгек келишиминин шарттарында уюмдагы кызмат ордун ээлөөгө жана (же) ушул уюмда ишти аткарууга (бул уюмга кызмат көрсөтүүгө) макулдук берүү жөнүндө жазуу жүзүндөгү арызын кароого милдеттүү. Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актыларында белгиленген тартипте жарандык-укуктук келишим көрсөтүлгөн арыз келип түшкөн күндөн тартып 7 күндүн ичинде жана кабыл алынган чечим жөнүндө бир жумушчу күндүн ичинде жаранга жазуу жүзүндөгү билдирүү жөнөтүүгө жана ага 3 жумушчу күндүн ичинде оозеки.
Тизмеси Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актыларында белгиленген мамлекеттик же муниципалдык кызматтын кызматтарын ээлеген жаран мамлекеттик же муниципалдык кызматтан бошотулгандан кийин 2 жылдын ичинде эмгек же жарандык-укуктук келишимдерди түзүүдө милдеттүү. ушул статьянын 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн иштерди аткаруу (кызмат көрсөтүү) үчүн иш берүүчүгө акыркы иштеген жериңиз жөнүндө маалымат бериңиз.
Тизмеси Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актыларында белгиленген мамлекеттик же муниципалдык кызматтын кызматтарын ээлеген жарандын мамлекеттик же муниципалдык кызматтан бошотулгандан кийин ушул Кодекстин 3-бөлүгүндө каралган талаптарды аткарбагандыгы. ушул статьянын 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жаран менен түзүлгөн эмгектик же жарандык-укуктук келишимди бузууга алып келет.
Иш берүүчү ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жумуштарды аткарууга (кызмат көрсөтүүгө) эмгектик же жарандык-укуктук келишимди түзүүдө мамлекеттик же муниципалдык кызматта тизмеси белгиленген тартипте кызмат ордун ээлеген жаран менен түзүлгөн. Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актыларына ылайык, мамлекеттик же муниципалдык кызматтан бошотулгандан кийин 2 жылдын ичинде мамлекеттик же муниципалдык кызматчынын иш берүүчүнүн (иш берүүчүнүн) өкүлүнө 10 күндүн ичинде мындай келишим түзүлгөндүгү жөнүндө билдирүүгө милдеттүү. анын акыркы кызмат орду.
Иш берүүчү тарабынан ушул берененин 5-бөлүгүндө белгиленген милдеттенмени аткарбоо укук бузуу болуп саналат жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчиликке алып келет.
Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жарандын уюмда эмгек келишиминин шарттарында кызмат ордун ээлөөгө жана (же) ошол уюмда ишти аткарууга (бул уюмга кызмат көрсөтүүгө) тыюу салуу талаптарын сактоосун текшерүү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган учурларда жарандык-укуктук келишимдин (жарандык келишимдердин) шарттары, эгерде бул уюмдун мамлекеттик башкаруунун айрым функциялары жарандык же муниципалдык кызматчынын кызматтык (кызматтык) милдеттерине кирсе, ал эми иш берүүчүнүн мындай жаран менен эмгек келишимин түзүүнүн шарттарын сактоо же жарандык-укуктук келишимди түзүү шарттарын сактоо Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актыларында белгиленген тартипте жүзөгө ашырылат.
Айрым граждандардын эмгек келишимин тузууден негизсиз баш тартуусуна тыюу салуу 59-статья.
Жарандар менен эмгек келишимин түзүүдөн негизсиз баш тартууга тыюу салынат:
1) жумуш орундарына квота боюнча мамлекеттик иш менен камсыз кылуу кызматы тарабынан ишке жиберилген;
2) жазуу жүзүндө ишке чакырылгандар;
3) окуу жайды аяктагандан кийин иш берүүчүнүн арызы же аны менен түзүлгөн келишим боюнча ишке келгендер.
Ушул статьянын биринчи бөлүгүндө каралган учурларда жарандын арызы боюнча иш берүүчү арыз берилгенден кийин 3 күндөн кечиктирбестен ага баш тартуунун себептери жөнүндө жазуу жүзүндө билдирүүгө милдеттүү. Негизсиз баш тартуу сотко даттанылышы мүмкүн.
60-статья. Эмгек келишиминин жараксыздыгы
Эмгек келишими, эгерде ал төмөнкүдөй түзүлсө, сот тарабынан жараксыз деп таанылат:
1) алдамчылыктын, коркутуунун таасири астында, ошондой эле оор жагдайлардын айкалышынан улам кызматкер үчүн өтө жагымсыз шарттарда;
2) юридикалык кесепеттерге алып келүү ниети жок сырткы көрүнүш үчүн (ойдон чыгарылган эмгек келишими);
3) өз аракетинин маанисин түшүнө албаган адам;
4) психикалык оорусунан же акыл-эсинин кемтигинен улам аракетке жөндөмсүз деп табылган жаран.
Келишимди жараксыз деп табуу кызматкердин ар жылкы өргүү укугунан, иштен бошотулганда пайдаланылбаган эс алуу күндөрү үчүн акчалай компенсациялоодон, иштеген мезгилин камсыздандыруу мезгилине кошуудан жана башка жеңилдиктерден ажыратууга алып келбейт.
61-статья. Эмгек келишиминин айрым шарттарынын жараксыздыгы
Эмгек келишиминин айрым шарттары жараксыз деп эсептелет, эгерде алар:
1) ушул Кодексте, эмгек укугунун ченемдерин камтыган башка ченемдик укуктук актыларда, жамааттык келишимде, келишимдерде же эмгек укугунун ченемдерин камтыган жергиликтүү ченемдик укуктук актыларда каралган шарттарга салыштырмалуу кызматкердин абалын начарлатууга;
2) дискриминациялык.
Эмгек келишиминин айрым шарттарынын жараксыздыгы жалпысынан эмгек келишиминин жараксыздыгына алып келбейт.
62-статья. статья
Эмгек келишимин түзүүдө тараптардын макулдашуусу боюнча кызматкердин ага тапшырылган ишке ылайыктуулугун текшерүү үчүн сыноо каралышы мүмкүн. Сыноо шарты эмгек келишиминде каралууга тийиш.
Эмгек келишиминде сыноо беренесинин жоктугу кызматкердин сыноосуз ишке алынгандыгын билдирет.
Сыноо мезгилинде кызматкерге ушул Кодекстин, мыйзамдардын жана эмгек мыйзамдарынын ченемдерин камтыган башка ченемдик укуктук актылардын, жергиликтүү ченемдик укуктук актылардын, жамааттык келишимдердин жана макулдашуулардын ченемдери колдонулат.
Сыноо мөөнөтү 3 айдан, ал эми уюмдардын жетекчилерине жана алардын орун басарларына, башкы бухгалтерлерине жана алардын орун басарларына, филиалдардын, өкүлчүлүктөрдүн жана уюмдун башка өзүнчө түзүмдүк бөлүмдөрүнүн жетекчилерине, эгерде мыйзамда башкача каралбаса, 6 айдан ашпоого тийиш.
Сыноо мезгилине убактылуу эмгекке жарамсыздык мезгили жана кызматкер иш жүзүндө жок болгон башка мезгилдер эсептелбейт.
Эмгек мыйзамдарында жана эмгек укугунун ченемдерин камтыган башка ченемдик укуктук актыларда белгиленген тартипте өткөрүлүүчү, тиешелүү кызмат ордун ээлөөгө конкурс аркылуу шайланган, акы төлөнүүчү жумуш үчүн шайлануучу кызматка шайланган 18 жашка чыга элек адамдар үчүн жумушка кабыл алуу тести белгиленбейт. , Кыргыз Республикасынын мамлекеттик жарандык кызмат жана муниципалдык кызмат чөйрөсүндөгү ченемдик укуктук актыларында каралган учурларды кошпогондо, эмгек келишимин түзгөн иш берүүчүлөрдүн ортосундагы макулдашуу боюнча башка иш берүүчүдөн которуу жолу менен ишке чакырылгандар. башка ченемдик укуктук актыларда каралган башка учурларда 2 айга чейинки мөөнөткө.
Эгерде тестирлөөнүн жыйынтыгы канааттандырарлык эмес болсо, иш берүүчү кызматкер менен эмгек келишимин тестирлөө мөөнөтү аяктаганга чейин 3 күндөн кечиктирбестен жазуу жүзүндө эскертүү менен бузууга укуктуу. Мындай учурда иш берүүчү кызматкерди тестирлөөдөн өтпөй калды деп таануу үчүн негиз болгон себептерди жазуу жүзүндө көрсөтүүгө милдеттүү.
Эгерде сыноо мөөнөтү аяктаганга чейин иш берүүчү эмгек келишимин бузуу жөнүндө чечим кабыл албаса, анда кызматкер сыноодон өттү деп эсептелет жана андан кийин эмгек келишимин бузууга жалпы негизде жол берилет.
Эгерде сыноо мөөнөтүнүн ичинде кызматкер ага сунушталган жумуш ага ылайыктуу эмес деген тыянакка келсе, анда ал 3 күн мурун иш берүүчүгө жазуу жүзүндө билдирүү менен өз каалоосу боюнча эмгек келишимин бузууга укуктуу.
63-статья. Эмгек келишимин түзүүдө медициналык кароодон өткөрүү
18 жашка чыга элек адамдар, ошондой эле ушул Кодексте жана башка ченемдик укуктук актыларда каралган учурларда башка адамдар эмгек келишимин түзүүдө милдеттүү түрдө алдын ала медициналык текшерүүдөн өтүүгө тийиш.
64-статья. Эмгек келишимин түзүүдө көрсөтүлүүчү документтер
Эмгек келишимин түзүүдө жумушка орношуу үчүн кайрылган адам иш берүүчүгө төмөнкүлөрдү көрсөтөт: паспорт же инсандыгын ырастоочу башка документ; эмгек китепчеси; социалдык камсыздандыруу күбөлүгү; аскердик каттоо документтери (аскердик кызматка милдеттүүлөр жана аскердик кызматка чакырылууга тийиш болгон адамдар үчүн), ошондой эле атайын билимди (даярдоону) талап кылган иштер үчүн кызматкер билими (адистиги, квалификациясы) жөнүндө документти көрсөтөт ; 18 жашка чыга элек адамдарды окутуу, окутуу жана тейлөө менен байланышкан иш менен алектенгендиги үчүн соттуулугу жок экендиги жөнүндө маалымкат .
Жумушка биринчи жолу кирген адамдарга эмгек китепчеси жана социалдык камсыздандыруу күбөлүгү иш берүүчү тарабынан берилет.
Кээ бир учурларда аткарылган иштин өзгөчөлүгүн эске алуу менен ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда жумушка орношууга арыз берүүдө кошумча документтерди көрсөтүү каралышы мүмкүн.
Жумушка орношууда кызматкерлерден ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда каралгандан башка документтерди талап кылууга тыюу салынат.
Кызматкердин саясий партияларга, кыймылдарга же диний уюмдарга тиешелүүлүгү жөнүндө маалыматтарды, ошондой эле кызматкердин жеке жашоосу жөнүндө маалыматтарды чогултууга тыюу салынат.
65-статья. Эмгек китепчеси
Белгиленген формадагы эмгек китепчеси кызматкердин эмгек ишмердүүлүгү жана иш стажы жөнүндө негизги документ болуп саналат. Эмгек китепчелеринин формасы, жүргүзүүнүн жана сактоонун тартиби, ошондой эле эмгек китепчелеринин бланктарын даярдоонун жана аларды иш берүүчүлөргө берүүнүн тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.
Иш берүүчү уюмда 5 күндөн ашык иштеген бардык кызматкерлерге эмгек китепчелерин жүргүзүүгө милдеттүү, эгерде бул уюмдагы иш кызматкер үчүн негизги болсо.
Эмгек китепчесинде кызматкерди ишке кабыл алуу, башка туруктуу ишке которуу жана бошотуу жөнүндө маалыматтар, ошондой эле эмгек келишимин бузуунун негиздери камтылат.
Эмгек келишимин бузуунун себептери жөнүндө эмгек китепчесине жазуулар ушул Кодекстин же башка мыйзамдын редакциясына так ылайык жана тиешелүү статьянын, пункттун шилтемеси менен жазылат.
Эмгек келишими токтотулгандан кийин кызматкерге эмгек китепчеси бошотулган күнү (жумуштун акыркы күнү) берилет. Эгерде эмгек китепчеси иш берүүчүгө көз каранды болбогон себептерден улам (кызматкердин жумушка келбей калышы же анын эмгек китепчесин алуудан баш тартуусу) акыркы жумуш күнүндө берилбесе, иш берүүчү кызматкерге келүү зарылдыгы жөнүндө почта билдирүүсүн жөнөтөт. эмгек китепчеси үчүн же аны почта аркылуу жөнөтүүгө макул болуңуз. Иш берүүчү кабарлоо жиберилген күндөн тартып эмгек китепчесин берүү кечиктирилгендиги үчүн жоопкерчиликтен бошотулат.
Кызматкерди жумуштан бошотууда иш берүүчүнүн күнөөсү боюнча эмгек китепчеси кеч берилгендиги үчүн иш берүүчү кызматкерге эмгек китепчесин берүү кечиктирилген ар бир күн үчүн орточо күндүк эмгек акысын төлөп берет.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2003-жылдын 24-июлундагы № 462 “Эмгек китепчесинин формасын, эмгек китепчесиндеги кошумчалардын формасын жана эмгек китепчелерин жүргүзүү тартибин бекитүү тууралуу” токтому
66-статья. Ишке жана эмгек акыга документтерди берүү
Иш берүүчү кызматкердин, анын ичинде мурдагы кызматкердин жазуу жүзүндөгү арызы боюнча беш күндөн кечиктирбестен жумушуна байланыштуу документтердин тиешелүү түрдө күбөлөндүрүлгөн көчүрмөлөрүн (ишке алуу, башка ишке которуу, иштен бошотуу жөнүндө буйруктар, жумуштан көчүрмөлөр) берүүгө милдеттүү. эмгек китепчеси, иштеген жеринен справка).эмгек акысы жана ушул уюмда иштеген мезгили жана башкалар).
Иш берүүчүнүн ушул статьянын биринчи бөлүгүндө көрсөтүлгөн документтерди берүүдөн баш тартуусу же белгиленген мөөнөттөн кечиктирүүсү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык администрациялык жоопкерчиликке алып келет.
67-статья. Мамлекеттик жарандык кызматтын жана муниципалдык кызматтын кызмат орундарына дайындоонун, кызмат өтөөнүн жана кызматтан бошотуунун тартиби.
Мамлекеттик жарандык кызматтын жана муниципалдык кызматтын кызмат орундарын ээлөө мамлекеттик жарандык кызмат жана муниципалдык кызмат чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын Конституциясында , мыйзамдарында жана башка ченемдик укуктук актыларында белгиленген тартипте дайындоо же шайлоо жолу менен жүзөгө ашырылат .
Мамлекеттик жарандык кызматтын жана муниципалдык кызматтын кызмат орундарына дайындоо, кызмат өтөө жана кызматтан бошотуу Кыргыз Республикасынын мамлекеттик жарандык кызмат жана муниципалдык кызмат чөйрөсүндөгү ченемдик укуктук актыларында белгиленген тартипте жүзөгө ашырылат.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын 2004-жылдын 11-августундагы № 114 “Мамлекеттик кызмат жөнүндө” Мыйзамы
68-статья. Туугандардын мамлекеттик уюмдарда биргелешип иштөөсүн чектөө
Бир мамлекеттик уюмда бири-бири менен жакын же тууган болгон адамдардын (ата-энеси, жубайлары, ага-инилери, эже-сиңдилери, уулдары, кыздары, ошондой эле ага-инилери, эже-сиңдилери, ата-энелери жана жубайлардын балдары) чогуу иштешине тыюу салынат. Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталуучу өзгөчөлүктөрдөн тышкары, алардын бири экинчисине тике баш ийүү же контролдоо менен байланышкан иш.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2005-жылдын 16-августундагы № 372 “Туугандарынын биргелешип иштөөсүнө жол берилген мамлекеттик уюмдардын тизмеси жөнүндө” токтому
ЭМГЕК КЕЛИШИМИН ӨЗГӨРТҮҮ 8-ГЛАВА
69-статья. Башка ишке которуу
Иш берүүчүнүн демилгеси боюнча ошол эле уюмдагы башка туруктуу же убактылуу ишке которуу, башкача айтканда, эмгек функциясын өзгөртүү же эмгек келишиминин олуттуу шарттарын өзгөртүү, ошондой эле башка уюмдагы туруктуу ишке которуу же уюм менен бирге башка жерге кызматкердин жазуу жүзүндөгү макулдугу менен гана жол берилет.
Кызматкерди ден соолугунун абалы боюнча ага карама-каршы келген ишке которууга тыюу салынат.
Тиешелүү мыйзамдарда тиешелүү мамлекеттик органда жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органында мамлекеттик жарандык кызматтын жана муниципалдык кызматтын өзгөчөлүктөрүн эске алуу менен мамлекеттик кызматчыларды жана муниципалдык кызматчыларды башка туруктуу же убактылуу жумуштарга ротациялоонун өзгөчөлүктөрү белгилениши мүмкүн.
70-статья . Көчүрүү
Которуу, эгерде бул өзгөртүүгө алып келбесе, иш берүүчү тарабынан башка жумуш ордунда, ушул уюмдун башка түзүмдүк бөлүмүндө ошол эле аймактагы мурунку жумушун, башка механизмде же бөлүмдө ишти тапшыруусу деп таанылат. эмгек функциясын жана эмгек келишиминин маанилүү шарттарын өзгөртүү.
Которуу кызматкердин макулдугусуз ишке ашырылбайт. Көчүрүү өндүрүштүк, уюштуруучулук же экономикалык себептер боюнча негизделиши керек.
71-статья. Эмгектин маанилүү шарттарын өзгөртүү
Технологиянын өзгөрүшүнө, өндүрүштү жана эмгекти уюштурууга, иштин (продукциянын, кызмат көрсөтүүнүн) көлөмүнүн кыскарышына байланыштуу себептер боюнча кызматкер эмгек функциясын (кесиби, адистиги, квалификациясы) өзгөртпөстөн иштөөнү уланткан учурда негизги эмгек шарттарын өзгөртүүгө жол берилет. , позиция).
Кызматкерге олуттуу эмгек шарттарынын өзгөргөндүгү (эмгек акы төлөө системасы жана өлчөмү, жумуш убактысы, кесиптердин айкалышы, жеңилдиктер жана артыкчылыктар ж.б.) жөнүндө жазуу жүзүндө 1 айдан кечиктирбестен жазуу жүзүндө билдирилиши керек. Эгерде олуттуу эмгек шарттары өзгөрсө, эмгек келишимине тиешелүү өзгөртүүлөр жана толуктоолор киргизилет.
Кызматкер жаңы шарттарда иштөөнү улантууга макул болбосо, иш берүүчү ага уюмдагы анын квалификациясына жана ден соолугунун абалына ылайык келген башка жумушту жазуу жүзүндө сунуштоого милдеттүү.
Көрсөтүлгөн жумуш жок болгон учурда кызматкер сунушталган иштен баш тартат, ошондой эле жаңы шарттарда иштөөдөн баш тарткан учурда эмгек келишими ушул Кодекстин 79-статьясынын 8-пунктуна ылайык токтотулат .
Эгерде ушул статьянын биринчи бөлүгүндө көрсөтүлгөн жагдайлар кызматкерлерди массалык түрдө бошотууга алып келиши мүмкүн болсо, иш берүүчү жумуш ордун сактап калуу үчүн уюмдун кызматкерлеринин өкүлчүлүктүү органы менен макулдашуу боюнча, ал эми ал жок болгон учурда жазуу жүзүндөгү ушул статьянын биринчи бөлүгүндө каралган эскертүү мөөнөтүн сактабастан 6 айга чейинки мөөнөткө толук эмес иштөө режимин киргизүүгө кызматкердин макулдугу менен. Мында жумуш убактысынын узактыгы айлык ченемдик жумуш убактысынын жарымынан, ал эми эмгек акы тарифтик ставканын (эмгек акы) 1/2 бөлүгүнөн кем болбошу керек.
Эгерде кызматкер тиешелүү жумуш убактысынын шарттарында иштөөнү улантуудан баш тартса, анда эмгек келишими ушул Кодекстин 83-статьясынын 2-пунктуна ылайык кызматкерге тиешелүү кепилдиктерди жана компенсацияларды берүү менен токтотулат.
72-статья. Өндүрүштүк муктаждыктарга байланыштуу башка ишке убактылуу которуу
Өндүрүштүк зарылчылык болгон учурда иш берүүчү кызматкерлерди 1 айга чейинки мөөнөткө эмгек келишиминде каралбаган ошол эле уюмга же башка уюмга, бирок ошол эле аймактагы жумушу үчүн эмгек акысы менен иштөөгө которууга укуктуу. аткарылган, бирок мурунку жумуш үчүн орточо эмгек акыдан төмөн эмес.
Мындай өткөрүп берүүгө катастрофаны, өндүрүштүк аварияны болтурбоо же катастрофанын, авариянын же табигый кырсыктын кесепеттерин жоюуга уруксат берилет; кырсыктарды, мүлктүн бузулушун же бузулушун алдын алуу жана башка өзгөчө учурларда. Мында кызматкер ден соолугунун абалы боюнча ага карама-каршы келген ишке которулушу мүмкүн эмес.
Убактылуу которуу буйрук (тескеме, токтом) менен жол-жоболоштурулат, аны иш берүүчү кызматкерге кол коюп жарыялайт.
73-статья. Иштин токтоп калгандыгына байланыштуу убактылуу которуу
Иштин токтоп калуусу – уюштуруучулук, чарбалык, табигый мүнөздөгү себептер боюнча ишти убактылуу токтотуу же кызматкердин күнөөсү боюнча ишти токтото туруу, ошондой эле иштебеген кызматкерди алмаштыруу.
Убактылуу иштебей калууга байланыштуу которуу кызматкердин кесибин, адистигин, кызматын, квалификациясын эске алуу менен жүргүзүлөт.
Башка иш берүүчүгө убактылуу которуу кызматкердин макулдугусуз – 1 айга чейинки мөөнөткө, ал эми кызматкердин макулдугу менен – токтоп турган бүткүл мезгилге жүргүзүлөт.
Кызматкердин токтоп калышына байланыштуу башка жерге, ошондой эле ден соолугунун абалы боюнча ага карама-каршы келген ишке убактылуу которууга жол берилбейт.
Иштин токтоп калышына байланыштуу аз акы төлөнүүчү ишке убактылуу которууда өндүрүштүк нормативдерге ылайык келген кызматкерлерге мурдагы иштеген иши боюнча орточо эмгек акысы, ал эми нормативдерге ылайык келбеген же акы төлөнүүчү ишке которулган кызматкерлерге тарифтик ставкасы (эмгек акысы) сакталып калат.
74-статья. Убактылуу алмаштыруу
Операциялык зарылчылыкка жараша убактылуу иштебеген кызматкердин милдеттерин орун басары болуп эсептелбеген башка кызматкерге жүктөөгө жол берилет.
Убактылуу алмаштыруунун мөөнөтү 3 айдан ашпоого тийиш.
Кызматкерди ваканттык кызмат ордуна дайындоого жол берилбейт.
75-статья. Ден соолугунун абалы боюнча башка ишке которуу
Медициналык корутундуга ылайык башка ишке берилүүгө муктаж болгон кызматкер, иш берүүчү анын макулдугу менен ден соолугунун абалы боюнча ага каршы көрсөтүлбөгөн башка жеткиликтүү ишке убактылуу же мөөнөтсүз которууга милдеттүү. .
Ден соолугунун абалы боюнча аз акы төлөнүүчү ишке которулганда которулган адам которулган күндөн тартып 1 айдан кем эмес мөөнөткө бирдей орточо эмгек акысын сактап калат.
Кызматкер которуудан баш тартса же уюмда тиешелүү жумуш жок болсо, эмгек келишими ушул Кодекстин 79-статьясынын 7-пунктуна ылайык токтотулат .
Травмадан, кесиптик оорудан же эмгекке байланыштуу ден соолугуна байланыштуу башка зыяндын кесепетинен аз акы төлөнүүчү ишке убактылуу которулган кызматкерлер үчүн ден соолугуна келтирилген зыян үчүн жооптуу иш берүүчү мурунку эмгек акысы менен жаңы жумуш үчүн эмгек акынын ортосундагы айырманы төлөйт. Бул айырма эмгекке жарамдуулугу калыбына келтирилгенге чейин же эмгекке жарамдуулугун биротоло жоготуу же майыптыгы белгиленгенге чейин төлөнөт.
Кызматкерди мертинүүгө, кесиптик ооруга же ден соолугуна байланыштуу башка зыянга учуратуудан улам башка ишке которуу маселеси чечилгенге чейин, медициналык корутундуга ылайык, ал жумуштан бошотулат, ал эми отставкага кеткен бардык жумуш күндөрү үчүн орточо эмгек акысы сакталат. жыйынтык.
76-статья. Иштен четтетуу
Иш берүүчү кызматкерди тиешелүү күнү (сменада) же тиешелүү мезгилге төмөндөгүдөй учурларда иштен убактылуу четтетүүгө (жумушка жол бербөөгө) милдеттүү:
1) мыйзамдарда жана башка ченемдик укуктук актыларда каралган учурларда ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдардын жана кызмат адамдарынын талабы боюнча;
2) жумушка алкоголдук, баңги же токсикалык мас абалында келүү;
3) эмгекти коргоо жана коопсуздук техникасы боюнча экзамендерди тапшырбоо;
4) иш берүүчү тарабынан берилген зарыл болгон жеке коргонуу каражаттарын пайдаланбоо;
5) эгерде ушул Кодекске жана башка ченемдик укуктук актыларга ылайык милдеттүү түрдө медициналык текшерүүдөн өтпөө;
6) ушул Кодекстин 83-статьясынын 9 жана 10-пункттарында каралган учурларда тиешелүү бузуу аныкталган учурдан тартып бул кызматкер менен эмгек келишимин белгиленген тартипте бузуу жөнүндө маселе чечилгенге чейин;
7) соттун өкүмү же компетенциясына администрациялык жаза колдонуу кирген органдын токтому мыйзамдуу күчүнө киргенге чейин иштеген жеринде уурулук жасаган учурда кармоо;
8) Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актыларында белгиленген башка учурларда.
Иш берүүчү кызматкерди токтото туруу үчүн негиз болгон жагдайлар жоюлганга чейин бүткүл мөөнөткө иштен токтотот.
Кызматкер жумуштан четтетилген мезгилде, мыйзамда каралгандан башка учурларда эмгек акы чегерилбейт. Эгерде кызматкерди реабилитациялоочу жагдайлар ушул статьянын 6-пунктунда көрсөтүлгөн негиздер боюнча аныкталса, иш берүүчү кызматкерге жумуштан четтетилген бүткүл мезгил үчүн эмгек акысын төлөөгө милдеттүү.
77-статья. Менчик ээсин алмаштыруудагы жана уюмду кайра уюштуруудагы эмгек мамилелери
Уюмдун ээси өзгөргөндө, жаңы менчик ээси анын менчик укугу пайда болгон күндөн тартып 3 айдан кечиктирбестен уюмдун жетекчиси, анын орун басарлары жана башкы бухгалтери менен эмгек келишимин бузууга же кайра узартууга укуктуу. уюмдун.
Уюмдун менчик ээсинин өзгөрүшү (аны менчиктештирүү, ар кандай түрдө жүзөгө ашырылат), ошондой эле уюмду ижарага берүү, ошондой эле аны кайра уюштуруу (кошуу, кошулуу, бөлүү, бөлүп чыгаруу, кайра түзүү), өзгөртүү баш ийген же аталышы боюнча башка кызматкерлердин уюмдары менен эмгек келишимин бузуу үчүн негиз болуп саналбайт.
Кызматкер уюмдун менчик ээсинин өзгөрүшүнө байланыштуу ишин улантуудан баш тартса, эмгек келишими ушул Кодекстин 79-беренесинин 9-пунктуна ылайык токтотулат.
Уюмдун мүлкүнүн менчик ээси өзгөргөн учурда кызматкерлердин санын же штатын кыскартууга менчик укугу мамлекеттик каттоодон өткөндөн кийин гана жол берилет.
78-статья. Кызматкерлерди массалык түрдө бошотууга жол бербөө боюнча иш берүүчүнүн милдеттери
Кызматкерлерди массалык түрдө кыскартуу коркунучу болгон учурда иш берүүчү уюмдун кызматкерлеринин кесиптик бирлик же башка өкүлчүлүктүү органы жана тиешелүү мамлекеттик орган менен макулдашуу боюнча төмөнкүлөрдү караган атайын чараларды көрүүгө милдеттүү:
1) жаңы кызматкерлерди кабыл алууну чектөө же убактылуу токтотуу, толук эмес иштеген жумушчуларды бошотуу;
2) ашыкча жумушту колдонууну жоюу;
3) ушул Кодекстин 71-статьясынын биринчи жана бешинчи бөлүктөрүнө ылайык эмгектин олуттуу шарттарын өзгөртүүгө ;
4) жумушчуларды этап менен бошотуу;
5) башка чаралар, эгерде алар жамааттык келишимде же келишимде каралса.
Жаппай кыскартуу – 2 ай катары менен 50 адамдан ашкан уюмдарда кызматкерлердин 25 пайыздан кем эмес жана 50дөн ашык адамы бар уюмдарда 15 пайыздан кем эмес кыскартуу.
ЭМГЕК КЕЛИШИМИН БУЗУУ 9-ГЛАВА
79-статья. Эмгек келишимин бузуунун негиздери
Төмөнкүлөр эмгек келишимин бузуунун негиздери болуп саналат:
1) тараптардын макулдашуусу ( 80-статья );
2) эмгек келишиминин мөөнөтү аяктаганда ( 81-статья );
3) кызматкердин демилгеси ( 82-статья );
4) иш берүүчүнүн демилгеси ( 83-статья );
5) кызматкер анын өтүнүчү боюнча же анын макулдугу менен башка иш берүүчүгө ишке которулганда же шайлануучу (жумуш) кызмат ордуна которулганда;
6) тараптарга көз каранды болбогон жагдайлар ( 88-статья );
7) кызматкер медициналык корутундуга ылайык ден соолугунун абалы боюнча башка ишке которуудан баш тартканда ( 75-статьянын үчүнчү бөлүгү );
8) эмгек шарттарынын олуттуу өзгөрүшүнө байланыштуу кызматкердин ишин улантуудан баш тартуусу ( 71-статьянын төртүнчү бөлүгү );
9) менчик ээсинин өзгөрүшүнө, анын баш ийгендигинин (юрисдикциясынын) өзгөрүшүнө жана кайра уюштурулушуна байланыштуу уюмда иштөөнү улантуудан кызматкер баш тартканда ( 77-статья );
10) иш берүүчү башка жерге көчүп кеткендигине байланыштуу кызматкер которуудан баш тартканда ( 69-статьянын биринчи бөлүгү );
11) сыноо мөөнөтүнүн канааттандырарлык эмес натыйжалары ( 62-статьянын 7-бөлүгү).
Эмгек келишими ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда каралган башка негиздер боюнча бузулушу мүмкүн.
Бардык учурларда жумуштан бошотулган күн жумуштун акыркы күнү болуп саналат.
Эмгек келишимин бузуу ушул Кодекстин же башка мыйзамдын тиешелүү беренесине, пунктуна шилтеме берүү менен эмгек келишимин бузуунун негиздерин көрсөтүү менен иш берүүчүнүн буйругу (тескеме, токтом) менен таризделет.
80-статья. Эмгек келишимин тараптардын макулдашуусу боюнча бузуу
Белгисиз мөөнөткө түзүлгөн эмгек келишими, ошондой эле мөөнөттүү эмгек келишими тараптардын жазуу жүзүндөгү макулдашуусу боюнча каалаган убакта токтотулушу мүмкүн. Ушул негизде эмгек келишимин бузуу датасы кызматкер менен иш берүүчүнүн ортосундагы тараптардын макулдашуусу боюнча аныкталат.
Ушул негизде эмгек келишимин бузууну каалаган эмгек келишиминин тарабы келишимдин экинчи тарабына жазуу жүзүндө сунуш жиберет. Сунушту алган тарап экинчи тарапка 3 күндүн ичинде кабыл алынган чечим жөнүндө жазуу жүзүндө билдирүүгө милдеттүү.
Эмгек келишимин бузуу жөнүндө келишимди бузууга эмгек келишиминин тараптарынын макулдашуусу боюнча гана жол берилет.
Мөөнөттүү эмгек келишимин бузуу 81-статья
Мөөнөттүү эмгек келишими анын мөөнөтү аяктагандан кийин токтотулат.
Белгилүү бир жумуштун узактыгына түзүлгөн эмгек келишими бул иш аяктагандан кийин токтотулат.
Иште болбогон кызматкердин милдеттерин аткаруу мөөнөтүнө түзүлгөн эмгек келишими ал кызматкер ишке кайтып келген күндөн тартып токтотулат.
Сезондук жумуштун узактыгына түзүлгөн эмгек келишими белгилүү бир сезондон кийин токтотулат.
Кызматкердин демилгеси боюнча (өз каалоосу боюнча) эмгек келишимин бузуу 82-статья.
Кызматкер белгисиз мөөнөткө түзүлгөн эмгек келишимин же мөөнөттүү эмгек келишимин иш берүүчүгө 2 жума (14 календардык күн) мурда жазуу жүзүндө билдирүү менен бузууга укуктуу.
Кабарлоо мөөнөтү аяктагандан кийин кызматкер ишин токтотууга укуктуу, ал эми иш берүүчү ага эмгек китепчесин берүүгө жана ага тиешелүү суммаларды төлөөгө милдеттүү.
Тараптардын макулдашуусу боюнча эмгек келишими эскертүү мөөнөтү аяктаганга чейин токтотулушу мүмкүн.
Эскертүү мөөнөтүнүн ичинде, эгерде ушул Кодекске жана башка мыйзамдарга ылайык эмгек келишимин түзүүдөн баш тартууга мүмкүн болбогон башка кызматкер жазуу жүзүндө анын жумуш ордуна чакырылбаса, кызматкер өзүнүн арызын чакыртып алууга укуктуу.
Кызматкердин өз демилгеси боюнча жумуштан бошотуу жөнүндө арызы анын ишин улантуу мүмкүн эместигинен улам келип чыккан учурларда (билим берүү уюмуна кирүү, пенсияга чыгуу жана башка жүйөлүү себептер), ошондой эле иш берүүчү тарабынан мыйзамдарды жана башка ченемдик укуктук актыларды бузган учурларда эмгек мыйзамдарынын нормаларына, жамааттык келишимдин, макулдашуунун же эмгек келишиминин шарттарына ылайык иш берүүчү кызматкердин арызында көрсөтүлгөн мөөнөттө эмгек келишимин бузууга милдеттүү. Эмгек мыйзамдарын, жамааттык келишимди, макулдашууну же эмгек келишимин бузуу фактысы эмгек мыйзамдарынын сакталышына мамлекеттик көзөмөл органы, кесиптик бирлик органы же сот тарабынан белгиленет.
Эгерде иш берүүчү кызматкердин арызы боюнча мөөнөттүү келишимди бузуудан баш тартса, ал талашты чечүү үчүн сотко кайрылууга укуктуу.
Ушул статьянын төртүнчү бөлүгүндө көрсөтүлгөн жүйөлүү себептерсиз мөөнөттүү эмгек келишими токтотулганда иш берүүчү кызматкерден эмгек келишиминде каралган, бирок орточо айлык эмгек акыдан ашпаган өлчөмдө компенсация төлөп берүүнү талап кылууга укуктуу.
83-статья. Иш берүүчүнүн демилгеси боюнча эмгек келишимин бузуу
Белгисиз мөөнөткө түзүлгөн эмгек келишими, ошондой эле мөөнөттүү эмгек келишими анын мөөнөтү аяктаганга чейин иш берүүчү тарабынан төмөнкү учурларда токтотулушу мүмкүн:
1) уюм (юридикалык жак) жоюлганда, иш берүүчүнүн (жеке жактын) иши токтотулганда;
2) кызматкерлердин санын же штатын кыскартуу, анын ичинде уюмду кайра уюштурууга байланыштуу;
3) кызматкер ээлеген кызматына же аткарган ишине ылайык келбеген учурда:
а) медициналык корутундуга ылайык ден соолугунун абалы боюнча;
б) аттестациянын натыйжалары менен ырасталган жетишсиз квалификациялар, эмгектин ченемдерине ылайык келбегендиги жөнүндө маалымкаттар, кемчиликтерди чыгаруу жөнүндө маалымкаттар жана башка маалыматтар;
4) уюмдун мүлкүнүн ээси өзгөргөндө (уюмдун жетекчисине, анын орун басарларына жана башкы бухгалтерине карата);
5) эгерде анын дисциплинардык жазасы бар болсо, кызматкер жүйөлүү себептерсиз эмгек милдеттерин кайталап аткарбаганда;
6) кызматкер эмгек милдеттерин бир жолу одоно бузганда:
а) жумушка келбей калуу (жумуш күнүнүн ичинде жүйөлүү себепсиз катары менен 3 сааттан ашык жумушка келбей калуу);
б) жумушка алкоголдук, баңги же токсикалык мас абалында келгенде. Бул шарт медициналык корутунду, күбөлөрдүн көрсөтмөлөрү же кызматкерлердин өкүлчүлүктүү органы менен бирге иш берүүчү тарабынан түзүлгөн акт менен ырасталат;
в) иштеген жеринде уюмдун мүлкүнө атайылап зыян келтирүү же уурдоо;
г) оор кесепеттерге, анын ичинде жаракаттарга жана кырсыктарга алып келген кызматкер эмгекти коргоо талаптарын бузганда;
д) кызматкерге эмгектик милдеттерин аткарууга байланыштуу белгилүү болгон мамлекеттик, кызматтык, банктык, коммерциялык же мыйзам менен корголуучу башка сырды ачыкка чыгаруу жана эгерде аны сактоонун шарттары эмгек келишиминде каралса.
Кызматкерлердин айрым категорияларына карата мыйзамдарда жана уставдарда, тартип жөнүндө жоболордо эмгек милдеттерин бир жолку одоно бузуунун башка түрлөрү да каралышы мүмкүн;
7) акчалай же товардык активдерди түздөн-түз тейлеген кызматкер тарабынан күнөөлүү аракеттерди жасоо, эгерде бул аракеттер иш берүүчү тарабынан ага карата ишенимди жоготууга алып келсе;
8) тарбиялык милдеттерди аткаруучу кызматкер бул ишти улантууга туура келбеген адеп-ахлаксыз жорук жасаса;
9) уюмдун (филиалдын, өкүлчүлүктүн) жетекчисинин, анын орун басарларынын жана башкы бухгалтеринин коопсуздукту бузууга, максатсыз пайдаланууга же уюмдун мүлкүнө башка зыян келтирүүгө алып келген негизсиз чечим кабыл алуу;
10) кызматкер эмгек келишимин түзүүдө иш берүүчүгө жасалма документтерди же атайылап жалган маалыматтарды берсе, эгерде бул документтер же маалыматтар эмгек келишимин түзүүдөн баш тартууга негиз боло алса;
11) уюмдун (филиалдын, өкүлчүлүктүн) жетекчисинин, анын орун басарларынын эмгектик милдеттерин бир жолу одоно бузганда;
12) ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда белгиленген башка учурларда.
Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында жана башка ченемдик укуктук актыларында белгиленген тартипте мамлекеттик кызматты же муниципалдык кызматты ээлеген адам төмөнкү учурларда ишенимин жоготкондугуна байланыштуу ээлеген кызматынан бошотулууга (кызматынан бошотууга) жатат:
– акчалай же товардык активдерди түздөн-түз тейлөөчү кызматкер тарабынан күнөөлүү аракеттерди жасоо;
– жак тарабынан ал катышуучу болуп саналган кызыкчылыктардын кагылышынын алдын алуу жана (же) чечүү боюнча чараларды көрбөгөн;
– адам өзүнүн кирешелери, мүлкү жана мүлктүк милдеттенмелери жөнүндө, ошондой эле жубайынын жана жашы жете элек балдарынын кирешелери, мүлкү жана мүлктүк милдеттенмелери жөнүндө маалыматтарды бербегенде же атайылап жалган же толук эмес маалыматтарды бергенде;
– мыйзамда белгиленген учурларды кошпогондо, адамдын коммерциялык уюмдун башкаруу органынын ишине акы төлөнүүчү негизде катышуусу;
– адамдын ишкердик ишин жүзөгө ашыруусу;
– адамдын саясий партияларга, башкаруу органдарына, камкорчулар кењештерине же байкоочулар кењештерине, башка коммерциялык эмес өкмөттүк эмес уюмдарга жана Кыргыз Республикасынын аймагында иш алып барган чет өлкөлүк коммерциялык эмес өкмөттүк эмес уюмдардын органдарына, алардын түзүмдүк бөлүмдөрүнө кириши. , эгерде Кыргыз Республикасы катышуучусу болуп саналган мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген эл аралык келишимде же Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында башкача каралбаса.
Ишкердик субъекти тарабынан Кыргыз Республикасынын мыйзамдарын бузуулар боюнча текшерүүнүн натыйжаларын сотто ырастабоо жана текшерүүнү жүргүзгөн кызмат адамынын күнөөсүн сотто аныктабоо аны ээлеген кызматынан бошотууга алып келет.
Өзүнө баш ийген адамда кызыкчылыктардын кагылышына алып келген же алып келиши мүмкүн болгон жеке кызыкчылыктардын келип чыгышы жөнүндө белгилүү болгон мамлекеттик же муниципалдык кызмат ордун ээлеген адам ээлеген кызматынан ажырап калгандыгына байланыштуу ээлеген кызматынан бошотулууга (кызматынан бошотууга) жатат. эгерде ал кызыкчылыктардын кагылышуусун болтурбоо жана (же) чечүү боюнча чараларды көрбөсө, ишеним.
Кесиптик бирлик уюмунун же кызматкерлердин башка өкүлчүлүктүү органынын алдын ала макулдугу боюнча иш берүүчүнүн демилгеси боюнча эмгек келишимин бузуу 84-статья.
Ушул Кодекстин 83 -статьясынын 2-пунктунун 3-пунктунун “б” пунктчасынын 5-пунктунун, 6-пунктунун “г” пунктчасына ылайык кесиптик бирлик уюмунун же кызматкерлердин башка өкүлчүлүктүү органынын курамына кирген кызматкерлерди иштен бошотууга жол берилбейт . тиешелүү кесиптик бирлик уюмунун же ушул уюмдун башка өкүлчүлүктүү органынын кызматкерлеринин жазуу жүзүндөгү макулдугу. Жамааттык келишимде эмгек келишимин иш берүүчүнүн демилгеси боюнча бузууга кесиптик бирлик уюмунун же башка өкүлчүлүктүү органдын алдын ала макулдугун талап кылган жумуштан бошотуунун башка негиздери да каралышы мүмкүн.
Төмөнкү учурларда эмгек келишимин бузууга кызматкерлердин өкүлчүлүктүү органынын макулдугу талап кылынбайт:
– кызматкерлердин өкүлчүлүктүү органы жок уюмдан бошотуу;
– уюмдун жетекчисин, анын орун басарларын, мамлекеттик бийлик органдары же башкаруу органдары, ошондой эле коомдук уюмдар жана жарандардын башка бирикмелери тарабынан шайланган, бекитилүүчү же кызматка дайындалган башкаруу кызматкерлерин жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган башка учурларда кызматынан бошотуу; .
Кызматкерди иштен бошотуу жөнүндө иш берүүчүнүн арызы өкүлчүлүктүү орган тарабынан жети күндүн ичинде каралууга тийиш.
Иш берүүчү тиешелүү өкүлчүлүктүү органдын макулдугун алган күндөн тартып 1 айдан кечиктирбестен эмгек келишимин бузууга укуктуу.
85-статья. Иш берүүчүнүн демилгеси боюнча эмгек келишимин бузуунун тартиби
Уюмдун кызматкерлеринин санын же штатын кыскартууда жумушта калууга артыкчылык укугу эмгек өндүрүмдүүлүгү жана квалификациясы жогору болгон кызматкерлерге, ошондой эле жамааттык келишимде, келишимде же эмгек келишиминде белгиленген критерийлерге жооп берген кызматкерлерге берилет.
Ушул Кодекстин 79-статьясынын 8-пунктунда жана 83-статьясынын 2, 3-пункттарында каралган негиздер боюнча кызматкер менен эмгек келишими токтотулганда кызматкер башка кызматка которулушу мүмкүн.
Ушул Кодекстин 83-статьясынын 1, 2-пункттарында каралган эмгек келишимин бузууда иш берүүчү кызматкерге кол коюунун негизинде жумуштан бошотулардан кеминде 1 ай мурун жазуу жүзүндө жеке өзү билдирүүгө милдеттүү.
Эскертүү мезгилинде кызматкер өзүнүн эмгек милдеттерин аткарат, ички эмгек тартибин сактайт, башка кызматкерлер менен бирдей шарттарда жана эмгек акыдан кепилденет, ошондой эле орточо эмгек акысын сактоо менен жумуш издөө үчүн жумасына бир бош күн берилет.
Кызматкер ээлеген кызматына же ден соолугунун абалына же бул ишти улантууга тоскоол болгон квалификациясынын жетишсиздигине байланыштуу аткарган жумушуна ылайыктуу эместигинен улам бошотулганда, иш берүүчү кызматкерге кеминде эки жума мурда билдирүүгө милдеттүү.
Кызматкер уюмдун кызматкерлеринин санынын же штатынын кыскарышына байланыштуу же уюмдун жоюлушуна байланыштуу иштен бошотулса, тараптардын макулдашуусу боюнча эмгек келишими эскертүү мөөнөтү аяктаганга чейин токтотулушу мүмкүн. ушул статьянын үчүнчү бөлүгүндө белгиленген мөөнөт аяктаганга чейин калган ар бир күн үчүн орточо эмгек акыдан кем эмес өлчөмдө компенсация.
Ушул Кодекстин 83-беренесинин 1-пунктун (уюмду жоюу, иш берүүчүнүн ишин токтотуу) кошпогондо, кызматкерди убактылуу эмгекке жарамсыздык мезгилинде жана эмгек өргүүсүндө болгон учурда бошотууга жол берилбейт .
86 -статья
Ушул Кодекстин 83-статьясынын 1, 2-пункттарында көрсөтүлгөн негиздер боюнча эмгек келишими токтотулганда , бошотуу жөлөкпулу орточо айлык акынын экиден кем эмес өлчөмүндө төлөнөт.
Ушул Кодекстин 79-статьясынын 10-пунктунда , 83-статьясынын 3-пунктунун “а” пунктчасында жана 88-статьясынын 1, 2-пункттарында каралган эмгек келишими токтотулганда , жумуштан бошонуу жөлөкпулу орточо айлык эмгек акынын өлчөмүндө төлөнөт.
Эмгек келишиминде же жамааттык келишимде бошонуу жөлөкпулун төлөөнүн башка учурлары да каралышы мүмкүн, ошондой эле бошотуу жөлөкпулунун жогорулатылган өлчөмдөрү белгилениши мүмкүн.
Мурдагы жумушуна калыбына келтирилген кызматкердин пайдасына орточо эмгек акысын өндүрүп алууда, эгерде анын бошотулушу мыйзамсыз деп таанылса, ага төлөнгөн иштен чыгуу боюнча жөлөкпул эсепке алынууга жатат.
87-статья. Бошогон кызматкерлерге пособиелер жана компенсациялар
Уюмдун жоюлушуна же алардын санынын же штатынын кыскарышына, анын ичинде уюмду кайра уюштурууга байланыштуу эмгек келишими токтотулганда бошотулган кызматкер жумуш издөө мезгилинде 3 айга кармалат. эгерде ал жумуштан бошотулгандан кийин 10 жумушчу күндүн ичинде иш издөөчү катары мамлекеттик иш менен камсыз кылуу кызматында каттоого турса, бошотуу жөлөкпулун эске алуу менен орточо айлык эмгек акысы. Кызматкерге жумуштан бошотулган күндөн тартып биринчи ай үчүн орточо айлык акынын экиден кем эмес өлчөмүндө бошотуу жөлөкпулу төлөнөт, ал эми жумуш издөөнүн экинчи жана үчүнчү айлары үчүн кызматкерге орточо айлык эмгек акысы сакталат.
Эгерде үч айлык мөөнөт өткөндөн кийин бошотулган кызматкер ылайыктуу жумуш менен камсыздалбаса, ошондой эле көрсөтүлгөн мөөнөттүн ичинде мындай жумуштун эки сунушунан баш тартса, ал жумушсуз статусуна ээ болот.
88-статья. Эмгек келишимин тараптарга көз каранды болбогон жагдайлар боюнча бузуу
Эмгек келишими тараптарга көз каранды болбогон төмөнкүдөй жагдайлар боюнча токтотулушу мүмкүн:
1) кызматкер аскердик кызматка же аны алмаштыруучу альтернативдик кызматка чакырылганда, ошондой эле жубайы башка жерге кызмат өтөөгө өткөндүгүнө байланыштуу;
2) эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын же соттун чечими боюнча мурда бул ишти аткарган кызматкерди кызматка калыбына келтирүү;
3) жумушка алуунун белгиленген эрежелерин бузуу;
4) соттун мыйзамдуу күчүнө кирген өкүмүнө ылайык кызматкерге мурунку ишин улантууга тоскоол болгон жазага өкүм кылынганда;
5) шайлануучу кызматка шайланбай калганда;
6) кызматкер же иш берүүчү – жеке жак каза болгондо, ошондой эле сот тарабынан кызматкер же иш берүүчү – жеке жак өлгөн же дайынсыз жоголду деп табылганда;
7) эгерде бул жагдай Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн чечими менен таанылса, эмгек мамилелерин улантууга тоскоол болгон өзгөчө кырдаалдардын келип чыгышы (аскердик аракеттер, кыйроо, табигый кырсык жана башка өзгөчө кырдаалдар).
Эгерде кызматкерди анын макулдугу менен башка ишке которуу мүмкүн болбосо, ушул статьянын 2-пунктунда көрсөтүлгөн негизде эмгек келишимин бузууга жол берилет.
10-ГЛАВА. ЖУМУШ УБАКТЫСЫ
89-статья. Жумуш убактысынын түшүнүгү жана аны жөнгө салуу
Ички эмгек тартибине же эмгек тартибине же эмгек келишиминин шарттарына ылайык кызматкер өзүнүн эмгек милдеттерин аткарууга тийиш болгон убакыт жумуш убактысы деп таанылат.
Жумуш убактысы бүткүл календарлык жумада (жумуш жумасында) жана сутка ичинде (жумуш күнү, жумушчу сменада) анын узактыгынын ченемдерин белгилөө жолу менен нормаланат.
90-статья. Нормалдуу жумуш убактысы
Ушул Кодексте каралгандан башка учурларда нормалдуу жумуш убактысы жумасына 40 сааттан ашпоого тийиш.
Эмгек келишимдеринде тараптардын макулдашуусу боюнча кыскартылган жумуш убактысы каралышы мүмкүн.
91-статья. Кызматкерлердин айрым категориялары үчүн кыскартылган жумуш убактысы
Жумушчулардын айрым категориялары үчүн кыскартылган жумуш убактысы белгиленет:
1) 14 жаштан 16 жашка чейинки кызматкерлер үчүн – жумасына 24 сааттан ашык эмес, 16 жаштан 18 жашка чейин – жумасына 36 сааттан ашык эмес;
2) оор физикалык жумуштарда, эмгек шарттары зыяндуу же кооптуу жумуштарда иштеген жумушчулар үчүн – жумасына 36 сааттан ашпаган;
3) I жана II топтогу майыптыгы бар кызматкерлер үчүн – жумасына 36 сааттан ашык эмес.
Кыскартылган жумуш убактысына укук берген өндүрүштөрдүн, цехтердин, кесиптердин жана кызмат орундарынын тизмеси, ошондой эле эмгек шарттары зыяндуу же оор, кооптуу жумуштардын тизмеси Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.
92-статья. Иштин өзгөчө мүнөзүндөгү жумушчулар үчүн кыскартылган жумуш убактысы
Жумушу психикалык, нервдик жана эмоционалдык стресстин күчөшү менен байланышкан кызматкерлердин айрым категорияларына (врачтар, мугалимдер жана башкалар) жумуш убактысынын кыскартылышы колдонулат.
Жумуштун өзгөчө мүнөзүндөгү кызматкерлердин категориялары жана алардын жумуш убактысынын конкреттүү узактыгы Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2008-жылдын 8-февралындагы № 39 “Эмгектин өзгөчө мүнөзүндөгү кызматкерлердин категорияларынын жана алардын жумуш убактысынын узактыгынын тизмесин бекитүү тууралуу” токтому
93-статья. Толук эмес жумуш убактысы
Кызматкер менен иш берүүчүнүн макулдашуусу боюнча толук эмес же толук эмес жумуш жумасы ишке кабыл алынганда да, андан кийин да белгилениши мүмкүн. Жумуш берүүчү кош бойлуу аялдын, 14 жашка чыга элек баласы (18 жашка чейинки ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү баласы) бар ата-энесинин биринин (камкорчу, көзөмөлчүсү) арызы боюнча толук эмес же толук эмес жумуш жумасын белгилөөгө милдеттүү. жыл), ошондой эле медициналык корутундуга ылайык оорулуу үй-бүлө мүчөсүн багып жаткан адам.
Толук эмес жумуш убактысында иштеген учурда кызматкерге эмгек акы иштеген убактысына пропорционалдуу же өндүргөн продукциясына жараша төлөнөт.
Толук эмес убакытта иштөө кызматкерлерге ар жылдык негизги акы төлөнүүчү өргүүнүн узактыгына, эмгек стажынын эсебине жана башка эмгек укуктарына кандайдыр бир чектөөлөрдү алып келбейт.
94-статья. Беш күндүк жана алты күндүк жумуш жумасы
2 эс алуу күнү менен беш күндүк иш жумасы же 1 эс алуу күнү менен алты күндүк иш жумасы кызматкерлердин өкүлчүлүктүү органы менен макулдашуу боюнча иш берүүчү тарабынан бекитилүүчү ички эмгек тартибинин эрежелери же сменалык графиктер менен аныкталат.
Алты күндүк жумуш жумасында күнүмдүк иштин (сменанын) узактыгы: жумалык норма 40 саат болгондо 7 сааттан, жумалык норма 36 саат болгондо 6 сааттан жана жумалык норма 24 саат болгондо 4 сааттан ашпоого тийиш.
95-статья. Күнүмдүк жумуштун (сменанын) узактыгы.
Күнүмдүк жумуштун (сменанын) узактыгы:
14 жаштан 16 жашка чейинки жумушчулар үчүн – 5 саат, 16 жаштан 18 жашка чейин – 7 саат;
окуу жылынын ичинде окууну эмгек менен айкалыштырган жалпы билим берүүчү уюмдардын (мектептердин), башталгыч жана орто кесиптик билим берүү уюмдарынын окуучулары үчүн 14 жаштан 16 жашка чейин – 2,5 саат, 16 жаштан 18 жашка чейин – 3,5 саат;
ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдар үчүн – медициналык корутундуга ылайык.
Кыскартылган жумуш убактысы белгиленген оор физикалык жумуштарда, эмгек шарты зыяндуу же кооптуу жумуштарда иштеген жумушчулар үчүн, эгерде мыйзамда башкача каралбаса, күнүмдүк жумуштун (сменанын) жол берилген максималдуу узактыгы 36 сааттык жумуш жумасы үчүн 6 сааттан ашпоого тийиш. Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актылары.
Кинематография уюмдарынын, телевидение жана видео тасма тартуу топторунун, театрлардын, театралдык-концерттик уюмдардын, цирктердин, жалпыга маалымдоо каражаттарынын чыгармачыл кызматкерлерине, профессионал спортчуларга Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан бекитилген бул кызматкерлердин категорияларынын тизмелерине ылайык күнүмдүк ишинин узактыгы (нөөмөт) мыйзамдарга жана башка ченемдик укуктук актыларга, жергиликтүү ченемдик укуктук актыларга, жамааттык келишимге же эмгек келишимине ылайык түзүлүшү мүмкүн.
96-статья. Жумуш эмес майрамдардын алдындагы жумуштун узактыгы
Жумуш эмес майрамдын алдындагы жумуш күнүнүн (сменанын) узактыгы 1 саатка кыскартылат.
Жумушчу эмес майрам алдындагы жумуш күнүнүн (сменанын) узактыгын кыскартуу кызматкерлерге кыскартылган жумуш убактысы дайындалган учурларда жүргүзүлбөйт.
Үзгүлтүксүз иштеп жаткан уюмдарда жана өндүрүш (эмгек) шарттарына байланыштуу майрам алдындагы күнү жумуштун (сменанын) узактыгын кыскартууга мүмкүн болбогон жумуштардын айрым түрлөрүндө кошумча эс алуу убактысын берүү менен компенсацияланат же: кызматкердин макулдугу менен ашыкча иштөө үчүн белгиленген ченемдер боюнча акы төлөө.
97-статья. Түнкү жумуш
Кечки саат 10дон таңкы 6га чейинки убакыт түнкү убакыт деп эсептелет.
Түнкү убакта иштөөнүн (сменанын) узактыгы 1 саатка кыскартылат.
Эгерде жамааттык келишимде башкача каралбаса, жумуш убактысы кыскартылган кызматкерлер үчүн, ошондой эле түнкүсүн иштөө үчүн атайын алынган кызматкерлер үчүн түнкүсүн иштөөнүн (сменанын) узактыгы кыскартылбайт.
Түнкү жумуштун узактыгы эмгек шарттарына байланыштуу зарыл болгон учурларда (үзгүлтүксүз иштеп жаткан тармактарда, уюмдарда ж. Көрсөтүлгөн иштердин тизмеси жамааттык келишим же жергиликтүү ченемдик укуктук актылар менен аныкталышы мүмкүн.
Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдар жана кош бойлуу аялдар, эгерде аларга медициналык себептер боюнча мындай жумушка тыюу салынбаса, түнкүсүн иштөөгө милдеттүү болушу мүмкүн.
3 жашка чейинки балдары бар аялдар жана ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү балдары бар жумушчулар алардын макулдугу менен гана түнкү убакта иштөөгө милдеттүү.
18 жашка толо электерге түнкүсүн иштөөгө тыюу салынат.
Кыргыз Республикасынын Өкмөтү бекиткен бул кызматкерлердин категорияларынын тизмелерине ылайык кинематография уюмдарынын, теле жана видео тасма тартуу топторунун, театрлардын, театралдык-концерттик уюмдардын, цирктердин, жалпыга маалымдоо каражаттарынын чыгармачыл кызматкерлеринин жана профессионал спортчулардын түнкү иштөө тартиби белгилениши мүмкүн. жамааттык келишим, жергиликтүү ченемдик укуктук акт же эмгек келишиминин тараптарынын макулдашуусу менен аныкталат.
98-статья. Кадимки жумуш убактысынан тышкары иштөө
Кадимки жумуш убактысынан тышкаркы жумуштар кызматкердин демилгеси боюнча да (толук эмес жумуш убактысы) да, иш берүүчүнүн демилгеси боюнча да (ашыкча иштөө) жүргүзүлүшү мүмкүн.
99-статья. Кызматкердин демилгеси боюнча нормалдуу жумуш убактысынан тышкары иштөө (толук эмес жумуш убактысы)
Кызматкердин талабы боюнча иш берүүчү ага башка эмгек келишими боюнча ошол эле уюмда башка кесип, адистик же кызмат орду боюнча нормалдуу жумуш убактысынан тышкары толук эмес жумуш убактысы катары иштөөгө уруксат берүүгө укуктуу.
Эгерде ушул Кодексте же башка мыйзамдарда башкача каралбаса, кызматкер башка иш берүүчү менен сырттан толук эмес жумуш убактысында иштөө үчүн эмгек келишимин түзүүгө укуктуу.
Кадимки жумуш убактысынан тышкары иштөө күнүнө 4 сааттан жана жумасына 20 сааттан ашпоого тийиш.
Ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда каралган учурларды кошпогондо, кыскартылган жумуш убактысы белгиленген учурларда ички толук эмес иштөөгө жол берилбейт.
100-статья. Иш берүүчүнүн демилгеси боюнча нормалдуу жумуш убактысынан тышкаркы иштөө (ашыкча иштөө)
Иш берүүчүнүн демилгеси боюнча кызматкер тарабынан белгиленген жумуш убактысынан ашык аткарылган жумуш, күнүмдүк жумуш (сменада), ошондой эле эсептик мезгилдеги жумуш убактысынын нормадан ашыкча иштөөсү ашыкча убакыт деп таанылат.
Ашыкча жумушка тартуу иш берүүчүнүн сунушу, буйругу же маалымдоосу боюнча жана кызматкердин жазуу жүзүндөгү макулдугу менен гана ишке ашырылат.
Оор физикалык жумуштарда иштеген же зыяндуу же кооптуу эмгек шарттарында иштеген жумушчуларды мөөнөтүнөн ашыкча иштөөгө тартууга төмөнкү учурлардан тышкары, тыюу салынат:
1) өлкөнүн коргонуусу, ошондой эле өндүрүштөгү авариянын алдын алуу же өндүрүштөгү авариянын же табигый кырсыктын кесепеттерин жоюу үчүн зарыл болгон иштерди жүргүзүүдө;
2) суу менен камсыздоо, газ менен камсыздоо, жылуулук, жарыктандыруу, канализация, транспорт, байланыш боюнча коомдук зарыл иштерди жүргүзүүдө – алардын нормалдуу иштешин бузуучу күтүлбөгөн жагдайларды четтетүү үчүн;
3) зарыл болгон учурда өндүрүштүн техникалык шарттарынан улам күтүүсүз кечигүүдөн улам жумуш убактысынын нормалдуу санында аткарылбай калган (бүтүрүлбөгөн) башталган иштерди, эгерде аткарылбаса (толук эмес болсо) аткарууга (бүтүрүү) ) бул иш иш берүүчүнүн мүлкүнүн, мамлекеттик же муниципалдык мүлктүн бузулушуна же жок болушуна алып келиши же адамдардын өмүрүнө жана ден соолугуна коркунуч келтириши мүмкүн;
4) механизмдерди же конструкцияларды оңдоо жана калыбына келтирүү боюнча убактылуу иштерди жүргүзүүдө, алардын бузулушу жумушчулардын олуттуу санынын ишин токтотууга алып келиши мүмкүн болгон учурларда;
5) эгерде алмаштырылган кызматкер келбей калса, эгерде иш тыныгууга жол бербесе, ишти улантууга. Мындай учурларда иш берүүчү нөөмөттөгү жумушчуну башка кызматкер менен алмаштыруу боюнча токтоосуз чараларды көрүүгө милдеттүү.
Ашыкча иштөө 2 күн катары менен ар бир кызматкерге 4 сааттан ашпоого тийиш.
Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдар жана кош бойлуу аялдар, эгерде аларга медициналык себептер боюнча тыюу салынбаса, ашыкча жумушка тартылышы мүмкүн. 18 жашка чыга элек кызматкерлерге ашыкча иштөөгө жол берилбейт.
Иш берүүчү ар бир кызматкер аткарган ашыкча жумуштун так эсебин камсыз кылууга милдеттүү. Алардын саны жөнүндө маалымат кызматкерге анын талабы боюнча берилет.
101-статья. Жумуш убактысы
Жумуш убактысынын режими жумушчу жумасынын узактыгын (2 дем алыш күнү менен беш күн, 1 күн менен алты күн, жылма график боюнча эс алуу күндөрү менен иш жумасы), айрым категориялар үчүн үзгүлтүксүз жумуш убактысын караштыруу керек. кызматкерлер, күнүмдүк жумуштун (сменанын) узактыгы, иштин башталышы жана бүтүшү, жумуштагы тыныгуунун убактысы, бир суткадагы нөөмөттөрдүн саны, жамааттык келишимде же болбосо жумуш эмес күндөрдүн алмашуусу уюмдун ички эмгек тартиби, ушул Кодексте белгиленген жумуш убактысынын сакталышы.
Транспорттун, байланыштын жана иштин өзгөчө мүнөзүндөгү башка кызматкерлердин жумуш убактысынын жана эс алуу убактысынын режиминин өзгөчөлүктөрү ушул Кодекс жана Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн актылары менен аныкталат.
Белгиленген жумуш убактысы ал күчүнө киргенге чейин 2 жумадан кечиктирбестен кызматкерлердин назарына жеткирилет.
102-статья. Сменалык жумуш учурундагы жумуш убактысы
Сменалык жумуш учурундагы жумуш убактысы сменалык график менен аныкталат. Жумушчулар сменаларды тегиз алмашып турушат.
Сменанын ортосундагы күнүмдүк эс алуунун минималдуу узактыгы (биринин аягынан кийинкинин башына чейин) эс алуу жана тамактануу үчүн тыныгуу убактысы менен бирге эс алуудан мурунку нөөмөттөгү жумуштун эки эседен кем эмес узактыгын түзүүгө тийиш.
Кызматкерди анын макулдугусуз катары менен эки нөөмөт менен иштөөгө дайындоого тыюу салынат.
103-статья. Жумуш убактысынын жыйындылык эсеби
Өндүрүштүк (эмгектин) шарттарынан улам кызматкерлердин бул категориясы үчүн белгиленген күнүмдүк же жумалык жумуш убактысынын нормасын аткаруу мүмкүн болбогон же экономикалык жактан максатка ылайыксыз болгон уюмдарда жумуш убактысынын жалпыланган эсеби колдонулушу мүмкүн. эсептик мезгил үчүн (ай, квартал жана башкалар) жумуш убактысынын нормалдуу санынан ашпоого тийиш. Эсептөө мезгили 1 жылдан ашпоого тийиш.
Кумулятивдүү эсепке алуу менен жумуш убактысынын күнүмдүк же жумалык узактыгы жумуш күнүнүн же жумуш жумасынын ченемдик саатынан көп же аз болушу мүмкүн.
Жумуш убактысын жыйынтыктоочу эсепке алуу үчүн эсептик мезгил – кызматкерлердин тигил же бул категориясы үчүн белгиленген жумуш күнүнүн жана жумуш жумасынын орточо узактыгы сакталууга тийиш болгон мезгил. Эсептик мезгил календардык мезгилдер же белгилүү бир ишти аткаруу мезгили менен аныкталышы мүмкүн.
Отчеттук мезгилдеги жумуш убактысынын ченеми майрам күндөрүндөгү жумуш убактысынын жана түнкү убактысынын кыскарышын эске алуу менен графикке же жумуш тартибине ылайык жумуш күнүнүн (сменанын) ченемдик сааттарын жумушчу күндөрдүн санына көбөйтүү жолу менен эсептелет. эсептик мезгил.
Жумуш убактысынын жалпыланган эсебин киргизүү тартиби уюмдун ички эмгек тартибинде белгиленет.
104-статья. Жумуш күнүн бөлүктөргө бөлүү
Жумуштун өзгөчөлүгүнөн улам бул зарыл болгон жумуштарда, ошондой эле интенсивдүүлүгү жумуш күнүнүн (сменанын) ичинде бирдей болбогон жумуштарды өндүрүүдө, жумуш күнүн төмөнкүдөй бөлүктөргө бөлүүгө болот. жумуш убактысынын жалпы узактыгы күнүмдүк жумуштун белгиленген узактыгынан ашпоого тийиш.
Жумуш күнү бөлүктөргө бөлүнгөн иштин түрлөрү, жумуштагы тыныгуулардын саны жана узактыгы, ошондой эле кызматкерлерге мындай шарттарда иштегендиги үчүн компенсациялардын түрлөрү жана өлчөмдөрү жамааттык келишим, макулдашуу же иш берүүчү тарабынан аныкталат. кызматкерлердин өкүлчүлүктүү органы менен макулдашуу.
Жумуш күнүндөгү тыныгуу убактысы жумуш убактысына кирбейт.
105-статья. Иш убактысынын ийкемдүү режими
Иш убактысынын ийкемдүү режими жумушка милдеттүү түрдө келүү убактысын (белгиленген убакыт) жана ийкемдүү (өзгөрмө) убакытты белгилейт, анын ичинде кызматкер өз каалоосу боюнча жумушка келүүгө жана жумуштан чыгууга укуктуу.
Белгиленген убакыттын узактыгы жана ийкемдүү убакыттын ар бир бөлүгү тараптардын макулдашуусу боюнча аныкталат.
Жумуш күнүнүн ичинде ийкемдүү убакыттын максималдуу узактыгы 10 сааттан ашпоого тийиш, ал эми эсептик мезгил үчүн жумуш убактысынын сааттарынын суммасы ушул мезгил үчүн ченемдик саатка барабар болууга тийиш.
Иш берүүчү кызматкер тиешелүү эсептик мезгилдерде (жумуш күнү, жума, ай жана башкалар) жумуш убактысынын жалпы санын камсыз кылат.
106-статья. Иш убактысынын нормалдуу эместиги
Үзгүлтүксүз жумуш убактысы – бул өзгөчө жумуш режими, ага ылайык айрым кызматкерлер, зарыл болгон учурда иш берүүчүнүн буйругу менен кадимки жумуш убактысынан тышкары өз эмгек функцияларын аткарууга тартылышы мүмкүн.
Жумуш убактысы нормалдуу эмес кызматкерлердин кызмат орундарынын тизмеси жамааттык келишимде, макулдашууда же уюмдун ички эмгек тартибинде белгиленет.
107-статья. Жумуш убактысын эсепке алуу
Иш берүүчү бул иш берүүчү үчүн кызматкер иш жүзүндө иштеген жумуш убактысын эсепке алууну уюштурууга милдеттүү.
Жумушка келүүнү жана жумуштан кетүүнү каттоо белгиленген формадагы жумуш убактысынын ведомостторунда, жылдык убакыт карточкаларында жана башка документтерде жүргүзүлөт.
Иштелген жана иштебеген убакытты камтыган иш жүзүндөгү жумуш убактысы эсепке алынууга тийиш. Өзүнчө иштеген убакытта ашыкча иштөө убактысы, кесимдик жумушчулардын убактысы жана командировкалар эске алынат. Иштелбеген убакытка акы төлөнүүчү жана төлөнбөгөн убакыт, ошондой эле кызматкердин күнөөсү боюнча да, анын күнөөсү жок болсо да жоголгон жумуш убактысы кирет.
Иш жүзүндөгү убакыт кызматкер күнүмдүк, сменалык графикке же иш берүүчүнүн атайын көрсөтмөсүнө ылайык иштеген жерине келген учурдан тартып, ал ошол күнү (сменада) иш жүзүндө жумуштан бошотулган учурга чейин эсепке алынат.
Токтоп калуу ведомосттору жана башка документтердин негизинде эсепке алынат.
11-ГЛАВА. ЭС АЛУУ УБАКТЫСЫ
108-статья. Эс алуу убактысы түшүнүгү
Эс алуу убактысы – кызматкер эмгек милдеттеринен бош болгон жана ал өз каалоосу боюнча пайдалана ала турган убакыт.
109-статья. Эс алуу убактысынын түрлөрү
Эс алуу убактысынын түрлөрү болуп төмөнкүлөр саналат:
– жумуш күнүндө (сменада) тыныгуулар;
– күнүмдүк (сменалар аралык) эс алуу;
– дем алыш күндөрү (жума сайын үзгүлтүксүз эс алуу);
– жумуш эмес майрам күндөрү;
– каникулдар.
110-статья. Иш күнүндө (сменада) эс алуу жана тамактануу үчүн тыныгуу
Күнүмдүк жумушта (сменада) кызматкерге эс алуу жана тамактануу үчүн 30 мүнөттөн кем эмес жана жалпысынан 1 сааттан ашпаган тыныгуу берилүүгө тийиш, ал жумуш убактысына кирбейт.
Тыныгуу берүү убактысы жана анын конкреттүү узактыгы уюмдун ички эмгек тартиби же кызматкер менен иш берүүчүнүн макулдашуусу менен белгиленет.
Тыныгууну эки бөлүккө бөлүүгө жол берилет. Түшкү тыныгуу убактысы бардык кызматкерлер үчүн жалпысынан же түзүмдүк бөлүмдөр, бригадалар жана кызматкерлердин айрым топтору үчүн өзүнчө белгилениши мүмкүн.
Өндүрүштүк (эмгектин) шарттарына байланыштуу эс алуу жана тамактануу үчүн тыныгуу берүү мүмкүн болбогон жумуштарда иш берүүчү кызматкерге жумуш убактысында эс алуу жана тамактануу мүмкүнчүлүгүн берүүгө милдеттүү.
Мындай иштердин тизмеси, ошондой эле эс алуу жана тамактануу үчүн орундар уюмдун ички эмгек тартибинде аныкталат.
111-статья. Жылытуу жана эс алуу үчүн атайын тыныгуулар
Иштин айрым түрлөрү боюнча кызматкерлерге өндүрүштүн технологиясы жана уюштурулушу жана эмгек шарттары менен аныкталуучу жумуш убактысынын ичинде атайын тыныгуулар менен камсыз кылуу каралат. Бул иштердин түрлөрү, мындай тыныгууларды берүүнүн узактыгы жана тартиби уюмдун ички эмгек тартибинде аныкталат.
Суук мезгилде ачык асман алдында же жабык, жылытылбаган бөлмөлөрдө иштеген кызматкерлерге, ошондой эле жүктөө-түшүрүү иштерин жүргүзгөн жүктөгүчтерге, мыйзамдарда жана жамааттык келишимде каралган учурларда башка кызматкерлерге жылытуу жана жылытуу үчүн атайын тыныгуулар берилет. эс алуу, алар жумуш убактысынын ичинде камтылган. Иш берүүчү кызматкерлерди жылытуу жана эс алуу үчүн жайларды берүүгө милдеттүү.
112-статья. Дем алыш күндөрү
Бардык кызматкерлер эс алуу күндөрү (жума сайын үзгүлтүксүз эс алуу) менен камсыз кылынат. Дем алыш күндөрү – жумалык эс алуу күндөрү. Беш күндүк иш жумасында жумасына 2 күн, алты күндүк иш жумасында 1 дем алыш күнү берилет.
Жалпы эс алуу күнү (көбүнчө) жекшемби. Экономиканын айрым тармактарында өндүрүштүн өзгөчөлүгүнө жараша жамааттык келишимде, жамааттык келишимде же эмгек келишиминде жуманын башка күнү дем алыш күнү катары белгилениши мүмкүн. Беш күндүк жумуш жумасында экинчи дем алыш күнү, эгерде тараптардын макулдашуусунда башкача белгиленбесе, ички эмгек тартиби же эмгек тартиби менен белгиленет. Демейде эки эс алуу күнү катары менен берилет.
Өндүрүштүк, техникалык жана уюштуруучулук шарттарга байланыштуу дем алыш күндөрүндө ишти токтотуу мүмкүн болбогон уюмдарда уюмдун ички эмгек тартибине ылайык кызматкерлердин ар бир тобуна кезек менен жуманын ар кайсы күндөрүндө дем алыш күндөрү берилет.
113-статья. Жумуш эмес майрам күндөрү
Кыргыз Республикасында жумуш эмес майрам күндөрү болуп төмөнкүлөр саналат:
1-январь – Жаңы жыл;
23-февраль – Ата Мекенди коргоочулар күнү;
8-март – Аялдардын эл аралык күнү;
21-март – Нооруз улуттук майрамы;
алтынчы абзац күчүн жоготту
7-апрель – Элдик Апрель революциясы күнү;
1-май – Эмгек күнү;
5-май – Кыргыз Республикасынын Конституция күнү;
9-май – Жеңиш күнү;
31-август – Кыргыз Республикасынын Эгемендүүлүк күнү;
7 жана 8-ноябрь – Тарых жана ата-бабаларды эскерүү күндөрү.
Мусулмандардын ай календары боюнча аныкталган “Орозо айт”, “Курман айт” майрамдары жана 7-январь – Христостун туулган күнү (православдык Рождество) жумуш эмес майрамдар болуп саналат.
Эгерде дем алыш күн жумуш эмес майрамга туш келсе, дем алыш күнү майрамдан кийинки жумуш күнүнө которулат.
Кызматкерлердин дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүн сарамжалдуу пайдалануу максатында Кыргыз Республикасынын Өкмөтү дем алыш күндөрүн башка күнгө которууга укуктуу.
114-статья. Дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүндө иштөөгө тыюу салуу. Кызматкерлерди дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрү жумушка тартуунун өзгөчө учурлары
Дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүндө иштөөгө негизинен тыюу салынат.
Кызматкерлер дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүндө иштөөгө алардын жазуу жүзүндөгү макулдугу менен төмөнкү учурларда кабыл алынат:
өндүрүштүк кырсыктын, кыйроонун алдын алуу, өндүрүштүк авариянын, кыйроонун же табигый кырсыктын кесепеттерин жоюу үчүн;
кырсыктарды, мүлктүн бузулушун же бузулушун болтурбоо үчүн;
бүтүндөй уюмдун же анын айрым бөлүмдөрүнүн келечектеги нормалдуу иштеши тез арада аткарылышы көз каранды болгон алдын ала каралбаган иштерди аткарууга.
Жумуш эмес майрам күндөрү өндүрүштүк-техникалык шарттарга (үзгүлтүксүз иштеп жаткан уюмдарга), калкты тейлөө зарылчылыгынан улам келип чыккан жумуштарга, ошондой эле кечиктирилгис оңдоо жана жүктөө-түшүрүү иштерине байланыштуу токтотулушу мүмкүн болбогон жумуштарга жол берилет.
Дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүндө жумушка кинематография уюмдарынын, телевидение жана видеоклубдардын, театрлардын, театралдык жана концерттик уюмдардын, цирктердин, массалык маалымат каражаттарынын чыгармачыл кызматкерлерин, уюмдардагы бул кызматкерлердин категорияларынын тизмелерине ылайык кесипкөй спортчуларды тартууга жол берилет. бюджеттен каржылануучу Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген тартипте, ал эми башка уюмдарда – жамааттык келишимде белгиленген тартипте.
Башка учурларда дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрү жумушка тартууга кызматкердин жазуу жүзүндөгү макулдугу жана ушул уюмдун кызматкерлеринин өкүлчүлүктүү органынын макулдугу менен жол берилет.
Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдарды жана кош бойлуу аялдарды дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүндө жумушка тартууга медициналык себептер боюнча аларга тыюу салынбаган учурда гана жол берилет.
Кызматкерлер жумуш берүүчүнүн жазуу жүзүндөгү буйругу боюнча дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрү ишке кабыл алынат.
115-статья. Дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүндөгү эмгеги үчүн компенсация
Дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүндөгү жумуш тараптардын макулдашуусу боюнча башка эс алуу күнүн берүү же эмгек өргүүгө кошуу жолу менен, же болбосо эки эседен кем эмес өлчөмдө акчалай компенсацияланышы мүмкүн.
116-статья. Жыл сайын төлөнүүчү эс алуулар
Кызматкерлерге иштеген жерин (кызматын) жана орточо эмгек акысын сактоо менен ар жылдык өргүү берилет.
117-статья. Ар жылдык негизги акы төлөнүүчү өргүүнүн узактыгы
Кызматкерлерге жылдык негизги акы төлөнүүчү өргүү 28 календардык күнгө берилет.
Кызматкерлерге 28 календардык күндөн ашык жылдык негизги акы төлөнүүчү өргүү (узартылган негизги өргүү) ушул Кодекске жана башка мыйзамдарга ылайык берилет.
118-статья. Узартылган негизги өргүү
28 календардык күндөн ашкан узартылган негизги өргүү белгиленет:
1) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык мамлекеттик кызматчыларга;
2) 18 жашка чыга элек кызматкерлерге (анын ичинде өндүрүштүк окууга кабыл алынгандар) жана ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдарга – 30 календардык күн. Эгерде кызматкер узартылган негизги өргүү берилген жумушчу жылынын ичинде 18 жашка толсо же анын майыптыгы жоюлса, анын мөөнөтү кыскартылбайт;
3) жыгач өнөр жай жана токой чарба ишканаларынын кызматкерлерине – 30 календардык күн. Иши узартылган негизги өргүүгө укук берген тармактардын, жумуштардын, кесиптердин жана кызмат орундарынын тизмеси Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 1999-жылдын 20-сентябрындагы № 504 “Узартылган негизги өргүү берилген токой жана токой чарба кызматкерлеринин тизмесин бекитүү жөнүндө” токтому
119-статья. Жыл сайын акы төлөнүүчү кошумча өргүү
Ар жылдык кошумча акы төлөнүүчү өргүү эмгек шарттары зыяндуу жана (же) кооптуу жумуштарда иштеген кызматкерлерге, өзгөчө өзгөчөлүгү бар кызматкерлерге, жумуш убактысы тынымсыз иштеген кызматкерлерге, бийик тоодо жана алыскы жана барууга кыйын аймактарда иштеген кызматкерлерге берилет. ошондой эле закондордо каралган башка учурларда.
Уюмдар, эгерде мыйзамда башкача каралбаса, алардын өндүрүштүк жана финансылык мүмкүнчүлүктөрүн эске алуу менен кызматкерлерге кошумча өргүүлөрдү өз алдынча белгилей алышат. Бул өргүүлөрдү берүүнүн тартиби жана шарттары жамааттык келишимдер же уюмдун жергиликтүү ченемдик укуктук актылары менен аныкталат.
120-статья. Эмгек шарттары зыяндуу жана (же) коркунучтуу жумуштарда иштеген кызматкерлерге акы төлөнүүчү ар жылдык кошумча өргүү.
Эмгек шарты зыяндуу жана (же) кооптуу жумуштарда: жер астындагы жана ачык жол менен казып алууда, ачык шахталарда жана карьерлерде, радиоактивдүү булгануу зоналарында жана калыбына келтирилгис башка жумуштарда иштеген кызматкерлерге жылдык кошумча акы төлөнүүчү өргүү берилет. адамдын ден соолугуна терс таасирлери, зыяндуу физикалык, химиялык, биологиялык жана башка факторлор.
Зыяндуу жана (же) коркунучтуу эмгек шарттары менен иштөө үчүн акы төлөнүүчү кошумча өргүүгө укук берген тармактардын, жумуштардын, кесиптердин жана кызмат орундарынын тизмеси, ошондой эле бул өргүүнүн минималдуу узактыгы жана аны берүүнүн шарттары Кыргыз Республикасынын Өкмөтү.
121-статья. Иштин өзгөчө мүнөзү үчүн акы төлөнүүчү жылдык кошумча өргүү
Иштин өзгөчө мүнөзү үчүн акы төлөнүүчү жылдык кошумча өргүү ишинин өзгөчөлүгүнө байланыштуу болгон кызматкерлердин айрым категорияларына берилет.
Иштин өзгөчөлүгүнө жараша жыл сайын акы төлөнүүчү кошумча өргүү белгиленген кызматкерлердин категорияларынын тизмеси, ошондой эле бул өргүүнүн минималдуу узактыгы жана аны берүүнүн шарттары Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2006-жылдын 11-майындагы № 343 “Ишинин өзгөчө мүнөзү үчүн ар жылдык кошумча акы төлөнүүчү өргүү берилген кызматкерлердин категорияларынын тизмесин, эмгек өргүүсүн берүүнүн тартибин жана шарттарын бекитүү тууралуу” токтому жылдык кошумча өргүү жана анын минималдуу узактыгы»
122-статья. Иш убактысы тынымсыз иштеген кызматкерлерге акы төлөнүүчү жылдык кошумча өргүү
Убактысы бузулган кызматкерлерге ар жылдык кошумча акы төлөнүүчү өргүү берилет, анын узактыгы жамааттык келишимде же уюмдун ички эмгек тартибинде аныкталат жана үч календардык күндөн кем болбоого тийиш. Мындай өргүү берилбеген учурда жумушчунун жазуу жүзүндөгү макулдугу менен нормалдуу жумуш убактысынан ашкан ашыкча убакыт кошумча жумуш катары компенсацияланат.
Республикалык бюджеттен каржылануучу уюмдарда жумуш убактысы үзгүлтүксүз иштеген кызматкерлерге ар жылдык кошумча акы төлөнүүчү өргүү берүүнүн тартиби жана шарттары Кыргыз Республикасынын Өкмөтү, ал эми жергиликтүү бюджеттен каржылануучу уюмдарда – жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары тарабынан белгиленет.
123-статья. Ар жылдык акы төлөнүүчү өргүүлөрдүн узактыгын эсептөө
Кызматкерлердин жылдык негизги жана кошумча акы төлөнүүчү өргүүлөрдүн узактыгы календардык күндөр менен эсептелет. Каникул мезгилине туш келген жумуш эмес майрам күндөрү каникулдун календардык күндөрүнүн санына кирбейт жана төлөнбөйт.
Ушул Кодексте, эмгек укугунун ченемдерин камтыган башка ченемдик укуктук актыларда, макулдашууларда, жамааттык жана эмгек келишимдеринде каралган учурларда ар жылдык негизги акы төлөнүүчү өргүүнүн узактыгы алты күндүк жумуш жумасынын графигине ылайык жумуш күндөрү менен эсептелет.
Ар жылдык акы төлөнүүчү өргүүлөрдүн жалпы узактыгын эсептөөдө кошумча акы төлөнүүчү өргүү жылдык негизги акы төлөнүүчү өргүү менен жыйынтыкталат.
124-статья. Эмгек жылы
Ар жылдык өргүү берилүүчү жумуш жылы деп узактыгы боюнча календардык жылга барабар, бирок ишке кабыл алынган күндөн тартып ар бир кызматкер үчүн эсептелет.
125-статья. Ар жылдык негизги акы төлөнүүчү өргүүгө укук берүүчү жумуш жылына кирген мезгилдер
Ар жылдык негизги акы төлөнүүчү өргүүгө укук берүүчү жумуш жылына төмөнкүлөр кирет:
иш жүзүндө иш убактысы;
кызматкер иш жүзүндө иштебеген, бирок мыйзамдарга жана башка ченемдик укуктук актыларга ылайык анын иштеген жери (кызматы), анын ичинде ар жылкы өргүү убактысы сакталган убакыт;
мыйзамсыз бошотуу же жумуштан убактылуу четтетүү жана андан кийин мурунку жумушуна калыбына келтирилгендиктен аргасыз жок болгон учур;
жамааттык келишимде, эмгек келишиминде же уюмдун жергиликтүү ченемдик укуктук актыларында каралган башка мөөнөттөр.
Ар жылдык негизги акы төлөнүүчү өргүүгө укук берүүчү жумуш жылына төмөнкүлөр кирбейт:
кызматкер жүйөлүү себептерсиз жумушка келбей калган убактысы (анын ичинде ушул Кодекстин 76-статьясында каралган учурларда жумуштан четтетилишине байланыштуу );
бала мыйзамдуу куракка жеткенге чейин ата-энелик өргүү убактысы;
кызматкердин каалоосу боюнча 14 календардык күндөн ашык мөөнөткө берилүүчү эмгек акысы сакталбаган өргүү убактысы.
Зыяндуу жана (же) кооптуу эмгек шарттары менен иштөө үчүн ар жылдык кошумча акы төлөнүүчү өргүү укугун берген жумуш жылына тиешелүү шарттарда иш жүзүндө иштеген убакыт гана кирет.
126-статья. Жыл сайын акы төлөнүүчү өргүү берүүнүн тартиби
Акы төлөнүүчү өргүү жыл сайын берилиши керек.
Иштеген биринчи жылы үчүн өргүүдөн пайдалануу укугу кызматкерге ал уюмда 11 ай үзгүлтүксүз иштегенден кийин пайда болот. Тараптардын макулдашуусу боюнча акы төлөнүүчү өргүү кызматкерге 11 ай өткөнгө чейин берилиши мүмкүн.
Үзгүлтүксүз иштеген 11 айлык мөөнөт аяктаганга чейин кызматкердин арызы боюнча акы төлөнүүчү өргүү берилүүгө тийиш:
1) аялдар үчүн – кош бойлуулук жана төрөт боюнча өргүүгө чейин же андан кийин дароо;
2) 18 жашка чыга элек кызматкерлер;
3) толук эмес жумуш убактысында иштегендер, эгерде негизги иштеген жеринен өргүү толук эмес жумуш убактысынын 11 айга чейинки мөөнөтүнө туура келсе;
4) 3 айга чейинки баланы (балдарды) асырап алган кызматкерлер;
5) мыйзамда каралган башка учурларда.
Экинчи жана андан кийинки иштеген жылдары үчүн өргүү ошол уюмда белгиленген ар жылдык акы төлөнүүчү өргүү берүүнүн тартибине ылайык жумушчу жылынын каалаган убагында берилиши мүмкүн.
Ушул статьянын үчүнчү бөлүгүнүн биринчи жана үчүнчү абзацтарында каралган учурларды кошпогондо, иштеген жылынын бөлүгүнө пропорционалдуу, бирок 14 календардык күндөн кем эмес өргүү берүүгө жол берилет.
Негизги өргүү биринчи жумуш жылында 11 ай өткөнгө чейин узартылганда, эгерде жамааттык же эмгек келишимдеринде башкача каралбаса, кызматкер укуктуу болгон кошумча өргүү иштеген жылынын бөлүгүнө пропорционалдуу түрдө берилет.
Кызматкердин пайдаланылбаган эмгек өргүүсү үчүн компенсация алуу укугу, эгерде ал кеминде бир ай иштеген болсо, пайда болот.
127-статья. Өргүүлөрдү каттоо жана эсепке алуу
Каникулдар буйрук (көрсөтмө, токтом) же эмгек өргүү кагазы менен таризделет, ага иш берүүчүнүн атынан ыйгарым укуктуу адам кол коёт.
Иш берүүчү эмгек өргүүлөрүн эсепке алууну камсыз кылууга милдеттүү.
Өргүү кагазынын болжолдуу формасы Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 1999-жылдын 12-мартындагы № 145 “Эмгек келишиминин жана өргүү кагазынын үлгүлөрүнүн формаларын бекитүү жөнүндө” токтому
128-статья. Ар жылдык акы төлөнүүчү өргүү берүүнүн ырааттуулугу
Акы төлөнүүчү өргүүлөрдү берүүнүн тартиби жыл сайын календардык жыл башталганга чейин 2 жумадан кечиктирбестен иш берүүчү бекиткен эс алуу графигине ылайык аныкталат. Өргүү графиги жумуш берүүчү үчүн да, кызматкер үчүн да милдеттүү.
Кызматкерге отпуска башталганга чейин 2 жумадан кечиктирбестен кабарланууга тийиш. Кызматкерге эмгек өргүүсүн төлөө ал башталганга чейин 3 күндөн кечиктирилбестен төлөнүүгө тийиш.
Кызматкерлердин айрым категорияларына ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда каралган учурларда жыл сайын акы төлөнүүчү өргүү алардын каалоосу боюнча алар үчүн ыңгайлуу убакта берилет.
129-статья. Ар жылдык акы төлөнүүчү өргүүнү узартуу же кийинкиге калтыруу
Ар жылдык акы төлөнүүчү өргүү төмөнкү учурларда узартылышы керек:
– кызматкердин убактылуу эмгекке жарамсыздыгы;
– эгерде мыйзамда бул иштен бошотуу каралса, кызматкер ар жылдык акы төлөнүүчү өргүү мезгилинде мамлекеттик милдеттерди аткарса;
– мыйзамдарда, жамааттык келишимдерде же уюмдун жергиликтүү ченемдик укуктук актыларында каралган башка учурларда.
Эгерде ушул статьянын биринчи бөлүгүндө саналып өткөн себептер каникул башталганга чейин келип чыкса, өргүү кызматкердин каалоосу боюнча кызматкер менен иш берүүчүнүн ортосундагы макулдашуу боюнча аныкталган учурдагы жумуш жылынын башка убактысына которулат.
Кызматкер эмгек өргүүсүн пландаштырылгандай пайдаланууга тоскоолдук кылган себептер жана өргүүнү узартуу жөнүндө иш берүүчүгө жазуу жүзүндө билдирүүгө милдеттүү.
Эгерде кызматкерге эмгек өргүүсүнүн узактыгы үчүн эмгек акысы өз убагында төлөнбөсө же эмгек өргүүсүнүн башталышы жөнүндө ал башталганга чейин 2 жумадан кечиктирбестен кабардар кылынса, кызматкердин арызы боюнча өргүү башка күнгө жылдырылат.
Үстүбүздөгү жумуш жылында кызматкерге өргүү берүү уюмдун нормалдуу ишинин жүрүшүнө терс таасирин тийгизиши мүмкүн болгон өзгөчө учурларда, кызматкердин макулдугу менен өргүүнү кийинки жумушчу жылына которууга жол берилет.
Ар жылдык акы төлөнүүчү өргүүлөрдү 2 жыл катары менен бербөөгө, ошондой эле 18 жашка чыга элек кызматкерлерге жана эмгек шарттары зыяндуу жана (же) кооптуу жумуштарда иштеген кызматкерлерге ар жылдык акы төлөнүүчү өргүү бербөөгө тыюу салынат.
Ар жылдык акы төлөнүүчү өргүү берилбеген учурда кызматкер аны пайдалануу укугун же эмгек өргүүсүнө чыкпай калган бардык жылдары үчүн акчалай компенсацияны жоготпойт.
130-статья. Ар жылдык акы төлөнүүчү өргүүлөрдү бөлүктөргө бөлүү. Каникулдан обзор
Кызматкер менен иш берүүчүнүн макулдашуусу боюнча ар жылдык акы төлөнүүчү өргүү бөлүктөргө бөлүнүшү мүмкүн. Мында биринчи бөлүктүн узактыгы 14 календардык күндөн кем эмес болууга тийиш.
Кызматкерди эмгек өргүүсүнөн чакырып алууга анын макулдугу менен гана жол берилет. Буга байланыштуу пайдаланылбаган эмгек өргүү бөлүгү кызматкердин тандоосу боюнча үстүбүздөгү жумушчу жылы үчүн ыңгайлуу убакта берилүүгө же кийинки жумуш жылындагы өргүүгө кошулууга тийиш.
18 жашка чыга элек жумушчуларды, кош бойлуу аялдарды жана эмгек шарттары зыяндуу жана (же) кооптуу жумуштарда иштеген жумушчуларды өргүүдөн чакырып алууга жол берилбейт.
131-статья. Ар жылдык акы төлөнүүчү өргүүнү акчалай компенсацияга алмаштыруу
14 календардык күндөн ашкан өргүүнүн бир бөлүгү кызматкердин жазуу жүзүндөгү арызы боюнча акчалай компенсация менен алмаштырылышы мүмкүн.
18 жашка чыга элек кызматкерлерге, ошондой эле оор жумуштарда жана эмгек шарттары зыяндуу жана (же) кооптуу жумуштарда иштеген кызматкерлерге ар жылдык негизги акы төлөнүүчү өргүүлөрдү акчалай компенсация менен алмаштырууга жол берилбейт.
132-статья. Кызматкерди иштен бошоткондо өргүү укугун ишке ашыруу
Кызматкерге жумуштан бошотулгандан кийин бардык пайдаланылбаган эмгек өргүүлөрү үчүн акчалай компенсация төлөнүп берилет.
Кызматкердин жазуу жүзүндөгү өтүнүчү боюнча ага пайдаланылбаган өргүү кийинчерээк иштен бошотуу менен (күнөөлүү аракеттери үчүн иштен бошотулган учурларды кошпогондо) берилиши мүмкүн. Мында жумуштан бошотулган күн эс алуунун акыркы күнү болуп эсептелет.
Эмгек келишиминин мөөнөтүнүн бүтүшүнө байланыштуу иштен бошотулганда, эмгек өргүү мөөнөтү келишимдин мөөнөтүнөн толук же жарым-жартылай узартылган учурда да, андан кийин жумуштан бошотуу берилиши мүмкүн. Мында жумуштан бошотулган күн да каникулдун акыркы күнү болуп эсептелет.
Кызматкердин демилгеси боюнча эмгек келишими бузулганда кийин бошотуу менен өргүү берүүдө, эгерде анын ордуна башка кызматкер жазуу жүзүндө чакырылбаса, бул кызматкер өргүү аяктаганга чейин жумуштан бошотуу жөнүндө арызын кайра чакыртып алууга укуктуу. ушул Кодекске жана башка мыйзамдарга ылайык эмгек келишимин түзүүдөн баш тарта албаган кызматкер катары.
133-статья. Эмгек акысы сакталбаган өргүү
Үй-бүлөлүк жана башка жүйөлүү себептер боюнча кызматкерге анын жазуу жүзүндөгү арызы боюнча эмгек акысы сакталбаган өргүү берилиши мүмкүн, анын узактыгы кызматкер менен иш берүүчүнүн ортосундагы макулдашуу боюнча аныкталат.
Иш берүүчү кызматкердин арызынын негизинде төмөнкү учурларда эмгек акысы сакталбаган өргүү берүүгө милдеттүү:
Улуу Ата Мекендик согуштун катышуучуларына жана жеңилдиктери боюнча аларга теңештирилген адамдарга, Чернобыль АЭСиндеги аварияны жоюуга катышуучуларга – жылына 14 календарлык күнгө чейин;
өлкөнү коргоо учурунда алган жараатынан, контузиясынан же мертинүүдөн, же фронтто болуу менен байланышкан оорудан каза болгон аскер кызматчыларынын ата-энелерине жана аялдарына (күйөөлөрүнө) – жылына 14 календардык күнгө чейин;
иштеген ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдар үчүн – жылына 60 календардык күнгө чейин;
кызматкерлер үчүн – бала төрөлгөндө, нике катталганда, жакын туугандары өлгөндө – 5 календардык күнгө чейин;
ушул Кодексте, башка мыйзам актыларында же жамааттык келишимде каралган башка учурларда.
Кызматкер эмгек акысы сакталбаган өргүүдө болгон учурда анын иштеген жери (кызматы) сакталат.
Иш берүүчүнүн демилгеси боюнча кызматкерди эмгек акысы сакталбастан өргүүгө жиберүүгө жол берилбейт.
134-статья. Кызматкерлердин айрым категорияларынын ар жылдык өргүүсүн өздөрүнө ыңгайлуу каалаган убакта же белгилүү бир мөөнөттө пайдаланууга укугу.
Кызматкер үчүн ыңгайлуу каалаган убакта ар жылдык өргүүдөн пайдалануу укугу берилет:
1) 14 жашка чейинки эки же андан көп баласы же 18 жашка чейинки ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү баласы бар кызматкерлерге;
2) Улуу Ата Мекендик согушка катышкан кызматкерлер жана жеңилдиктер боюнча аларга теңештирилген адамдар;
3) “Чернобыль АЭСиндеги кырсыктын кесепетинен жапа чеккен Кыргыз Республикасынын жарандарын социалдык жактан коргоо жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамында бул укук берилген кызматкерлерге ;
4) ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдар.
Белгилүү бир мезгилдин ичинде эмгек өргүүсүнөн кезексиз пайдалануу укугу аларга ыңгайлуу болгон жылдын каалаган мезгилинде берилет:
1) 18 жашка чейинки кызматкерлер – жай мезгилинде (июнь – август);
2) жалпы билим берүүчү, башталгыч, орто кесиптик жана жогорку окуу жайларында өндүрүштө окуган кызматкерлерге – багыт берүү сабактарына чейин же алардын жүрүшүндө, окуу-тарбия иштерин жүргүзгөн, экзамендерди жана тесттерди тапшырган;
3) аялдары кош бойлуулук жана төрөт боюнча өргүүдө болгон кызматкерлерге – бул өргүү мезгилинде;
4) толук эмес иштегендер үчүн – негизги жумушунан каникул менен бир убакта;
5) кош бойлуу аялдар;
6) 14 жашка чейинки баласы бар жалгыз бой энелер.
135-статья. Эмгек өргүүсүнүн узактыгын иштеген убакытка пропорционалдуу эсептөөнүн тартиби.
Эмгек өргүүсүнүн узактыгы жумушчу жылында иштеген убакытка пропорционалдуу түрдө бир айдагы өргүүнүн өлчөмүн жумушчу жылында иштеген айлардын санына көбөйтүү жолу менен эсептелет.
Каникул күндөрүнүн жалпы узактыгында иштеген убакыттын үлүшүнө пропорционалдуу 0,5 же андан көп болгон ондуктар 1 күнгө тегеректелет, ал эми 0,5тен азы эсептөөдөн алынып салынат.
Жумуш жылында толук иштеген айлар төмөнкүдөй эсептелет:
1) жумуш жылына кирген күндөр эсептелет;
2) алынган сумма жыл үчүн орточо айлык жумушчу күндөрдүн санына бөлүнөт;
3) 13 же андан ашык жумушчу күндү түзгөн күндөрдүн калдыгы толук айга тегеректелет, ал эми 13 жумушчу күндөн аз болгондор эсептөөдөн чыгарылат.
136-статья. Кош бойлуулук жана төрөт боюнча өргүү
Аялдарга алардын арызы боюнча жана медициналык корутундунун негизинде ушул Кодекстин 307-статьясында белгиленген тартипте кош бойлуулук жана төрөт боюнча өргүү берилет.
137-статья. Бала багуу боюнча өргүү
Арыз боюнча кызматкерге бала үч жашка чыкканга чейин баланы багуу боюнча эмгек акысы сакталбаган кошумча өргүү берилет. Тараптардын макулдашуусу боюнча бала үч жашка чыкканга чейин бала багуу боюнча өргүү каалаган убакта жана каалаган мөөнөттө берилиши мүмкүн.
Баланы багуу боюнча өргүү баланын атасы, чоң энеси, чоң атасы, баланы иш жүзүндө багып жаткан башка тууганы же камкорчусу тарабынан толук же жарым-жартылай пайдаланылышы мүмкүн.
Аялдын же ушул статьянын экинчи бөлүгүндө көрсөтүлгөн адамдардын каалоосу боюнча алар кош бойлуулук жана төрөт боюнча өргүүдө жүргөндө толук эмес убакытта же үйдө иштей алышат.
Бала багуу боюнча өргүү мезгилинде бул кызматкерлер иштеген жери (кызмат орду) сакталат.
Бала багуу боюнча өргүү жалпы эмгек стажына, ошондой эле адистиги боюнча иш стажына (жеңилдетилген шарттарда пенсия дайындоодон, эмгек стажында жана башка ченемдик укуктук актыларда белгиленген башка учурлардан тышкары) эсептелет.
138-статья. Жаңы төрөлгөн балдарды асырап алган кызматкерлерге өргүү
Үч айга чейинки баланы асырап алган кызматкерлерге ушул Кодекстин 308-статьясында белгиленген тартипте кош бойлуулук жана төрөт боюнча өргүү ушул мезгилге кош бойлуулук жана төрөт боюнча жөлөкпулдарды төлөө менен берилет.
Үч айга чейинки баланы асырап алган кызматкердин арызы боюнча ушул Кодекстин 137-статьясында каралган баланы багуу боюнча кошумча өргүү берилет.
139-статья. Кесиптик жогорку билим берүү уюмдарында окуу менен иштөөнү айкалыштырган кызматкерлерге окуу өргүүсү
Иш берүүчү тарабынан мамлекеттик аккредитацияланган жогорку кесиптик билим берүүчү билим берүү уюмдарына уюштуруу-укуктук формасына карабастан окуунун сырттан жана кечки (кечки) формалары аркылуу окууга жиберилген, бул уюмдарда ийгиликтүү окуган кызматкерлер үчүн Иш берүүчү орточо эмгек акысын сактоо менен кошумча өргүү берет:
биринчи жана экинчи курстарда тесттерди жана экзамендерди тапшыруу – тиешелүүлүгүнө жараша 40 календардык күн, кийинки курстарда – тиешелүүлүгүнө жараша 50 календардык күн;
дипломдун долбоорун (иштерин) даярдоо жана коргоо жана бүтүрүү мамлекеттик экзамендерин тапшыруу – 4 ай;
мамлекеттик жыйынтыктоочу экзамендерди тапшыруу — 1 ай.
Иш берүүчү төмөнкүдөй эмгек акы сакталбаган өргүү берүүгө милдеттүү:
жогорку кесиптик билим берүүнүн билим берүү уюмдарына кирүү экзамендерин тапшырууга жол берилген кызматкерлер – 15 календардык күн;
кызматкерлер – жогорку кесиптик билим берүү уюмдарынын даярдоо бөлүмдөрүнүн студенттери бүтүрүү экзамендерин тапшыруу үчүн – 15 календардык күн;
кызматкерлер – окууну эмгек менен айкалыштырган жогорку кесиптик билим берүү уюмдарынын күндүзгү бөлүмдөрүнүн студенттери, тесттерди жана экзамендерди тапшыруу үчүн окуу жылында 15 календардык күн; дипломдун долбоорун (иштерин) даярдоо жана коргоо жана бүтүрүү мамлекеттик экзамендерин тапшыруу үчүн – 4 ай; мамлекеттик бүтүрүү экзамендерин тапшыруу үчүн – 1 ай.
Кесиптик жогорку окуу жайларында сырттан окуган кызматкерлер үчүн окуу жылында бир жолу лабораториялык иштерди аткаруу, тесттерди жана экзамендерди тапшыруу, ошондой эле бүтүрүү мамлекеттик экзамендерин тапшыруу үчүн жогорку окуу жайдын жайгашкан жерине жана кайра кайтып келүү үчүн иш берүүчү төлөйт. , дипломдук долбоорду (иш) даярдоо жана коргоо.
Кесиптик жогорку билим берүү уюмдарына өз алдынча (иш берүүчүнүн көрсөтмөсү жок) тапшырган жана ишти окуу менен айкалыштырган кызматкерлерге кепилдиктер жана компенсациялар жамааттык келишим же эмгек келишими менен белгиленет.
140-статья. Кесиптик орто билим берүүнүн билим берүү уюмдарында окуган кызматкерлерге окуу өргүүсү
Иш берүүчү тарабынан мамлекеттик аккредитацияланган орто кесиптик билим берүүчү билим берүү уюмдарына уюштуруу-укуктук формаларына карабастан окуунун сырттан жана сырттан (кечки) формалары аркылуу окууга жиберилген, ошол уюмдарда ийгиликтүү окуган кызматкерлер үчүн Иш берүүчү орточо эмгек акысын сактоо менен кошумча өргүү берет:
биринчи жана экинчи курстарда тесттерди жана экзамендерди тапшыруу – тиешелүүлүгүнө жараша 30 календардык күн, кийинки курстарда – тиешелүүлүгүнө жараша 40 календардык күн;
дипломдун долбоорун (иштерин) даярдоо жана коргоо жана мамлекеттик бүтүрүү экзамендерин тапшыруу – 2 ай;
мамлекеттик бүтүрүү экзамендерин тапшыруу – 1 ай.
Иш берүүчү төмөнкүдөй эмгек акы сакталбаган өргүү берүүгө милдеттүү:
орто кесиптик билим берүүнүн билим берүү уюмдарына кирүү экзамендерин тапшырууга жол берилген кызматкерлер үчүн – 10 календардык күн;
орто кесиптик билим берүүчү окуу жайларында күндүзгү бөлүмдө окуган, окууну эмгек менен айкалыштырган кызматкерлерге тесттерди жана экзамендерди тапшыруу үчүн – окуу жылына 10 календардык күн; дипломдун долбоорун (иштерин) даярдоо жана коргоо жана бүтүрүү мамлекеттик экзамендерин тапшыруу үчүн – 2 ай; мамлекеттик бүтүрүү экзамендерин тапшыруу үчүн – 1 ай.
Кесиптик орто билим берүүнүн билим берүү уюмдарында сырттан окуган кызматкерлер үчүн окуу жылында бир жолу башталгыч жана орто кесиптик билим берүү уюмунун жайгашкан жерине жана лабораториялык иштерди аткаруу, тесттерди жана экзамендерди тапшыруу үчүн кайра кайтып келүү акысын иш берүүчү төлөйт. бүтүрүү мамлекеттик экзамендерин тапшырышат, дипломдук долбоорду (иштерди) даярдоо жана коргоо.
Кесиптик орто билим берүүнүн билим берүү уюмдарына өз алдынча (иш берүүчүнүн көрсөтмөсү жок) кирген жана ишти окуу менен айкалыштырган кызматкерлерге кепилдиктер жана компенсациялар жамааттык келишимде же эмгек келишиминде белгиленет.
141-статья. Кесиптик башталгыч билим берүүнүн билим берүү уюмдарында окуган кызматкерлерге кепилдиктер жана компенсациялар.
Кесиптик башталгыч билим берүүнүн мамлекеттик аккредитацияланган билим берүү уюмдарында ийгиликтүү окуган окууга жиберилген кызматкерлерге, алардын уюштуруу-укуктук формаларына карабастан, экзамендерди тапшыруу үчүн жыл ичинде 30 календардык күндүк орточо эмгек акысын сактоо менен кошумча өргүү берилет.
142-статья. Кечки (сменалык) билим берүү уюмдарында окуган кызматкерлерге окуу өргүүсү
Кечки (сменалык) жалпы билим берүү уюмдарында мамлекеттик аккредитациядан ийгиликтүү окуган кызматкерлерге уюштуруу-укуктук формаларына карабастан иш берүүчү IX класста бүтүрүү экзамендерин тапшыруу үчүн орточо эмгек акысын сактоо менен кошумча өргүү берет – 9 календардык күн, XI класста. (XII) – 22 календардык күн.
143-статья. Ишти окутуу менен айкалыштырган кызматкерлерге кепилдиктерди жана компенсацияларды берүүнүн тартиби
Эмгекти окутуу менен айкалыштырган кызматкерлерге кепилдиктер жана компенсациялар биринчи жолу тиешелүү деңгээлде билим алган учурда берилет.
Бир эле учурда эки билим берүү уюмунда жумуш менен окууну айкалыштырган кызматкерди окутууда кепилдиктер жана компенсациялар ушул билим берүү уюмдарынын бирөөнө гана (кызматкердин тандоосу боюнча) берилет.
12-ГЛАВА. ЭМГЕК ТАРТИБИ. ЭМГЕК ТАРТИБИ
144-статья. Уюмдун эмгек тартиби. Тартип жана жоболор
Уюмдагы ички эмгек тартибинин эрежелери уюмдун кызматкерлеринин өкүлчүлүктүү органы менен макулдашуу боюнча иш берүүчү бекиткен ички эмгек тартиби менен аныкталат.
Уюмдун ички эмгек тартиби ушул Кодекске жана башка мыйзамдарга ылайык кызматкерлерди кабыл алуунун жана бошотуунун тартибин, эмгек келишиминин тараптарынын негизги укуктарын, милдеттерин жана жоопкерчиликтерин, уюмдун иштөө убактысы, эс алуу убактысы, кызматкерлерге карата колдонулуучу сыйлоо жана жазалоо чаралары жана уюмдагы эмгек мамилелерин жөнгө салуунун башка маселелери.
Кызматкерлердин айрым категориялары үчүн Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан бекитилген тартип жөнүндө уставдар жана жоболор бар.
145-статья. Эмгек үчүн сыйлык
Иштеги ийгиликтери үчүн иш берүүчү уюмдун ички эмгек тартибинде каралган кызыктыруучу чараларды колдонот (ыраазычылык билдирет, сыйлык берет, баалуу белек, Ардак грамота менен сыйлайт, кесиптин мыктысы наамына көрсөтөт).
Кызматкерлерди эмгекке стимулдаштыруунун башка түрлөрү жамааттык келишимде же уюмдун ички эмгек тартибинде, ошондой эле уставдарда жана тартип жөнүндө жоболордо аныкталат. Коомго жана мамлекетке өзгөчө эмгек сиңиргендиги үчүн кызматкерлер, ошондой эле иш берүүчүлөрдүн бирикмелери аркылуу иш берүүчүлөр мамлекеттик сыйлыктарга көрсөтүлүшү мүмкүн.
146-статья. Тартиптик жазалар
Эмгек тартибин бузгандыгы үчүн, башкача айтканда, кызматкер өзүнүн күнөөсү боюнча өзүнө жүктөлгөн эмгек милдеттерин мыйзамсыз аткарбагандыгы же талаптагыдай аткарбагандыгы үчүн иш берүүчү төмөнкүдөй тартиптик жазаларды колдонууга укуктуу:
1) эскертүү;
2) сөгүш;
3) тиешелүү себептер боюнча кызматтан бошотуу.
Кызматкерлердин айрым категориялары үчүн тартип жөнүндө мыйзамдарда, уставдарда жана жоболордо башка тартиптик жазалар да каралышы мүмкүн.
Мыйзамдарда, уставдарда же тартиптик жоболордо каралбаган тартиптик жаза чараларын колдонууга жол берилбейт.
147-статья. Тартиптик жазаларды колдонуунун тартиби
Тартиптик жазалар уюмдун жетекчиси жана ыйгарым укуктуу кызмат адамдары тарабынан колдонулат.
Тартиптик жазага тартылаардан мурун кызматкерден жазуу жүзүндөгү түшүндүрмө талап кылынышы керек. Мындай түшүндүрмө берүүдөн баш тартуу иш берүүчү тарабынан катталууга тийиш болгон акт менен таризделет жана жаза чараларын колдонууга тоскоол боло албайт.
Тартип жазасы тартип бузуу аныкталгандан кийин дароо колдонулат, бирок кызматкердин ооруп же эмгек өргүүсүндө болгон убактысын эсепке албаганда, табылган күндөн тартып 1 айдан кечиктирбестен колдонулат.
Тартиптик жаза укук бузуу жасалган күндөн тартып 6 айдан кечиктирбестен, ал эми текшерүүнүн, финансылык-чарбалык ишти текшерүүнүн же текшерүүнүн натыйжалары боюнча – ал жасалган күндөн тартып 2 жылдан кечиктирбестен колдонулушу мүмкүн эмес. Көрсөтүлгөн мөөнөттөр кылмыш ишин козгоо убактысын камтыбайт.
Тартиптик жазаны колдонууда жасалган укук бузуунун оордугу, ал жасалган жагдайлар, мурда аткарган иштери эске алынат.
Ар бир тартип бузуу үчүн бир гана дисциплинардык жаза колдонулушу мүмкүн.
Тартиптик жаза колдонуу жөнүндө буйрук (тескеме, токтом) жарыяланган күндөн тартып 3 жумушчу күндүн ичинде кызматкерге кол коюу менен жарыяланат. Эгерде кызматкер көрсөтүлгөн буйрукка (тескеме, токтом) кол коюудан баш тартса, тиешелүү акт түзүлөт.
148-статья. Тартиптик жазаларга даттануунун тартиби
Тартиптик жаза доо мүнөзүндөгү жеке эмгек талаш-тартыштарын кароо үчүн белгиленген тартипте же эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан даттанылышы мүмкүн .
Доо мүнөзүндөгү жеке эмгек талаш-тартыштарын кароо боюнча орган жана эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тартиптик жазанын жасалган тартип бузуусунун оордугуна ылайык келүүсүн, ошондой эле ал жасалган жагдайлар, кызматкердин мурунку жүрүм-туруму, ишке болгон мамилеси катары.
149-статья. Тартиптик жазанын колдонуу мөөнөтү
Тартиптик жаза ал колдонулган күндөн тартып 1 жыл бою күчүндө болот. Эгерде бул мөөнөттүн ичинде кызматкер жаңы тартиптик жазага тартылбаса, анда ал тартиптик жазасы жок деп эсептелет.
Тартиптик жазаны колдонгон иш берүүчү аны жыл аягына чейин өз демилгеси боюнча, кызматкердин арызы боюнча, кызматкерлердин өкүлчүлүктүү органдарынын же кызматкердин түздөн-түз жетекчисинин талабы боюнча алып салууга укуктуу.
150-статья. Эмгекчилердин өкүлчүлүктүү органынын арызы боюнча уюмдун жетекчисин жана анын орун басарларын тартиптик жоопкерчиликке тартуу.
Иш берүүчү (мүлктүн ээси) уюмдун жетекчиси, анын орун басарлары тарабынан мыйзамдарды жана эмгек жөнүндө башка ченемдик укуктук актыларды, жамааттык келишимдин, макулдашуунун жана отчеттун шарттарын бузгандыгы жөнүндө кызматкерлердин өкүлчүлүктүү органынын арызын кароого милдеттүү. эмгекчилердин екулчулуктуу органына кароонун натыйжалары.
Эгерде мындай бузуулардын фактылары ырасталса, иш берүүчү уюмдун жетекчисине жана анын орун басарларына кызматтан бошотууга чейинки тартиптик жаза чарасын колдонууга милдеттүү.
IV БӨЛҮМ. ТӨЛӨӨ ЖАНА ЭМГЕК РЕЙТИНЧИ. КЕПИЛДИКТЕР ЖАНА КОМПЕНСАЦИЯЛАР
13-ГЛАВА. СЫЙЛЫК АКЫ
151-статья. Негизги түшүнүктөр жана аныктамалар
Эмгекке акы төлөө – мыйзамдарга, башка ченемдик укуктук актыларга, жамааттык келишимдерге, макулдашууларга, локалдык ченемдик укуктук актыларга жана эмгек келишимдерине ылайык иш берүүчү кызматкерлерге эмгек акысын белгиленишин жана төлөп берүүсүн камсыздоо менен байланышкан мамилелердин системасы.
Эмгек акы – татаалдыгына, санына, сапатына жана шарттарына жараша эмгек үчүн сый акы (компенсация), ошондой эле компенсация жана кызыктыруучу төлөмдөр. Үстүнкүлөр жана кошумча төлөмдөр түрүндөгү компенсациялык жана кызыктыруучу төлөмдөр абсолюттук маанилерде же кызматтык (тарифтик) маянадан пайыздар менен белгиленет, эмгек акыга кошулуучу региондук коэффициентти кошпогондо.
Эң төмөнкү эмгек акы (эң аз эмгек акынын) нормалдуу жумуш убактысын толук аткарган квалификациясы жок жумушчунун нормалдуу эмгек шарттарында жөнөкөй жумуштарды аткаргандыгы үчүн мыйзам тарабынан кепилденген айлык акысынын өлчөмү.
Тарифтик ставка (эмгек акы) – кызматкерге белгилүү бир татаалдыктагы (квалификациядагы) жумуштун (эмгектик милдеттердин) ченемин убакыт бирдигинде аткаргандыгы үчүн сый акынын белгиленген өлчөмү.
Жумушту тарифтештирүү – анын татаалдыгына жараша иштин түрлөрүн тарифтик разряддарга же квалификациялык категорияларга берүү.
Тарифтик разряд – бул жумуштун татаалдыгын жана жумушчунун квалификациясын чагылдырган баа.
Квалификациялык категория – кызматкердин кесиптик даярдыгынын деңгээлин чагылдырган баалуулук.
Тарифтик график – иштин татаалдыгына жана тарифтик коэффициенттерди колдонуучу жумушчулардын квалификациялык мүнөздөмөлөрүнө жараша аныкталуучу иштердин (кесиптердин, кызмат орундарынын) тарифтик категорияларынын жыйындысы.
Тарифтик система – бул стандарттардын жыйындысы, анын жардамы менен жумушчулардын ар кандай категорияларынын эмгек акысы дифференцияланат.
152-статья. Кызматкерлердин эмгегине акы төлөө
Иш берүүчү кызматкерге ушул Кодекске, башка ченемдик укуктук актыларга, жамааттык келишимге жана эмгек келишимине ылайык эмгек акы төлөөгө милдеттүү.
Кызматкерлерге эмгек акы убакыт боюнча, кесимдик ставка боюнча же эмгекке акы төлөөнүн башка системалары боюнча төлөнөт. Төлөм жеке жана (же) жамааттык иштин жыйынтыгы боюнча жүргүзүлүшү мүмкүн. Сый акынын өлчөмү мыйзамда белгиленген минималдуу эмгек акыдан төмөн болушу мүмкүн эмес.
Кызматкерлердин эмгек акысы аткарылган иштин санына, сапатына жана татаалдыгына жараша аныкталат.
Жумушчуларга квалификациялык талаптар жана иштин айрым түрлөрүнүн татаалдыгы жумушчулардын жумуштарынын жана кесиптеринин квалификациялык маалымдамасынын, кызматчылардын кызмат орундарынын квалификациялык маалымкатынын негизинде белгиленет. Бул маалымдамаларды иштеп чыгуу жана пайдалануу тартиби эмгек чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан аныкталат. Белгилүү бир татаалдыкта аткарылуучу иштерди ыйгаруу жана кызматкерлерге квалификациялык категорияларды ыйгаруу жумушчулардын жумуштарынын жана кесиптеринин квалификациялык маалымкатына, кызматчылардын кызмат орундарынын квалификациялык маалымкатына ылайык иш берүүчү тарабынан өз алдынча жүзөгө ашырылат.
Эмгек акыга байланыштуу сый акылардын тизмеси Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 1999-жылдын 26-июлундагы № 408 “Эмгек акыга байланыштуу сыйлыктардын тизмесин бекитүү жөнүндө” токтому
153-статья. Эмгекке акы телеенун формалары
Эмгек акыны төлөө Кыргыз Республикасынын валютасында накталай түрдө (сом менен) жүргүзүлөт.
Вексельдер, квитанциялар, тамак-аш же өндүрүш товарлары карталары жана башка ушул сыяктуу акча алмаштыруучу каражаттар түрүндө эмгекке акы төлөөгө тыюу салынат.
154-статья. Эмгек акынын минималдуу өлчөмүн белгилөө
Минималдуу эмгек акынын өлчөмү бир эле учурда Кыргыз Республикасынын бүткүл аймагында квалификациясыз эмгек үчүн мыйзам тарабынан белгиленет жана эмгекке жарамдуу адамдын жашоо минимумунан төмөн болушу мүмкүн эмес.
Бул мезгилде нормалдуу жумуш убактысын аткарган жана эмгек ченемдерин (эмгектик милдеттерин) аткарган кызматкердин айлык акысы мыйзамда белгиленген минималдуу эмгек акынын өлчөмүнөн төмөн болушу мүмкүн эмес.
Тарифтик системанын негизинде эмгекке акы төлөөдө тарифтик графиктин биринчи категориясынын тарифтик ставкасынын (эмгек акысынын) өлчөмү минималдуу эмгек акынын өлчөмүнөн төмөн болушу мүмкүн эмес.
Минималдуу эмгек акынын курамына кошумча төлөмдөр жана үстөк акылар, үстөк акылар жана башка дем берүүчү төлөмдөр, ошондой эле нормадан четтеген шарттарда иштегендиги үчүн, өзгөчө климаттык шарттарда жана радиоактивдүү булганууга дуушар болгон аймактарда иштегендиги үчүн төлөмдөр, башка компенсациялар жана социалдык төлөмдөр кирбейт.
Жашоо минимумунун өлчөмүн жана анын наркын эсептөөнүн тартиби мыйзам менен белгиленет.
155-статья. Эмгек акыны белгилөө
Эмгекке акы телеенун системалары, тарифтик ставкалар, кызмат акылар, алардын елчемдерунун жумушчулардын айрым категорияларынын ортосундагы катышы, сыйлоо системалары, акы телеенун тартиби жана шарттары, жыл ичиндеги эмгектин натыйжалары боюнча, эмгек стажы учун акы телее, материалдык кызыктыруу-нун башка формалары. келишимдерде, жамааттык келишимде (эгерде жамааттык келишим түзүлбөсө – иш берүүчү тарабынан кесиптик бирлик же башка өкүлчүлүктүү орган менен кеңешкенден кийин), уюмдардын жергиликтүү ченемдик укуктук актыларында, эмгек келишимдеринде аныкталат.
Мамлекеттик бюджеттик мекемелердин кызматкерлерине эмгек акынын системалары жана өлчөмдөрү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында жана башка ченемдик укуктук актыларында аныкталган тартипте белгиленет.
Эмгек келишими боюнча эмгек акынын шарттарын белгиленген мыйзамдарга, башка ченемдик укуктук актыларга, макулдашууларга жана жамааттык келишимдерге салыштырмалуу начарлатууга болбойт.
Келишимде, жамааттык келишимде, уюмдардын жергиликтүү ченемдик укуктук актыларында аныкталган эмгекке акы төлөөнүн шарттары белгиленген мыйзамдарга салыштырмалуу начарлатылышы мүмкүн эмес.
Реалдуу эмгек акынын децгээлин жогорулатууну камсыз кылуу 156-статья
Реалдуу эмгек акынын децгээлин жогорулатууну камсыз кылуу товарларга жана кызмат керсетуулерге керектее бааларынын есушуне байланыштуу эмгек акыны индексациялоону камтыйт. Тиешелүү бюджеттерден каржылануучу уюмдарда эмгек акы мыйзамдарда жана башка ченемдик укуктук актыларда белгиленген тартипте, ал эми башка уюмдарда – жамааттык келишимде, макулдашууларда же уюмдун жергиликтүү ченемдик укуктук актыларында белгиленген тартипте индексацияланат.
157-статья. Эмгек акыны төлөө шарттары
Эмгек акы айына бир жолудан кем эмес төлөнөт. Эмгек акыны төлөө мөөнөтү жамааттык келишимде же уюмдун жергиликтүү ченемдик укуктук актыларында белгиленет.
Эгерде эмгек акыны төлөө күнү дем алыш же майрам күндөрүнө туура келсе, төлөө ушул күндүн алдында жүргүзүлөт.
Эмгек келишими токтотулгандан кийин кызматкерге тиешелүү бардык суммаларды төлөө ишинин акыркы күнүнөн кечиктирилбестен жүргүзүлөт. Эгерде кызматкер иштен бошотулган күнү иштебесе, анда тиешелүү суммалар бошотулган кызматкер төлөө жөнүндө жазуу жүзүндөгү арыз бергенден кийинки күндөн кечиктирбестен төлөнүүгө тийиш.
Эгерде иш берүүчү эмгек акыны, өргүү акысын жана башка төлөмдөрдү төлөө мөөнөтүн бузган учурда, иш берүүчү мөөнөтү өтүп кеткен ар бир календардык күн үчүн иш жүзүндө эсептешүү күнү төлөнбөгөн сумманын 0,15 пайызын кошумча төлөөгө милдеттүү.
Эгерде иш берүүчү жумуштан бошогондо эсептешүүлөрдү төлөөнүн мөөнөтүн бузса, иш берүүчү мөөнөтү өтүп кеткен ар бир календардык күн үчүн иш жүзүндө эсептешүү күнү төлөнбөгөн сумманын 0,5 пайызын кошумча төлөөгө милдеттүү.
Ушул статьянын төртүнчү жана бешинчи бөлүктөрүндө көрсөтүлгөн пайыздардын жалпы суммасы карыздын негизги суммасынын 200 пайызынан ашпоого тийиш. Пайыздардын максималдуу өлчөмүнө карата мындай чектөө иш берүүчү эмгек акыны, өргүү акысын жана эмгек мамилелерине байланыштуу башка төлөмдөрдү кечиктирген учурдан тартып, кызматкер иш берүүчүгө мөөнөтү өтүп кеткен сумманы төлөө жөнүндө жазуу жүзүндөгү талап койгонго чейин гана колдонулат. карыздын суммасы. Кызматкер иш берүүчүгө карыздын мөөнөтү өтүп кеткен суммасын төлөө жөнүндө жазуу жүзүндөгү талап койгондон кийин пайыздарды чектөөнүн максималдуу өлчөмү колдонулбайт жана ушул статьянын төртүнчү жана бешинчи бөлүктөрүндө көрсөтүлгөн пайыздар иш жүзүндө эсептешүү күнүнө чейин эсептелет.
158-статья. Кызматкер каза болгон күнгө чейин алынбаган эмгек акыны берүү
Кызматкер каза болгон күнгө чейин алынбаган эмгек акы анын үй-бүлө мүчөлөрүнө же каза болгон күнү анын багуусунда болгон адамга берилет. Эмгек акыны төлөө иш берүүчүгө тиешелүү документтер берилген күндөн тартып бир жумадан кечиктирилбестен жүргүзүлөт.
159-статья. Орточо эмгек акыны эсептөө
Ушул Кодексте каралган орточо эмгек акынын өлчөмүн аныктоонун бардык учурлары үчүн аны эсептөөнүн бирдиктүү тартиби белгиленет.
Орточо эмгек акыны эсептөө үчүн, аларды төлөө булактарына карабастан, белгилүү бир уюмда колдонулган эмгекке акы төлөө системасы тарабынан каралган төлөмдөрдүн бардык түрлөрү эске алынат.
Орточо эмгек акы иш жүзүндөгү чегерилген эмгек акынын жана ар кандай иштөө режиминде иш жүзүндөгү убакыттын негизинде эсептелет.
Орточо эмгек акы төлөө күнүнөн мурунку 12 айга жараша эсептелет. Жамааттык келишимде кызматкердин абалын начарлатпаган акы төлөөнүн башка мөөнөттөрү каралышы мүмкүн.
Отпускага жана пайдаланылбаган өргүү үчүн компенсацияга орточо күндүк эмгек акы чегерилген эмгек акынын суммасын 3кө жана 29,6га (календардык күндөрдүн орточо айлык санына) бөлүү жолу менен акыркы 3 календардык ай үчүн эсептелет.
Ушул Кодексте каралган учурларда жумуш күндөрүнө берилген өргүүлөрдү төлөө үчүн, ошондой эле бул учурларда пайдаланылбаган өргүү үчүн компенсацияларды төлөө үчүн орточо суткалык эмгек акы эмгек акынын чегерилген суммасын жумушчу күндөрдүн санына бөлүү жолу менен аныкталат. алты күндүк жумуш жумасынын календары боюнча.
Ушул статьяда белгиленген орточо эмгек акыны эсептөө тартибинин өзгөчөлүктөрү Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.
“Орточо эмгек акыны эсептөөнүн эрежелери жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 1999-жылдын 25-ноябрындагы № 642 токтомун караңыз .
160-статья. Эмгек акыдан кармап калуулар
Эмгек акыдан кармап калуулар ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда каралган учурларда гана жүргүзүлөт.
Иш берүүчүнүн алдындагы карызын төлөө үчүн кызматкердин эмгек акысынан кармап калуулар иш берүүчүнүн буйругу боюнча жүргүзүлүшү мүмкүн:
1) кызматкерге эмгек акынын эсебинен берилген төлөнбөгөн аванстын ордун толтурууга; бухгалтердик эсептин каталарынан улам ашыкча төлөнгөн суммаларды кайтарып берүүгө; башка жерге командировкага же башка ишке которулууга байланыштуу берилген сарпталбаган жана өз убагында кайтарылбаган авансты төлөөгө; эгерде кызматкер кармап калуунун негиздерин жана өлчөмүн талашпаса, бизнес муктаждыктары үчүн;
2) кызматкер иштебеген өргүү күндөрү үчүн ар жылдык акы төлөнүүчү өргүү алган жумушчу жылы аяктаганга чейин иштен бошотулганда. Эгерде кызматкер ушул Кодекстин 1, 2-пункттарында, 3-пунктунун “а” пунктчасында жана 83-статьясынын 4-пунктунда, 88-статьясынын 1 , 2, 6 жана 7- пункттарында көрсөтүлгөн негиздер боюнча бошотулса, бул күндөр үчүн кармап калуу жүргүзүлбөйт. ;
3) кызматкердин күнөөсү боюнча иш берүүчүгө келтирилген зыяндын орду анын орточо айлык акысынан ашпаган өлчөмдө толтурулган учурда.
Мындай учурларда иш берүүчү авансты кайтарып берүү, карызды жабуу үчүн белгиленген мөөнөт аяктаган күндөн тартып же туура эмес эсептелген төлөө күндөн тартып 1 айдан кечиктирбестен эмгек акыдан кармап калуу жөнүндө чечим кабыл алууга укуктуу. ушул Кодексте белгиленген учурларда, эгерде кызматкер кармоонун негиздери жана өлчөмү жөнүндө талашпаса. Көрсөтүлгөн айлык мөөнөт өтүп кетсе, кармап калуу сот тартибинде гана жүргүзүлүшү мүмкүн.
Иш берүүчү тарабынан кызматкерге ашыкча төлөнгөн эмгек акы, анын ичинде мыйзамды туура эмес колдонуудан улам, бухгалтердик ката кетирилгенден башка учурларда андан өндүрүп алынышы мүмкүн эмес.
161-статья. Эмгек акыдан кармап калуулардын өлчөмүн чектөө
Эмгек акынын ар бир төлөмү боюнча бардык кармап калуулардын жалпы суммасы 20 пайыздан, ал эми мыйзамда каралган учурларда кызматкерге төлөнүүчү эмгек акынын 50 пайызынан ашпоого тийиш.
Бир нече аткаруу документтери боюнча эмгек акыдан кармап калууда кызматкер кандай болгон күндө да эмгек акынын 50 пайызын кармап калууга тийиш.
Ушул статьяда белгиленген чектөөлөр түзөтүү жумуштарын өтөгөндө, жашы жете элек балдар үчүн алименттерди өндүрүп алууда, ден соолугуна келтирилген зыяндын ордун толтурууда, багуучунун өлүмүнө байланыштуу зыян тарткан адамдарга келтирилген зыяндын ордун толтурууда жана компенсациялоодо эмгек акыдан кармап калууларга жайылтылбайт. кылмыш менен келтирилген зыян үчүн. Бул учурларда эмгек акыдан кармап калуулардын суммасы 70 проценттен ашпоого тийиш.
Иштен бошонуу жөлөкпулдарынан, компенсациялардан жана мыйзамга ылайык калыбына келтирилүүгө жатпай турган башка төлөмдөрдөн кармап калууларга жол берилбейт.
162-статья. Эмгек акыны төлөө тартиби жана орду
Эмгек акыны төлөөдө иш берүүчү ар бир кызматкерге белгилүү бир мезгилде ага төлөнүүчү эмгек акынын курамы, кармап калуулардын өлчөмү жана негиздери, алынууга тийиш болгон акчанын суммасы жөнүндө жазуу жүзүндө билдирүүгө милдеттүү. Төлөө баракчасынын формасы иш берүүчү тарабынан бекитилет.
Кызматкерге эмгек акы, эреже катары, ал ишти аткарган жери боюнча төлөнөт же жамааттык келишимде же эмгек келишиминде аныкталган шарттарда кызматкер белгилеген банктык эсепке которулат.
Эгерде мыйзамда же эмгек келишиминде төлөөнүн башка ыкмасы каралбаса, эмгек акы түздөн-түз кызматкерге төлөнөт.
163-статья. Уюмдун жетекчисинин, анын орун басарларынын жана башкы бухгалтеринин эмгегине акы төлөө
Мамлекеттик бюджеттен каржылануучу уюмдардагы уюмдардын жетекчилеринин, алардын орун басарларынын жана башкы бухгалтерлеринин эмгеги үчүн акы төлөө Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталган тартипте жана өлчөмдө жүргүзүлөт.
Уюмдун жетекчисине, анын орун басарларына жана башка уюмдардын башкы бухгалтерине эмгек акы төлөө шарттары эмгек келишимин түзүүдө тараптардын макулдашуусу менен аныкталат.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 1999-жылдын 26-июлундагы No 407 «Мамлекеттик бюджеттен каржылануучу уюмдарда уюмдун жетекчисине, анын орун басарларына жана башкы бухгалтерине эмгек акы төлөө шарттары жөнүндө жобону бекитүү тууралуу» токтому
164-статья. Өзгөчө шарттарда сый акы
Эмгектин өзгөчө шарттарында иштеген кызматкерлерге (оор жумуштар, эмгектин зыяндуу, коркунучтуу жана башка өзгөчө шарттары бар жумуштар, өзгөчө климаттык шарттардагы жумуштар) Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актыларында белгиленген тартипте жана өлчөмдөрдө жогорулатылган өлчөмдө төлөнөт. . Иштердин тизмеси Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2002-жылдын 25-мартындагы № 161 “Өзгөчө шарттарда колдонулуучу сыйлыктар жөнүндө” токтому
165-статья Кыргыз Республикасынын 2007-жылдын 31-июлундагы № 117 Мыйзамы менен редакцияда баяндалган ( мур. ред. караңыз )
165-статья. Банкрот болгон учурда эмгек акы төлөө
Уюм банкрот деп табылганда кызматкерлердин эмгек акы төлөө боюнча талаптарын канааттандыруу Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган кезектүүлүк тартибинде жүзөгө ашырылат.
166-статья. Ишти нормадан четтеген шарттарда аткаруунун башка учурларында эмгекке акы төлөө
Кадимкиден четтеген эмгек шарттарында жумуштарды аткарууда (ар кандай квалификациядагы, кесиптерди айкалыштырган жумуштарды аткарууда, жумуш убактысынан тышкары, түнкүсүн, дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүндө, талаа шарттарында, көчмө жана көчмө мүнөздө иштөөдө) эмгек жана башка), кызматкер жамааттык келишимде же эмгек келишиминде каралган тиешелүү кошумча төлөмдөрдү алат. Кошумча төлөмдөрдүн өлчөмдөрү ушул Кодексте, мыйзамдарда жана башка ченемдик укуктук актыларда белгиленгенден төмөн болушу мүмкүн эмес.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 1999-жылдын 18-мартындагы № 154 “Иштин өзгөчөлүгүнө байланыштуу кепилдиктер жана компенсациялар жөнүндө” токтому
167-статья. Убактылуу болбогон кызматкердин кесиптерин (кызматтарын) айкалыштыруу жана анын милдеттерин аткаргандыгы үчүн акы төлөө.
Ошол эле иш берүүчү үчүн эмгек келишиминде каралган негизги иши менен катар негизги жумушунан бошотулбастан башка адистик, квалификация же кызмат боюнча кошумча жумуштарды аткарган кызматкерге кесиптерди (кызматтарды) айкалыштырганы үчүн кошумча акы төлөнөт. убактылуу жок кызматкер.
Убактылуу иштебеген кызматкердин кесиптерин (кызматтарын) айкалыштыруу же анын милдеттерин аткаргандыгы үчүн кошумча төлөмдөрдүн өлчөмү кызматкер менен макулдашуу боюнча иш берүүчү тарабынан белгиленет, бирок айкалыштырылган иш үчүн ставканын (айлык акынын) отуз пайызынан төмөн болушу мүмкүн эмес.
168-статья. Ар кандай квалификациядагы эмгек үчүн акы төлөө
Убактылуу эмгек акысы бар кызматкер ар кандай квалификациядагы иштерди аткарганда, анын эмгеги жогору квалификациядагы иш үчүн төлөнөт.
Кесиптик эмгек акысы бар кызматкер ар кандай квалификациядагы жумуштарды аткарган учурда анын эмгегине акы ал аткарган иштин ставкаларына ылайык төлөнөт.
Өндүрүштүн мүнөзүн эске алуу менен эмгек акысын үзгүлтүксүз алган жумушчуларга аларга дайындалган разряддан төмөн эсептелген жумуштарды аткаруу тапшырылган учурларда иш берүүчү аларга разряддын айырмасын төлөп берүүгө милдеттүү.
169-статья. Түнкү жумуш үчүн акы төлөө
Түнкү убактагы жумуштун ар бир саатына жогорулатылган ставка боюнча, бирок бир жарым эседен кем эмес акы төлөнөт. Түнкүсүн иштегени үчүн жогорулатылган акы тарифтик ставкаларга (эмгек акыларга) кирбейт.
Көбөйтүүнүн конкреттүү өлчөмдөрү кызматкерлердин өкүлчүлүктүү органы, жамааттык келишим, макулдашуу же эмгек келишими менен макулдашуудан кийин иш берүүчү тарабынан белгиленет.
170-статья. Эмгек нормаларын (кызматтык милдеттерди) сактабагандыгы үчүн сый акы
Иш берүүчүнүн күнөөсү боюнча эмгек нормалары (эмгектик милдеттери) сакталбаган учурда акы иш жүзүндө иштеген же аткарган жумушу үчүн, бирок ошол эле мезгил үчүн эсептелген кызматкердин орточо эмгек акысынан төмөн эмес төлөнөт. же аткарылган иш үчүн.
Эгерде эмгек ченемдери (кызматтык милдеттери) иш берүүчүгө жана кызматкерге көз каранды болбогон себептер боюнча аткарылбаса, кызматкерге тарифтик ставканын (эмгек акысынын) үчтөн экисинен кем эмес өлчөмү сакталат.
Кызматкердин күнөөсү боюнча эмгек нормалары (эмгектик милдеттери) сакталбаган учурда эмгек акынын ченемдик бөлүгүн төлөө аткарылган иштин көлөмүнө ылайык жүргүзүлөт.
171-статья. Брак болуп чыккан продукцияны даярдоодо эмгекке акы телее
Кызматкер тарабынан келтирилбеген кемчиликтер үчүн акы ылайыктуу продукция менен бирдей негизде төлөнөт.
Кызматкер тарабынан келтирилген толук кемчиликтер төлөнүүгө тийиш эмес.
Кызматкердин күнөөсү боюнча жарым-жартылай кемчиликтерге продукциянын жарактуулугунун даражасына жараша жеңилдетилген ставкалар боюнча төлөнөт.
172 – статья
Иш берүүчү тарабынан келип чыккан токтоп калуулар үчүн акы кызматкердин орточо эмгек акысынын үчтөн экисинен кем эмес өлчөмдө төлөнөт.
Иш берүүчүгө жана кызматкерге көз каранды болбогон себептер боюнча токтоп калуулар тарифтик ставканын (эмгек акысынын) үчтөн экисинен кем эмес өлчөмүндө төлөнөт.
Кызматкердин айынан токтоп калган убакыт төлөнбөйт.
173-статья. Жаңы өндүрүштөрдү (продукцияларды) өнүктүрүү үчүн акы төлөө.
Жамааттык келишимде же эмгек келишиминде жаңы өндүрүштү (продукцияны) өздөштүрүү мезгилинде кызматкердин мурдагы эмгек акысын сактоо каралышы мүмкүн.
174-статья. Ашыкча иштегендиги үчүн акы төлөө
Кошумча жумушка эмгектин алгачкы 2 сааты үчүн ставканын бир жарым эседен кем эмес, кийинки сааттары үчүн – эки эседен кем эмес өлчөмдө төлөнөт. Ашыкча иш үчүн акы төлөөнүн конкреттүү өлчөмдөрү жамааттык келишимде же эмгек келишиминде аныкталышы мүмкүн. Кызматкердин каалоосу боюнча кошумча эмгек акынын ордуна кошумча эс алуу убактысын берүү менен компенсацияланышы мүмкүн, бирок ашыкча иштеген убакыттан кем эмес.
Кадимки жумуш убактысынан тышкаркы жумуш, толук эмес жумуш убактысында аткарылган жумушка акы иштеген убактысына же өндүрүшүнө жараша төлөнөт.
175-статья. Дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүндөгү жумуш үчүн акы төлөө
Дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүндө иштегендерге эки эседен кем эмес өлчөмдө төлөнөт:
даана жумушчулар үчүн – эки эселенген ставкадан кем эмес;
эмгек акысы суткалык жана сааттык ставкалар боюнча төлөнүүчү кызматкерлерге – суткалык же сааттык ставканын эки эседен кем эмес өлчөмүндө;
айлык маяна алуучу кызматкерлерге – эгерде дем алыш же жумуш эмес майрам күндөрүндө иш айлык жумуш убактысынын ченеминин чегинде аткарылса, эмгек акыдан ашыкча бир күндүк же сааттык ставкадан кем эмес өлчөмдө жана өлчөмүндө. айлык нормадан ашык аткарылган болсо, эмгек акыдан ашык сааттык же суткалык нормадан эки эсе кем эмес.
Дем алыш же жумуш эмес майрам күндөрү иштеген кызматкердин каалоосу боюнча ага башка эс алуу күнү берилиши мүмкүн. Мында дем алыш же жумуш эмес майрам күнүндөгү ишке бир өлчөмдө төлөнөт, ал эми эс алуу күнү төлөнбөйт.
Кинематография уюмдарынын, театрлардын, театр-концерттик уюмдардын, цирктердин чыгармачыл кызматкерлеринин жана чыгармаларды түзүүгө жана (же) аткарууга катышкан башка адамдардын, профессионал спортчулардын дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүндөгү эмгеги үчүн белгиленген кесиптердин тизмелерине ылайык акы төлөө корутундуну эске алуу менен Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан Социалдык-эмгек мамилелерин жөнгө салуу боюнча үч тараптуу республикалык комиссия эмгек келишиминин, жамааттык келишимдин же уюмдун локалдык ченемдик актысынын негизинде аныкталышы мүмкүн.
14-ГЛАВА. ЭМГЕКТИ НОРМАЛОО
176-статья. Жалпы жоболор
Кызматкерлерге кепилдик берилет:
эмгекти жөнгө салууну системалуу уюштурууга мамлекеттик жардам көрсөтүү;
жумушчулардын өкүлчүлүктүү органынын катышуусу менен иш берүүчү аныктаган же жамааттык келишимде белгиленген эмгекти стандартташтыруу системаларын колдонуу.
177-статья. Эмгек нормалары
Эмгек нормалары – техниканын, технологиянын, өндүрүштү жана эмгекти уюштуруунун жетишилген деңгээлине ылайык жумушчулар үчүн өндүрүштүн, убакыттын, тейлөөнүн ченемдери белгиленет.
Эмгектин ченемдери жаңы техниканы, технологияны жана эмгек өндүрүмдүүлүгүн жогорулатууну камсыз кылуу боюнча уюштуруу же башка чаралардын өркүндөтүлүшүнө же киргизилишине жараша, ошондой эле физикалык жана моралдык жактан эскирген жабдуулар колдонулган учурларда кайра каралышы мүмкүн.
Эмгектин жаңы ыкмаларын колдонуунун жана алардын демилгеси боюнча жумуш орундарын жакшыртуунун эсебинен айрым кызматкерлер тарабынан өндүрүштүн (кызмат көрсөтүүнүн) жогорку деңгээлине жетишүүсү мурда белгиленген эмгек нормаларын кайра карап чыгуу үчүн негиз болуп саналбайт.
178-статья. Эмгектин типтүү ченемдерин иштеп чыгуу жана бекитүү
Бир тектүү иш үчүн типтүү (тармактар аралык, кесиптик жана башка) эмгек ченемдери иштелип чыгып, белгилениши мүмкүн.
Эмгектин типтүү ченемдери Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген тартипте иштелип чыгат жана бекитилет.
179-статья. Эмгектин ченемдерин киргизүү, алмаштыруу жана кайра карап чыгуу
Эмгектин ченемдерин киргизүүнү, алмаштырууну жана кайра карап чыгууну караган жергиликтүү ченемдик укуктук актыларды иш берүүчү кызматкерлердин өкүлчүлүктүү органы менен макулдашуудан кийин кабыл алат.
Эмгектин жаңы ченемдерин киргизүү жөнүндө кызматкерлерге 1 айдан кечиктирбестен кабарлоо керек.
180-статья. Өндүрүш нормаларын аткаруу үчүн нормалдуу эмгек шарттарын камсыз кылуу
Иш берүүчү кызматкерлерге өндүрүштүк нормаларды аткаруу үчүн шарттарды камсыз кылууга милдеттүү. Мындай шарттарга, атап айтканда:
имараттын, курулмалардын, машиналардын, технологиялык жабдуулардын жана башка жабдуулардын жакшы абалы;
иш үчүн зарыл болгон техникалык жана башка документтер менен өз убагында камсыз кылуу;
ишти аткаруу үчүн зарыл болгон материалдардын, шаймандардын, башка каражаттардын жана буюмдардын талаптагыдай сапаты, аларды кызматкерге өз убагында берүү;
эмгекти коргоо жана өндүрүштүк коопсуздук талаптарына жооп берген эмгек шарттары.
15-ГЛАВА. ГАРАНТИЯЛАР ЖАНА КОМПЕНСАЦИЯЛАР
181-статья. Кепилдиктердин жана компенсациялардын түшүнүгү
Кепилдик – социалдык-эмгектик мамилелер чөйрөсүндө кызматкерлерге берилген укуктарды ишке ашырууну камсыз кылуучу каражаттар, ыкмалар жана шарттар.
Компенсациялар – кызматкерлердин эмгектик же мыйзамда каралган башка милдеттерин аткарууга байланышкан чыгымдардын ордун толтуруу үчүн белгиленген акчалай төлөмдөр.
182-статья. Мамлекеттик же коомдук милдеттерди аткарууга тартылган кызматкерлерге кепилдиктер жана компенсациялар
Иш берүүчү мыйзамга ылайык бул милдеттер жумуш убактысында аткарылууга тийиш болгон учурларда кызматкерди мамлекеттик же коомдук милдеттерди аткарган мезгилде анын иштеген жерин (кызматын) сактоо менен иштен бошотууга милдеттүү.
Кызматкерди мамлекеттик же коомдук милдеттерди аткарууга тарткан мамлекеттик орган же коомдук бирикме ушул статьянын биринчи бөлүгүндө каралган учурларда кызматкерге бул милдеттерди аткарган мезгил үчүн мыйзамда же болбосо мыйзамда аныкталган өлчөмдө компенсация төлөйт. башка ченемдик укуктук акт же тиешелүү коомдук бирикменин чечими.
Кызматкер коомдун кызыкчылыгы үчүн аракеттерди жасаганда (кырсыктардын, табигый кырсыктардын кесепеттерин жоюу, адамдын өмүрүн сактап калуу, шайлоо комиссияларынын ишине катышуу жана башкалар) анын иштеген жери (кызматы) жана ал үчүн орточо эмгек акысы сакталып калат. мезгил.
183-статья. Иш берүүчү медициналык текшерүүгө жиберген кызматкерлерге кепилдиктер
Медициналык текшерүүдөн өтүүдө ушул Кодекске ылайык мындай текшерүүдөн өтүүгө милдеттүү кызматкерлердин иштеген жери (кызмат орду) жана орточо айлык эмгек акысы сакталат.
184-статья. Кызматкерлер канды жана анын компоненттерин берген учурда аларга кепилдиктер жана компенсациялар
Канды жана анын компоненттерин тапшырган күнү, ошондой эле тиешелүү медициналык кароодон өткөн күнү кызматкер жумуштан бошотулат.
Эгерде кызматкер иш берүүчү менен макулдашуу боюнча канды жана анын компоненттерин тапшырган күнү ишке чыкса (оор жумуштарды жана эмгек шарттары зыяндуу жана (же) кооптуу жумуштарды кошпогондо, кызматкер бул күнү ишке чыга турган учурда мүмкүн эмес), ал кааласаң дагы бир күн эс алат.
Канды жана анын компоненттерин ар жылдык акы төлөнүүчү өргүү мезгилинде, дем алыш же жумуш эмес майрам күндөрү донордук кылган учурда кызматкерге анын өтүнүчү боюнча башка эс алуу күнү берилет.
Кан жана анын компоненттерин тапшырган ар бир күндөн кийин кызматкерге кошумча эс алуу күнү берилет. Көрсөтүлгөн эс алуу күнү кызматкердин каалоосу боюнча ар жылдык акы төлөнүүчү өргүүгө кошулушу же канды жана анын компоненттерин тапшырган күндөн кийин календардык жылдын ичинде башка убакта колдонулушу мүмкүн.
Канды жана анын компоненттерин донордук кылууда иш берүүчү кызматкерге донордук жана ага байланыштуу берилген эс алуу күндөрү үчүн орточо эмгек акысын кармап калат.
185-статья. Квалификациясын жогорулатууга жиберилген жумушчуларга кепилдиктер
Иш берүүчү кызматкерди жумуштан тышкары квалификациясын жогорулатууга жөнөткөндө анын иштеген жери (кызматы) жана негизги иштеген жери боюнча орточо эмгек акысы сакталат.
Башка жерде иштебеген учурда квалификациясын жогорулатууга жиберилген кызматкерлерге командировкага жиберилген адамдар үчүн каралган тартипте жана өлчөмдө жол кире акысы төлөнөт.
186-статья. Уюмдун ээсинин өзгөрүшүнө байланыштуу эмгек келишими бузулганда уюмдун жетекчисине, анын орун басарларына жана башкы бухгалтерине кепилдиктер.
Уюмдун ээси өзгөргөндүгүнө байланыштуу уюмдун жетекчиси, анын орун басарлары жана башкы бухгалтери менен эмгек келишими бузулган учурда жаңы менчик ээси бул кызматкерлерге ушул Кодексте белгиленген өлчөмдө компенсация төлөп берүүгө милдеттүү. эмгек келишиминин тараптарынын макулдашуусу, бирок кызматкердин эки орточо айлык эмгек акысынан кем эмес.
187-статья. Милдеттүү аскердик кызматка же аны алмаштыруучу альтернативдик кызматка чакырууга байланыштуу бошотулган кызматкерлер үчүн кепилдиктер.
Милдеттүү аскердик кызматка же аны алмаштыруучу альтернативдик кызматка чакырууга байланыштуу бошотулган кызматкер кызмат өтөө мөөнөтү аяктагандан кийин ал чакырылган уюмга иштөөгө артыкчылык укугуна ээ.
188-статья. Чет өлкөгө кызматтык жана узак мөөнөттүү командировкалардын түшүнүгү
Командировка – кызматкердин иш берүүчүнүн буйругу боюнча белгилүү бир мөөнөткө кызматтык тапшырманы аткаруу үчүн туруктуу иштеген жеринен тышкаркы иш сапары. Туруктуу иши жолдо аткарылган же саякат мүнөзүнө ээ болгон кызматкерлердин командировкалары командировка деп таанылбайт.
Узак мөөнөттүү чет өлкөлүк командировка (мындан ары – ЖЧК) – мамлекеттик кызматчыларды жана башка кызматкерлерди Кыргыз Республикасынын дипломатиялык кызмат органында жана чет мамлекеттердеги же чет өлкөлөрдө жайгашкан эл аралык уюмдардагы өкүлчүлүктөрүндө иштөө үчүн жиберүү. Кыргыз Республикасынын мыйзамдары.
189-статья. Кызматкерлерди командировкага жиберүүдө кепилдиктер
Кызматкер командировкага жиберилгенде анын иштеген жерин (кызмат ордун) жана орточо эмгек акысын сактап калууга, ошондой эле командировкага байланыштуу чыгымдардын ордун толтурууга кепилдик берилет.
190-статья. Командировкаларга байланыштуу чыгымдардын ордун толтуруу
Командировкага жиберилген учурда иш берүүчү кызматкерге компенсация төлөп берүүгө милдеттүү:
саякат чыгымдары;
турак жайды ижарага алуу боюнча чыгымдар;
туруктуу жашаган жеринен тышкары жашоого байланыштуу кошумча чыгымдар (суткалык);
иш берүүчүнүн уруксаты же билиши боюнча кызматкер тарткан башка чыгымдар.
Командировкаларга байланыштуу чыгымдардын ордун толтуруунун тартиби жана өлчөмү жамааттык келишимде же уюмдун жергиликтүү ченемдик укуктук актыларында аныкталат. Мында компенсациянын өлчөмү мамлекеттик бюджеттен каржылануучу уюмдар үчүн Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген өлчөмдөн төмөн болушу мүмкүн эмес.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2001-жылдын 12-октябрындагы № 635 “Сапарлык чыгымдардын ченемдерин жана алардын ордун толтуруунун тартибин белгилөө жөнүндө” токтому (күчүн жоготту);
Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2008-жылдын 26-августундагы № 471 “Сапарлык чыгымдардын ченемдерин жана алардын ордун толтуруунун тартибин белгилөө жөнүндө” токтому
191-статья. Башка аймакка иштөөгө кеткенде чыгымдардын ордун толтуруу
Кызматкер иш берүүчү менен алдын ала макулдашуу боюнча башка чөйрөгө иштөө үчүн которулганда, иш берүүчү кызматкерге төмөнкүлөр үчүн компенсация төлөп берүүгө милдеттүү:
кызматкерди, анын үй-бүлө мүчөлөрүн көчүрүү жана мүлктү ташуу боюнча чыгымдар (иш берүүчү кызматкерди тиешелүү транспорттук каражаттар менен камсыз кылган учурларды кошпогондо);
жаңы жашаган жерге жайгаштыруу боюнча чыгымдар.
Чыгымдардын ордун толтуруунун конкреттүү өлчөмдөрү эмгек келишиминин тараптарынын макулдашуусу боюнча аныкталат, бирок мамлекеттик бюджеттен каржылануучу уюмдар үчүн Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген өлчөмдөн төмөн болушу мүмкүн эмес.
192-статья. Уюмдун кызматкерлеринин кызыкчылыгында милдеттерин аткарууда кепилдиктер
Уюмдун кызматкерлеринин кызыкчылыгында милдеттерин аткаруу үчүн кызматкерди иштен бошотуунун шарттары, ошондой эле бул убакыттын ичинде кепилдик төлөмдөрдүн өлчөмү ушул Кодексте, жамааттык келишимде же болбосо иш берүүчүнүн өкүлчүлүктүү органы менен макулдашуу боюнча белгиленет. кызматкерлер.
193-статья. Кызматкердин жеке мүлкүн пайдаланууга кеткен чыгымдардын ордун толтуруу
Кызматкер жеке мүлктү иш берүүчүнүн макулдугу менен же анын кызыкчылыгында пайдаланганда, кызматкерге эмгек жамаатына таандык болгон шаймандарды, жеке транспорт каражаттарын, жабдууларды жана башка техникалык каражаттарды жана материалдарды пайдалангандыгы, эскиргендиги (тозгону) үчүн компенсация төлөнөт. кызматкер, ошондой эле аларды пайдалануу менен байланышкан чыгымдардын ордун толтуруу. Чыгымдардын ордун толтуруунун өлчөмү тараптардын жазуу жүзүндөгү макулдашуусу менен аныкталат, бирок мамлекеттик бюджеттен каржылануучу уюмдар үчүн Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталган өлчөмдөн төмөн болушу мүмкүн эмес.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2006-жылдын 18-сентябрындагы № 672 “Жеке автотранспортту кызматтык иш сапарларда пайдалангандыгы үчүн компенсациялардын ченемдери жөнүндө” токтому
194-статья. Кызматкердин эмгекке убактылуу жарамсыздыгы боюнча кепилдиктер
Убактылуу эмгекке жарамсыздык болгон учурда иш берүүчү мыйзамда жана башка ченемдик укуктук актыларда белгиленген тартипте кызматкерге убактылуу эмгекке жарамсыздыгы боюнча жөлөкпулдарды төлөп берет.
Убактылуу эмгекке жарамсыздыгы боюнча жөлөкпулдардын өлчөмү жана аларды төлөөнүн шарттары Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2011-жылдын 11-ноябрындагы No 727 “ Убактылуу эмгекке жарамсыздыгы боюнча жөлөкпулдарды, кош бойлуулук жана төрөт боюнча жөлөкпулдарды дайындоонун, төлөөнүн жана өлчөмүнүн тартиби жөнүндө жобону жана дайындоонун тартиби жөнүндө жобону бекитүү тууралуу” токтому ырым-жырымдардын төлөмү жана өлчөмү (сөөк коюу үчүн) »
V БӨЛҮМ. КАДРЛАРДЫ КЕСИПТИК ДАЯРДОО ЖАНА КАЙРА КАРАЙ КАЛТЫРУУ
16-ГЛАВА. ЖАЛПЫ ЖОБОЛОР
195-статья. Кадрларды даярдоодо жана кайра даярдоодо иш берүүчүнүн укуктары жана милдеттери
Кадрларды өз муктаждыктары үчүн кесиптик даярдоонун жана кайра даярдоонун зарылдыгы иш берүүчү тарабынан аныкталат.
Иш берүүчү кызматкерлерди кесиптик даярдоону, кайра даярдоону жана квалификациясын жогорулатууну, уюмда, ал эми зарыл болгон учурда башталгыч, орто жана жогорку кесиптик билим берүүнүн билим берүү уюмдарында жамааттык келишимде аныкталган шарттарда жана тартипте экинчи кесипке үйрөтүүнү камсыз кылат. келишимдер, эмгек келишими.
Кадрларды кесиптик даярдоонун жана кайра даярдоонун формалары, кесиптердин жана адистиктердин тизмеси иш берүүчү тарабынан аныкталат.
Мыйзамдарда жана башка ченемдик укуктук актыларда каралган учурларда, эгерде алардын квалификациясын жогорулатуу иштин айрым түрлөрүн жүзөгө ашыруунун шарты болуп саналса, иш берүүчү кызматкерлердин квалификациясын жогорулатууга милдеттүү.
Кесиптик окуудан өтүп жаткан кызматкерлер үчүн иш берүүчү ишти окуу менен айкалыштыруу үчүн зарыл шарттарды түзүүгө, ушул Кодексте, башка ченемдик укуктук актыларда, жамааттык келишимдерде, макулдашууларда, эмгек келишимдеринде белгиленген кепилдиктерди берүүгө милдеттүү.
196-статья. Кызматкерлердин кесиптик окууга жана квалификациясын жогорулатууга укугу
Жумушчулар кесиптик даярдоого, анын ичинде жаңы кесиптерге, адистиктерге окутууга, ошондой эле квалификациясын жогорулатууга укуктуу.
Бул укук кызматкерлер менен иш берүүчүнүн ортосунда кошумча келишим түзүү жолу менен ишке ашырылат.
197-статья . Аттестация
Кесиптик көндүмдөрдүн жана квалификациянын өсүшүнө дем берүү, чыгармачылык жигердүүлүктү жогорулатуу, кызматкердин ишкердик сапаттарын аныктоо, уюмдун ишин өркүндөтүү жана кызматкерди көтөрүү, ошондой эле анын ээлеген кызмат ордуна ылайык келүү максатында иш берүүчү кызматкерлерди аттестациялоо.
Типтүү жоболор жана аттестацияланууга тийиш болгон кызмат орундарынын тизмеси эмгек боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан аныкталат.
198-статья. Студенттик келишим
Иш берүүчү жумуш издеген адам менен кесиптик окууга, ал эми бул уюмдун кызматкери менен өндүрүштүк кайра даярдоого окуу келишимин түзүүгө укуктуу.
Жумуш издөөчү менен студенттик келишим жарандык болуп саналат жана жарандык мыйзамдар жана жарандык укук ченемдерин камтыган башка актылар менен жөнгө салынат. Бул уюмдун кызматкери менен окуу келишими эмгек келишимине кошумча болуп саналат жана эмгек мыйзамдары жана эмгек келишиминин ченемдерин камтыган башка актылар менен жөнгө салынат.
199-статья. Студенттик келишимдин мазмуну
Студенттик келишим төмөнкүлөрдү камтууга тийиш:
– тараптардын аталыштары;
– студент алган конкреттүү кесиптин, адистиктин, квалификациянын көрсөткүчү;
– иш берүүчүнүн кызматкерге шакирттик келишимге ылайык окуу мүмкүнчүлүгүн берүү боюнча милдеттенмеси;
– кызматкердин окуудан өтүү жана алган кесибине, адистигине, квалификациясына ылайык окуу келишиминде белгиленген мөөнөттө иш берүүчү менен эмгек келишими боюнча иштөөгө милдеттүүлүгү;
– окуунун узактыгы;
– окуучулук мезгилдеги төлөмдүн суммасы.
Студенттик келишимде тараптардын макулдашуусу менен аныкталган башка шарттар да камтылышы мүмкүн.
200-статья. Студенттик келишимдин мөөнөтү жана формасы
Окуучулук келишим тигил же бул кесипке, адистикке же квалификацияга даярдоо үчүн зарыл болгон мөөнөткө түзүлөт.
Студенттик келишим жазуу жүзүндө эки нускада түзүлөт.
201-статья. Студенттик келишимдин жарактуулугу
Студенттик келишим ушул келишимде көрсөтүлгөн күндөн тартып анда каралган мөөнөткө күчүндө болот.
Студенттик келишимдин аракети студенттин ооруган мезгилине, аскердик даярдыгына жана мыйзамдарда жана башка ченемдик укуктук актыларда каралган башка учурларда узартылат.
Студенттик келишимдин колдонуу мөөнөтүнүн ичинде анын мазмуну тараптардын макулдашуусу боюнча гана өзгөртүлүшү мүмкүн.
202-статья. Шакирттиктин уюштуруу формалары
Окуу жекече, командалык, курстук окутуу жана башка формаларда уюштурулат.
203-статья. Окуу убактысы
Апта ичинде окуунун убактысы тиешелүү иштерди аткарууда тиешелүү курактагы, кесиптеги, адистиктеги кызматкерлер үчүн белгиленген ченемдик жумуш убактысынан ашпоого тийиш.
Уюмда окуудан өтүп жаткан кызматкерлер иш берүүчү менен макулдашуу боюнча эмгек келишими боюнча иштен толук бошотулушу мүмкүн же бул ишти толук эмес жумуш убактысында аткарышы мүмкүн.
Окуучулук келишимдин күчүндө турган мезгилде кызматкерлерди кошумча жумушка тартууга же окууга байланышпаган командировкага жиберүүгө болбойт.
204-статья. Шакирттик үчүн акы төлөө
Окуу мезгилинде окуучуларга стипендия төлөнөт, анын өлчөмү шакирттик келишимде аныкталат жана алган кесибине, адистигине, квалификациясына жараша болот, бирок мыйзамда белгиленген эң аз айлык акынын өлчөмүнөн төмөн болушу мүмкүн эмес.
Студенттин практикалык сабактарда аткарган иши белгиленген ставкалар боюнча төлөнөт.
205-статья. Зыяндуу окуя болгон учурда окуучуларга эмгек мыйзамдарын жайылтуу
Студенттик келишимге ылайык эмгек милдеттерин аткарууда студенттерге мертинүү, кесиптик оору же ден соолугуна башка зыян келтирилген учурда зыяндын ордун толтуруу эмгек мыйзамдарына, анын ичинде эмгек жөнүндө мыйзамдарга ылайык жүргүзүлөт . коргоо .
206-статья. Студенттик келишимдин шарттарынын жараксыздыгы
Ушул Кодекске, жамааттык келишимге же келишимдерге карама-каршы келген студенттик келишимдин шарттары жараксыз жана колдонулбайт.
207-статья. Шакирттик окууну аяктагандан кийин окуучулардын укуктары жана милдеттери
Шакирттик стажды ийгиликтүү аяктаган адамдарга алар менен келишим боюнча иш берүүчү менен эмгек келишимин түзүүдө сыноо мөөнөтү белгиленбейт.
Эгерде окууну аяктагандан кийин жүйөлүү себептерсиз шакирт келишим боюнча өз милдеттерин аткарбаса, анын ичинде жумушка кирбесе, ал иш берүүчүнүн талабы боюнча ага окуу учурунда алган стипендиясын кайтарып берет, ошондой эле шакирттик окууга байланыштуу иш берүүчү тарткан башка чыгымдардын ордун толтурат.
208-статья. Студенттик келишимди бузуунун негиздери
Студенттик контракт эмгек келишимин бузуу үчүн каралган негиздер боюнча токтотулат.
VI БӨЛҮМ. ЭМГЕКТИ КОРГОО
17-ГЛАВА. ЭМГЕКТИ КОРГОО
Караңыз: «Эмгекти коргоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын 2003-жылдын 1-августундагы № 167 Мыйзамы
209-статья. Негизги түшүнүктөр
Эмгекти коргоо – эмгек процессинде кызматкерлердин өмүрүн жана ден соолугун сактоонун системасы, өзүнө укуктук, социалдык-экономикалык, уюштуруучулук, техникалык, санитардык-гигиеналык, дарылоо-профилактикалык, реабилитациялык жана башка чараларды камтыйт.
Коопсуз эмгек шарттары – жумушчуларга зыяндуу же кооптуу өндүрүштүк факторлордун таасиринен четтетилген же алардын таасири белгиленген ченемдерден ашпаган эмгек шарттары.
Жумуш орду – кызматкер болушу керек болгон же ал жумушуна байланыштуу келиши керек болгон жана түздөн-түз же кыйыр түрдө иш берүүчүнүн көзөмөлүндө турган жер.
Жеке жана жамааттык коргонуу каражаттары – жумушчуларга зыяндуу же кооптуу өндүрүштүк факторлордун таасирин болтурбоо же азайтуу, ошондой эле булгануудан коргоо үчүн арналган каражаттар (коопсуздук бут кийим, жумушчу кийим, изоляциялык кол каптар жана шаймандар, коопсуздук куру, коргоочу көз айнек жана башкалар).
Зыяндуу эмгек шарттары – гигиеналык ченемдерден ашкан жана кызматкердин организмине терс таасирин тийгизген зыяндуу өндүрүштүк факторлордун болушу менен мүнөздөлгөн эмгек шарттары.
Өндүрүштүк иш – бул чийки заттын ар кандай түрлөрүн өндүрүү жана кайра иштетүү, курулуш, кызмат көрсөтүүлөрдүн ар кандай түрлөрүн көрсөтүүнү камтыган ресурстарды даяр продукцияга айландыруу үчүн зарыл болгон эмгек каражаттарын пайдалануучу жумушчулардын иш-аракеттеринин жыйындысы.
210-статья. Эмгекти коргоо боюнча мамлекеттик ченемдик талаптар
Мыйзамдарда жана башка ченемдик укуктук актыларда камтылган эмгекти коргоо боюнча мамлекеттик ченемдик талаптар (мындан ары – эмгекти коргоо талаптары) эмгек процессинде кызматкердин өмүрүн жана ден соолугун сактоого багытталган эрежелерди, жол-жоболорду жана критерийлерди белгилейт.
Эмгекти коргоо боюнча мыйзам алдындагы актыларды (тармактар аралык жана тармактык эрежелерди жана эмгекти коргоо боюнча типтүү нускамаларды, курулуш жана санитардык ченемдерди жана эрежелерди, коопсуздук эрежелерин жана нускамаларын, долбоорлоо жана коопсуз эксплуатациялоо эрежелерин, эрежелердин жыйындысын) иштеп чыгуунун жана бекитүүнүн тартиби долбоорлоого жана курууга, гигиеналык ченемдерге жана эмгекти коргоонун мамлекеттик стандарттарына), ошондой эле аларды кайра карап чыгуунун мөөнөттөрү Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.
211-статья. Эмгекти коргоону камсыз кылуу боюнча иш берүүчүнүн милдеттери
Кызматкерлерге дени сак жана коопсуз эмгек шарттарын түзүү жана эмгекти коргоо талаптарын аткаруу боюнча милдеттер иш берүүчүгө жүктөлөт жана иш берүүчүнүн каражаттарынын эсебинен жүзөгө ашырылат.
Иш берүүчү төмөнкүлөрдү камсыз кылууга милдеттүү:
– имараттарды, курулмаларды, жабдууларды эксплуатациялоодо, технологиялык процесстерди ишке ашырууда, ошондой эле өндүрүштө колдонулган сырьедо жумушчулардын коопсуздугун;
– кызматкерлер үчүн жеке жана жамааттык коргонуу каражаттарын колдонуу;
– ар бир жумуш ордунда эмгекти коргоо талаптарына жооп берген эмгек шарттары;
– жумушчулар үчүн эмгекти коргоо боюнча нускамаларды иштеп чыгуу жана бекитүү;
– Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык кызматкерлер үчүн эмгек жана эс алуу режимин;
– кызматкерлерди белгиленген нормаларга ылайык атайын кийимдер, коргоочу бут кийимдер жана башка жеке коргонуу каражаттары, жууп-тазалоочу жана зыянсыздандыруучу каражаттар менен бекер берүү;
– кызматкерлерди эмгекти коргоо талаптары боюнча окутуу, үйрөтүү жана билимдерин текшерүү, окутуудан, инструктаждан жана эмгекти коргоо талаптары боюнча билимдерин текшерүүдөн өтпөгөн адамдарды иштөөгө жол бербөө;
– жумуш ордунда эмгек шарттарынын абалына, ошондой эле кызматкерлердин эмгекти коргоо талаптарын сактоосуна контролду уюштуруу;
– эмгек шарттарына ылайык жумуш орундарын аттестациялоо;
– кызматкерлерди милдеттүү түрдө алдын ала (ишке орношууда) жана мезгил-мезгили менен медициналык кароодон, кызматкерлерди кезексиз медициналык кароодон (текшерүүдөн) өткөрүү;
– кызматкерлерге милдеттүү медициналык текшерүүдөн өтпөстөн, ошондой эле медициналык каршы көрсөтмөлөр болгондо эмгек милдеттерин аткарууга жол бербөө;
– кызматкерлерге эмгек шарттары жана жумуш ордундагы коопсуздук, ден соолугуна келтирилген зыяндын бар болгон коркунучу, алар алууга укугу бар компенсациялар жана жеке коргонуу каражаттары, эмгек шарттары үчүн компенсациялар жана жеңилдиктер жөнүндө маалымдоо;
– өзгөчө кырдаалдардын алдын алуу, кызматкерлердин өмүрүн жана ден соолугун сактоо боюнча чараларды көрүү, анын ичинде жабыркагандарга биринчи медициналык жардам көрсөтүү;
– өндүрүштөгү кырсыктарды жана кесиптик ооруларды Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген тартипте териштирүү;
– жумушчуларды санитардык, дарылоо-профилактикалык тейлөө;
– жумушчуларды өндүрүштөгү кырсыктардан жана кесиптик оорулардан милдеттүү социалдык камсыздандыруу;
– жумушчуларды эмгекти коргоо талаптары менен тааныштыруу;
– кызматкерлердин ден соолугуна жана өмүрүнө келтирилген зыяндын ордун толтуруу;
– эмгекти коргоо талаптарына ылайык эмгек шарттарын жакшыртуу үчүн зарыл болгон финансылык каражаттарды бөлүү;
– мыйзамда каралган учурларда кызматкерлерге эмгектин зыяндуу жана оор шарттарында иштегендиги үчүн жеңилдиктерди жана компенсацияларды берүү ( № 2 Тизме боюнча курагы боюнча пенсия, “Мамлекеттик пенсиялык социалдык камсыздандыруу жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамында каралган пенсиянын башка түрлөрү Камсыздандыруу», кыскартылган жумуш убактысы, төлөм өлчөмүн көбөйтүү, кошумча өргүү, сүт же ага теңештирилген тамак-аш азыктары ж.б.);
– өндүрүштөгү кырсыктарды жана кесиптик ооруларды териштирүү, өндүрүштө травматизмди жана кырсыктарды болтурбоо боюнча иштерди текшерүү үчүн тиешелүү органдардын өкүлдөрүнүн уюмдарына тоскоолдуксуз кирүүгө, аларга мыйзамдарда белгиленген тартипте эмгекти коргоо боюнча маалымат берүүгө.
212-статья. Эмгекти коргоо жагындагы кызматкердин милдеттери
Кызматкер төмөнкүлөргө милдеттүү:
– эмгекти коргоо боюнча эрежелердин, жоболордун жана нускамалардын белгиленген талаптарын сактоого;
– жеке жана жамааттык коргонуу каражаттарын туура колдонууга;
– эмгекти коргоо талаптарын окутуудан, инструктаждоодон жана билимдерин текшерүүдөн өтүүгө;
– адамдардын өмүрүнө жана ден соолугуна коркунуч туудурган ар кандай кырдаал, өндүрүштө болгон ар бир кырсык же ден соолугуңуздун начарлашы жөнүндө түздөн-түз же жогору турган жетекчиңизге токтоосуз билдирүүгө;
– милдеттүү түрдө алдын ала (ишке орношууда) жана мезгилдүү медициналык текшерүүдөн өтүүгө.
213-статья. Өндүрүштүк объекттердин жана продукциянын эмгекти коргоо талаптарына ылайык келиши
Өндүрүш объекттерин, ошондой эле машиналарды, механизмдерди жана башка өндүрүштүк жабдууларды, технологиялык процесстерди куруунун жана реконструкциялоонун долбоорлору эмгекти коргоо талаптарына ылайык келүүгө тийиш.
Долбоордук документтердин эмгекти коргоо талаптарынын сакталышына мамлекеттик көзөмөлдүн жана контролдун тиешелүү органынын корутундусу болмоюнча өндүрүш объекттерин курууга, реконструкциялоого, техникалык жактан кайра жабдууга, жаңы техниканы чыгарууга жана ишке киргизүүгө, жаңы технологияларды киргизүүгө тыюу салынат. эмгекти коргоо талаптары.
Тиешелүү мамлекеттик көзөмөл органынын корутундусусуз жана эмгекти коргоо талаптарынын сакталышына контроль болмоюнча жаңы же реконструкцияланган өндүрүш объектилерин ишке киргизүүгө болбойт.
Өндүрүштө метрологиялык контролдун жана токсикологиялык (санитардык-гигиеналык, медициналык-биологиялык) баа берүүнүн ыкмалары жана каражаттары иштелип чыкпаган зыяндуу же коркунучтуу заттарды, материалдарды, буюмдарды, товарларды пайдаланууга жана кызмат көрсөтүүгө тыюу салынат.
Уюмда мурда колдонулбаган жаңы, зыяндуу же коркунучтуу заттар колдонулган учурда иш берүүчү бул заттарды колдонуунун алдында эмгектин сакталышын мамлекеттик көзөмөлдөө жана контролдоо боюнча тиешелүү органды иштеп чыгууга жана макулдашууга милдеттүү. коргоо талаптары жумушчулардын өмүрүн жана ден соолугун сактоо боюнча чаралар.
Машиналар, механизмдер жана башка өндүрүштүк жабдуулар, транспорт каражаттары, технологиялык процесстер, материалдар, химиялык заттар, жумушчулар үчүн жеке жана жамааттык коргонуу каражаттары, анын ичинде чет өлкөлүк өндүрүштөр Кыргыз Республикасында белгиленген эмгекти коргоо талаптарына ылайык келүүгө тийиш.
214-статья. Кызматкерлерди жеке коргонуу каражаттары жана гигиена менен камсыз кылуу
Зыяндуу же кооптуу эмгек шарттары менен, ошондой эле өзгөчө температуралык шарттарда аткарылган же булгануу менен байланышкан жумуштар үчүн жумушчулар нормаларга жана эрежелерге ылайык комбинезон, атайын бут кийим жана башка жеке коргонуу каражаттары, самын, жуучу жана дезинфекциялоочу каражаттар менен камсыз кылынат. Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталган тартипте бекитилет.
Жумушчулар үчүн жеке коргонуу каражаттарын жана гигиенаны алуу, сактоо, жуу, тазалоо, оңдоо, дезинфекциялоо жана утилдештирүү иш берүүчүнүн каражаттарынын эсебинен жүзөгө ашырылат.
215-статья. Кызматкердин эмгекти коргоо укугунун кепилдиктери
Эмгек келишиминин шарттары эмгекти коргоо талаптарына ылайык келүүгө тийиш. Эмгек келишими эмгек шарттарынын ишенимдүү мүнөздөмөлөрүн, кызматкерлерге оор жумушта жана зыяндуу же коркунучтуу эмгек шарттары менен иштегендиги үчүн компенсацияларды жана жеңилдиктерди көрсөтөт.
Кызматкердин күнөөсү жок эмгекти коргоо талаптарын бузгандыктан ишканада (анын бөлүмүндө) же жумуш ордунда жумуш токтоп калган учурда анын иштеген жери, ээлеген кызматы жана орточо эмгек акысы сакталат.
Эгерде кызматкер ченемдерге жана эмгек шарттарына ылайык жеке жана жамааттык коргонуу каражаттары менен камсыздалбаса, иш берүүчү кызматкерден эмгек милдеттерин аткарууну талап кылууга укуксуз.
Кызматкер эмгекти коргоонун талаптарына байланыштуу анын өмүрүнө жана ден соолугуна ачык коркунуч туудурган иштерди аткаруудан баш тартууга укуктуу, ошол эле учурда бул жөнүндө тиешелүү жетекчиге маалымдайт.
Кызматкердин өмүрүнө жана ден соолугуна түздөн-түз коркунуч туудурган же эмгек келишиминде каралбаган оор жумуштарды аткаруудан жана эмгек шарттары зыяндуу же кооптуу жумуштарды аткаруудан баш тартуусу, ошондой эле аны камсыз кылбаган учурда жеке коргонуу каражаттары менен иштөө кызматкер үчүн эч кандай кесепеттерге алып келбейт. Мындай коркунучту жоюу мезгилинде кызматкер өзүнүн орточо эмгек акысын сактап калат.
Кызматкерлердин эмгекти коргоо укуктарынын башка кепилдиктери, эмгектин зыяндуу жана оор шарттарында иштегендиги үчүн компенсациялардын жана жеңилдиктердин түрлөрү, ошондой эле аларды берүүнүн тартиби жана шарттары ушул Кодексте, мыйзамдарда жана башка ченемдик укуктук актыларда, эмгек келишимдеринде белгиленет.
Эгерде ченемдик укуктук актыларда белгилүү бир жумуштар үчүн зарыл болгон эмгекти коргоо талаптары камтылбаса, иш берүүчү кызматкерлер үчүн коопсуз эмгек шарттарын камсыз кылуу боюнча чараларды көрүүгө милдеттүү.
216-статья. Эмгекти коргоо боюнча кызматкерлерди окутуу жана окутуу
Уюмдардын бардык кызматкерлери, анын ичинде иш берүүчү, Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген тартипте эмгекти коргоо боюнча окуудан жана билимин текшерүүдөн өтүүгө милдеттүү.
Жаңыдан кабыл алынган, ошондой эле башка ишке которулган кызматкерлер үчүн иш берүүчү эмгекти коргоо боюнча нускамаларды берүүгө, жумушту аткаруунун коопсуз ыкмаларына үйрөтүүнү жана кырсыктан жабыркагандарга биринчи жардам көрсөтүүнү уюштурууга милдеттүү.
Өнөр жайынын кооптуу тармактарына же кесиптик тандоо талап кылынган жумуштарга кирген жумушчулар үчүн эмгекти коргоо боюнча алдын ала окутуу экзамендерди тапшыруу жана кийинки мезгилдүү кайра аттестациялоо менен жүргүзүлөт.
Белгиленген тартипте эмгекти коргоо боюнча окуудан, инструктаждан жана билимин текшерүүдөн өтпөгөн адамдарды ишке киргизүүгө тыюу салынат.
“Эмгекти коргоо боюнча кызмат жана ишти уюштуруу жөнүндө типтүү жобону жана Эмгекти коргоо боюнча окутуунун жана билимдерди текшерүүнүн тартиби жөнүндө жобону бекитүү тууралуу” Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2004-жылдын 5-апрелиндеги № 225 токтомун караңыз . уюмдардын кызматкерлерине эмгекти коргоо талаптары»
217-статья. Эмгекчилерди санитардык жана медициналык жактан тейлее
Уюмдун ишинин түрүнө жараша жана кызматкерлердин керектөөлөрүн эске алуу менен иш берүүчү кызматкерлерди ичүүчү суу менен камсыз кылууга жана алардын тамактануусун уюштурууга милдеттүү; уюмду санитардык жабдыктар менен жабдууга: чечинүүчү бөлмөлөр, дааратканалар, душтар, тамактануу, эс алуу бөлмөлөрү, аялдардын жеке гигиенасы үчүн бөлмөлөр, кырсык же ооруп калганда биринчи жардам көрсөтүү пункттары. Ысык цехтерде жана участоктордо иштегендер газдалган туздуу суу менен камсыз болушу керек.
Иш берүүчү мыйзамдарда белгиленген тартипте тиешелүү саламаттык сактоо кызматтарын жана мекемелерин (санитардык пункт, медициналык бөлүм, оорукана жана башкалар) уюштурууга милдеттүү.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Эмгек жана социалдык жактан коргоо министрлигинин 2007-жылдын 26-январындагы № 4 «Эмгекчилерди санитардык, тиричилик жана медициналык тейлөөнү уюштуруунун эрежелерин бекитүү тууралуу» буйругу
218-статья. Оор жумуштарды жана эмгек шарттары зыяндуу же кооптуу жумуштарды аткарууну чектөө
Оор жумуштарда жана эмгек шарты зыяндуу же кооптуу жумуштарда аялдарды жана 18 жашка чыга элек адамдарды, ошондой эле ден соолугунун абалы боюнча мындай иштерге каршы көрсөтмөсү бар адамдарды ишке тартууга тыюу салынат.
Аялдарды жана 18 жашка чыга элек адамдарды ишке тартууга тыюу салынган оор жумуштардын жана эмгек шарттары зыяндуу же кооптуу жумуштардын тизмелери Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан бекитилет.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2000-жылдын 24-мартындагы № 158 “Аялдардын эмгегин пайдаланууга тыюу салынган эмгек шарттары зыяндуу жана (же) коркунучтуу өндүрүштөрдүн, жумуштардын, кесиптердин жана кызмат орундарынын тизмеси жөнүндө” токтому ;
Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2001-жылдын 2-июлундагы № 314 “Он сегиз жашка чейинки адамдарды ишке тартууга тыюу салынган эмгек шарттары оор жана зыяндуу өндүрүштөрдүн, кесиптердин жана жумуштардын тизмеси жөнүндө” токтому
219-статья. Сүттү бөлүштүрүү жана дарылоо-профилактикалык тамактандыруу
Эмгек шарты кооптуу жумуштарда жумушчуларга белгиленген ченемдер боюнча сүт же ага теңештирилген башка тамак-аш азыктары бекер берилет.
Эмгек шарты өзгөчө коркунучтуу жумуштарда дарылоо-профилактикалык тамактануу белгиленген ченемдер боюнча акысыз жүргүзүлөт.
Сүттү жана башка ага теңештирилген тамак-аш азыктарын бөлүштүрүүнүн, ошондой эле дарылоо-профилактикалык тамактануунун ченемдери жана эрежелери Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталуучу тартипте белгиленет.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 1997-жылдын 25-июнундагы № 374 “Коркунучтуу эмгек шарттарында иштегендерди сүт жана башка ага теңештирилген тамак-аш азыктары, самын, жуучу жана дезинфекциялоочу каражаттар менен бекер берүү жөнүндө” токтому
220-статья. Айрым категориялардагы кызматкерлерди медициналык кароодон өткөрүү
Оор жумуштарда, бийик тоолордо жана эмгек шарттары зыяндуу же кооптуу жумуштарда (анын ичинде жер астындагы жумуштарда), жол кыймылы менен байланышкан жана вахталык негизде аткарылуучу жумуштарда иштеген жумушчулар милдеттүү түрдө алдын ала, кезексиз, жумушка кирүүдө, ошондой эле мезгил-мезгили менен иштөөдөн өтүшөт. алардын тапшырылган ишке ылайыктуулугун аныктоо жана кесиптик оорулардын алдын алуу боюнча медициналык кароолор (экспертизалар).
Тамак-аш жана кайра иштетүү өнөр жайынын, коомдук тамактануунун жана сооданын, суу менен камсыздоо объекттеринин, дарылоо-профилактикалык жана балдар мекемелеринин, ошондой эле кээ бир башка уюмдардын кызматкерлери калктын саламаттыгын сактоо максатында көрсөтүлгөн медициналык кароодон өтүшөт.
Милдеттүү мезгил-мезгили менен медициналык текшерүүлөр жана кезексиз медициналык кароолор (текшерүүлөр) орточо эмгек акыны сактоо менен жумуш убактысында жүргүзүлөт.
Медициналык кароодон өтүүнү талап кылган зыяндуу өндүрүштүк факторлордун жана иштин түрлөрүнүн, кызмат орундарынын жана кесиптердин тизмеси, аларды өткөрүү эрежелери эмгек чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган жана кесиптик бирлик органдары менен макулдашуу боюнча саламаттык сактоо жаатындагы ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан белгиленет.
221-статья. Иште ооруп калган кызматкерлерди дарылоо мекемелерине ташуу
Иште ооруп калган же жаракат алган кызматкерлерди медициналык жана башка мекемелерге жеткирүү иш берүүчүнүн транспорт каражаттары аркылуу же анын эсебинен жүзөгө ашырылат.
222-статья. Эмгекти коргоо кызматы
Эмгекти коргоо талаптарынын сакталышын камсыз кылуу жана алардын аткарылышын контролдоо үчүн 50дөн ашык жумушчусу бар өндүрүштүк ишмердикти жүзөгө ашырган ар бир уюмда эмгекти коргоо кызматы түзүлөт же бул боюнча тийиштүү даярдыгы же тажрыйбасы бар эмгекти коргоо боюнча адистин кызматы киргизилет. талаа.
Кызматкерлеринин саны 50 же андан аз болгон уюмдарда эмгекти коргоо кызматын түзүү же эмгекти коргоо боюнча адистин кызмат ордун киргизүү жөнүндө чечим уюмдун ишинин өзгөчөлүктөрүн эске алуу менен иш берүүчү тарабынан кабыл алынат.
Уюмда эмгекти коргоо кызматы (эмгекти коргоо боюнча адис) жок болгон учурда иш берүүчү адистер же эмгекти коргоо жаатында кызмат көрсөтүүчү уюмдар менен келишим түзөт.
Уюмда эмгекти коргоо кызматынын түзүмү жана эмгекти коргоо кызматынын кызматкерлеринин саны кызматкерлердин санына, өндүрүштүн коркунучтуулугуна жана зыяндуулугуна, ошондой эле аймактык аралыкка жараша Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген ченемдерге ылайык иш берүүчү тарабынан аныкталат. мамлекеттик эмгек органы.
Эмгекти коргоо кызматы жөнүндө типтүү жоболорду Кыргыз Республикасынын Өкмөтү же ал ыйгарым укук берген орган бекитет.
“Эмгекти коргоо боюнча кызмат жана ишти уюштуруу жөнүндө типтүү жобону жана Эмгекти коргоо боюнча окутуунун жана билимдерди текшерүүнүн тартиби жөнүндө жобону бекитүү тууралуу” Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2004-жылдын 5-апрелиндеги № 225 токтомун караңыз . уюмдардын кызматкерлерине эмгекти коргоо талаптары»
223-статья. Өндүрүштүк кырсыктарды жана кесиптик ооруларды иликтөө жана эсепке алуу
Өндүрүштүк кырсыктарды жана кесиптик ооруларды иликтөө жана эсепке алуу Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталган тартипте жүзөгө ашырылат.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2001-жылдын 27-февралындагы № 64 “Өндүрүштүк кырсыктарды иликтөө жана эсепке алуу жөнүндө жобону бекитүү тууралуу” токтому
Иш берүүчү уюмдун кызматкерлеринин кесиптик бирликтеринин же башка өкүлчүлүктүү органынын өкүлдөрүнүн катышуусу менен, ал эми мыйзамда белгиленген учурларда – атайын ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдардын жана башка таламдаш жактардын өкүлдөрүнүн катышуусу менен өз убагында жана туура иликтөө жүргүзүүгө жана өндүрүштүк кырсыктарды, кесиптик ооруларды эсепке алууга жана алардын себептерин жоюу боюнча зарыл чараларды көрүүгө, курман болгондорго же каза болгондордун үй-бүлө мүчөлөрүнө материалдык жана башка жардам көрсөтүүгө.
Иш берүүчү топтук, оор же өлүмгө алып келген кырсык жөнүндө эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдарга жана башка тиешелүү органдарга токтоосуз билдирүүгө милдеттүү.
Зыяндын оордугу иш берүүчүнүн же мамлекеттик көзөмөл органынын талабы боюнча медициналык мекеме тарабынан 24 сааттын ичинде берилүүчү медициналык корутундунун негизинде аныкталат.
Өндүрүштүк кырсыкты же кесиптик ооруну териштирүүгө жабырлануучунун ишенимдүү адамы, ал эми жабырлануучу каза болгон учурда анын туугандарынын ишенимдүү адамы катышууга укуктуу. Эгерде ыйгарым укуктуу адам тергөөгө катышпаса, анда иш берүүчү же комиссиянын төрагасы ыйгарым укуктуу жактын талабы боюнча аны тергөөнүн материалдары менен тааныштырууга милдеттүү.
Кырсыкты же кесиптик ооруну териштирүүнүн натыйжалары боюнча белгиленген формадагы протокол түзүлөт, анын бир нускасын иш берүүчү же комиссиянын төрагасы жабырлануучуга же каза болгондун жакындарына берүүгө милдеттүү. алардын ыйгарым укуктуу өкүлү кол коюуга каршы.
Майда авария менен өндүрүштүн ортосунда байланыш жок деген комиссиянын корутундусу тиешелүү мамлекеттик көзөмөл органы же кесиптик бирликтердин техникалык эмгек инспекциясы менен макулдашылышы керек.
Эгерде иш берүүчү N-1 формасындагы кырсык же кесиптик оору жөнүндө териштирүүдөн, протокол түзүүдөн баш тартса, же жабырлануучу, маркумдун жакындары же алардын ыйгарым укуктуу өкүлү протоколдун мазмуну менен макул болбосо, алар укуктуу. тиешелүүлүгүнө жараша эмгек тартибин, мыйзамдардын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдарга, кесиптик бирликтердин техникалык эмгек инспекциясына, мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык кызмат органдарына же сотко кайрылууга .
224-статья. Эмгек шарттары үчүн жеңилдиктер жана компенсациялар
Оор жана зыяндуу же кооптуу эмгек шарттары менен иштегендиги үчүн кызматкерлерге жеңилдиктер жана компенсациялар ( No 2 тизме боюнча жаш курагы боюнча пенсия) берилет. боюнча жаш курагы боюнча пенсия , эмгек акыга кошумча төлөмдөр, кыскартылган жумуш убактысы, кошумча өргүү, сүт ж.б.)Аларды берүүнүн жана жокко чыгаруунун тартиби жана шарттары Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актылары менен белгиленет.
Иш берүүчү уюмдун кызматкерлеринин өкүлчүлүктүү органы менен макулдашуу боюнча жумуш ордун аттестациялоонун же эмгек шартынын факторлорунун деңгээлин инструменталдык өлчөөнүн негизинде эмгек шарттарын жакшыртууга байланыштуу компенсацияларды жана жеңилдиктерди жокко чыгарышы же азайтышы мүмкүн. Жеңилдетилген пенсиялар жөнүндө маселени чечүүдө тиешелүү мамлекеттик көзөмөл жана контролдоо органынын кошумча корутундусу талап кылынат.
Иш берүүчү өз каражаттарынын эсебинен кызматкерлерге зыяндуу же коркунучтуу өндүрүштүк факторлордун таасири үчүн мыйзамда белгиленгенден тышкары жеңилдиктерди жана компенсацияларды берүүгө укуктуу.
КЫЗМАТКЕРЛЕРГЕ ЭМГЕК МИЛДЕТТЕРИН АТКАРУУДА МЕРТИНҮҮДӨН, КЕСИПТИК ООРУДАН ЖЕ ДЕН СООЛУГУНА БАШКА ЗЫЯН КЕЛТИРҮҮДӨН КЕЛТИРИЛГЕН ЗЫЯН ҮЧҮН ИШ БЕРҮҮЧҮНҮН ЖООПКЕРЧИЛИГИ 18-ГЛАВА.
225-статья. Кызматкердин ден соолугуна келтирилген зыян үчүн иш берүүчүнүн жоопкерчилиги
Иш берүүчү кызматкерлерге эмгек милдеттерин аткаруу менен байланышкан жаракаттан, кесиптик оорудан же ден соолугуна башка зыяндан (мындан ары – эмгектик мертинүүдөн) келтирилген жана иш берүүчүнүн аймагында да, анын чегинен тышкары да келип чыккан зыян үчүн жоопкерчилик тартат. кызматкердин жумуш ордуна же жумуш берүүчү тарабынан берилген транспорт менен иш сапары учурунда.
226-статья. Эмгектик мертинүүнүн кесепетинен кызматкердин ден соолугуна келтирилген зыян үчүн иш берүүчүнүн жоопкерчилигинин негиздери.
Иш берүүчү кызматкердин ден соолугуна эмгек милдеттерин аткаруу учурунда келтирилген зыяндын ордун толтурууга милдеттүү, эгерде ал зыян форс-мажордук жагдайдын же жабырлануучунун ниетинин натыйжасында келип чыккандыгын далилдебесе, анын ордун кооптуу күчтүн булагы менен толуктоого милдеттүү. .
Эгерде зыян жогорулатылган коркунучтун булагы менен келтирилбесе, анда иш берүүчү зыян анын күнөөсү боюнча келтирилбегендигин далилдесе, жоопкерчиликтен бошотулат.
Үчүнчү жактардын (жеке жана юридикалык жактардын) күнөөсү боюнча эмгек милдеттерин аткарууда кызматкердин ден соолугуна келтирилген зыяндын орду мыйзамда белгиленген тартипте кийин күнөөлүү тарапка кайрылуу менен иш берүүчү тарабынан толтурулат.
227-статья. Иш берүүчүнүн күнөөсү
Эгерде эмгектик мертинүү иш берүүчүнүн күнөөсү боюнча, эгерде ал эмгектин сергек жана коопсуз шарттарын камсыз кылбагандыгынын же эмгекти коргоонун талаптарын аткарбагандыгынын натыйжасында келип чыккан деп эсептелет.
228-статья. Келтирилген зыян үчүн иш берүүчүнүн жоопкерчилигинин далилдери
Келтирилген зыян үчүн иш берүүчүнүн жоопкерчилигин тастыктоо жана 227-статьяда каралган учурларда каралган учурларда анын күнөөлүүлүгүнө төмөндөгүлөр далил боло алат :
– өндүрүштөгү кырсыктын актысы (кесиптик оору);
– өндүрүштүк кырсыкты иликтөө боюнча комиссиянын актысы;
– өкүм, соттун чечими, прокурордун, тергөөнүн же алгачкы тергөө органынын чечими;
– мамлекеттик көзөмөл жана контролдоо органдарынын же кесиптик бирликтердин техникалык эмгек инспекциясынын ден соолугуна келтирилген зыяндын себептери жөнүндө корутундусу;
– кызмат адамдарына администрациялык же дисциплинардык жазаларды колдонуу жөнүндө чечим;
– кесиптик оору жөнүндө медициналык корутунду;
– күбөлөрдүн көрсөтмөлөрү;
– башка документтер.
229-статья. Аба кемесинин ээсинин – иш берүүчүнүн жоопкерчилиги
Аба кемесинин экипажынын мүчөсү тактоодо, учуп чыгууда, учуу же конуу учурунда кызматтык милдеттерин аткарууга байланыштуу келип чыккан эмгектик жаракат алган учурда, менчик укугу же башка мыйзамдуу негизде аба кемеси болгон иш берүүчү жоопкерчилик тартат. эгерде ал зыян жабырлануучунун ниетинин натыйжасында келип чыккандыгын далилдебесе, келтирилген зыян.
230-статья. Аралаш жоопкерчилик
Эгерде эмгектик мертинүү иш берүүчүнүн күнөөсү боюнча гана эмес, ошондой эле жабырлануучунун одоно шалаакылыгынан улам келип чыккан болсо, аралаш жоопкерчилик колдонулат. Мында компенсациянын өлчөмү жабырлануучунун күнөөсүнүн даражасына жараша азайтылат. Жабырлануучунун күнөөлүүлүгүнүн даражасы комиссия тарабынан пайыз менен аныкталат.
Жабырлануучунун одоно шалаакылыгы жана иш берүүчүнүн күнөөсү жок болгон учурда, анын жоопкерчилиги күнөөсүнө карабастан келип чыккан учурларда ( 226-статьянын биринчи бөлүгү ), компенсациянын өлчөмү да тиешелүү түрдө азайтылат. Бул учурда зыяндын ордун толтуруудан толук баш тартууга жол берилбейт.
Жабырлануучунун күнөөлүүлүгүнүн даражасын аныктоо үчүн өндүрүштүк кырсыкты иликтөө боюнча комиссиянын чечими жабырлануучунун одоно шалаакылыгынан улам эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдарга , техникалык эмгек инспекциясына даттанылышы мүмкүн. профсоюздардын же сотко.
Аралаш жоопкерчилик башка ишке убактылуу которууга, кошумча чыгымдардын ордун толтурууга, ошондой эле сөөк коюуга кеткен чыгымдардын ордун толтурууга, багуучунун каза болгондугуна байланыштуу алынбай калган эмгек акынын ордун толтурууга жайылтылбайт.
231-статья. Зыяндын ордун толтуруунун түрлөрү
Жабырлануучуга келтирилген зыяндын ордун толтуруу төмөнкүлөрдөн турат:
1) жоголгон кирешенин ордун толтуруу (же анын тиешелүү бөлүгү);
2) кошумча чыгымдардын ордун толтурууда;
3) белгиленген учурларда бир жолку жөлөкпулду төлөө;
4) моралдык зыяндын ордун толтурууда;
5) сөөк коюуга кеткен чыгымдардын ордун толтурууда.
232-статья. Эмгекке жарамдуулугун экспертизалоо
Эмгектик мертинүүдөн улам кесиптик эмгекке жөндөмдүүлүгүн жоготуу даражасы жана майыптык тобу жабырлануучуну текшерүүнүн жыйынтыгы боюнча медициналык-социалдык эксперттик комиссия (МСЭК) тарабынан аныкталат.
Эмгектик мертинүүнүн натыйжасында кесиптик эмгекке жөндөмдүүлүгүн жоготуу даражасын белгилөөнүн тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.
МСЭК тарабынан экспертиза иш берүүчүнүн, эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын , медициналык мекеменин же соттун, же болбосо жабырлануучунун же анын өкүлүнүн өтүнүчү боюнча өндүрүштүк иш боюнча отчетту берген учурда жүргүзүлөт. кырсык (кесиптик оору) же эмгек милдеттерин аткаруу менен байланышкан кырсык жөнүндө башка документ.
Жабырлануучуну мөөнөтүнөн мурда кайра кароо анын өтүнүчү боюнча же иш берүүчүнүн өтүнүчү боюнча жүргүзүлөт.
МСЭКтин чечими менен макул болбогон учурда жабырлануучу же башка таламдаш жактар аны МСЭК боюнча жогору турган органга же сотко даттанууга укуктуу.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2002-жылдын 31-декабрындагы № 915 “Кыргыз Республикасындагы медициналык-социалдык экспертиза жөнүндө” токтому
233-статья. Эмгектик мертинүүдөн келтирилген зыяндын ордун толтуруунун өлчөмүн көбөйтүү
Зыяндын ордун толтуруу, кошумча чыгымдардын ордун толтуруу жана бир жолку жөлөкпул үчүн акчалай суммалар тараптардын макулдашуусу боюнча же жамааттык келишимдин же макулдашуунун негизинде көбөйтүлүшү мүмкүн.
234- статья
Зыяндын ордун толтуруунун суммалары мыйзамда белгиленген тартипте жашоо минимумунун өсүшүнө байланыштуу индексацияланууга жатат.
Эсептелген көрсөткүчтүн өлчөмү борборлоштурулган тартипте көбөйгөндө зыяндын ордун толтуруунун бардык суммалары эсептелген көрсөткүчтүн өлчөмүнүн өсүшүнө пропорционалдуу түрдө көбөйөт.
Зыяндын ордун толтурууну эсептөө үчүн кирешенин жалпы суммасын аныктоодо биринчи жолу кирешенин курамында эсепке алынган суммалар Кыргыз Республикасынын Өкмөтү аныктаган тартипте индексацияланат.
235-статья. Жабырлануучуга эмгек акысын компенсациялоо
Жабырлануучуга келтирилген зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү анын орточо айлык эмгек акысына жана ал үчүн белгиленген кесиптик жөндөмүн жоготуу даражасына жараша аныкталат.
Эмгек акынын ордун толтурууда жабырлануучуга эмгектик мертинүүгө байланыштуу дайындалган майыптыгы боюнча пенсия, ошондой эле эмгектик мертинүүгө чейин да, андан кийин да дайындалган пенсиянын башка түрлөрү, ошондой эле жабырлануучу жаракат алгандан кийин алган эмгек акылары эсептелбейт. зыяндын ордун толтуруу үчүн.
236-статья. Зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү эсептелүүчү кирешелердин курамы
Зыяндын ордун толтуруунун суммасы эсептелген жоголгон эмгек акынын курамына сый акынын бардык түрлөрү, анын ичинде ашыкча иштөө, дем алыш жана майрам күндөрүндөгү жумуштар, ошондой эле толук эмес жумуш убактысы кирет.
Бир жолку төлөм, атап айтканда, пайдаланылбаган өргүү үчүн компенсация жана иштен бошогондо бошонуу жөлөкпулу эсепке алынбайт.
Убактылуу эмгекке жарамсыздык жана төрөт боюнча өргүү мезгилинде төлөнүүчү пособиелер эске алынат.
Роялти жоголгон кирешеге кошулат.
Окуу мезгили үчүн төлөнүүчү стипендия (зыяндын ордун толтуруу үчүн арыз ээсинин талабы боюнча) эмгек акыга теңештирилет.
Кирешенин бардык түрлөрү салыктарды жана башка милдеттүү төлөмдөрдү кармап калганга чейин чегерилген суммаларда эсепке алынат.
237-статья. Орточо айлык эмгек акы аныкталуучу мезгилдер
Орточо айлык эмгек акы эмгектик мертинүүнүн же эмгектик мертинүүнүн (жарандын тандоосу боюнча) натыйжасында эмгекке жарамдуулугун жоготуунун же төмөндөшүнүн алдындагы акыркы 12 ай үчүн аныкталат. Кесиптик ооруга чалдыккан учурда орточо айлык эмгек акы ушундай ооруга алып келген жумушту токтотуунун алдындагы акыркы 12 ай үчүн да аныкталышы мүмкүн.
Орточо айлык эмгек акы эсептелген айлардын санынан (жарандын арызы боюнча) төмөнкүлөр алынып салынат:
1) айдын биринчи күнүнөн эмес башталышына же токтотулушуна байланыштуу толук эмес иш айлары;
2) бала багууга байланыштуу берилген айлар (анын ичинде толук эмес) өргүү, ошондой эле жаран майып болгон же эмгектик мертинүүдөн келтирилген зыяндын ордун толтурган, I топтогу майыпты баккан жумуш убактысы; МСЭКтин корутундусу боюнча 18 жашка чейинки ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген бала же сырттан кароого муктаж болгон адам;
3) иш убактылуу токтотулган учурда иш берүүчүнүн демилгеси боюнча берилүүчү эмгек акысы сакталбаган же жарым-жартылай төлөнүүчү айлык (анын ичинде толук эмес) өргүү.
Чыгарылган айлар дароо мурунку айлар менен алмаштырылат же аларды алмаштыруу мүмкүн болбосо, эсептөөдөн чыгарылат.
238-статья. Орточо айлык эмгек акыны эсептөөнүн тартиби
Ушул Кодекстин 237-статьясында көрсөтүлгөн мезгил үчүн орточо айлык эмгек акы он эки айлык иш (кызмат) үчүн эмгек акынын жалпы суммасын 12ге бөлүү жолу менен эсептелет.
Эгерде иш он эки айдан аз убакытка созулган болсо, анда орточо айлык эмгек иш жүзүндө иштеген айлар үчүн эмгек акынын жалпы суммасын ошол айлардын санына бөлүү жолу менен эсептелет.
Иштөө мөөнөтү 1 календардык айдан аз болгон учурларда келтирилген зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү шарттуу айлык эмгек акынын негизинде эсептелет, ал төмөндөгүдөй аныкталат: бардык иштеген убакыт үчүн эмгек акы иштеген күндөрдүн санына бөлүнөт, андан келип чыккан суммасы жылына орточо эсеп менен айдагы жумушчу күндөрдүн санына көбөйтүлөт.
Иш жүзүндөгү эмгек акысы жөнүндө документтерди алуу мүмкүн болбосо, келтирилген зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү эң аз айлык акынын беш эселенген өлчөмүнө жараша эсептелет.
Орточо айлык эмгек акынын беш эселенген өлчөмүнөн аз болгон учурларда келтирилген зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү эң аз айлык акынын беш эселенген өлчөмүнө жараша эсептелет.
Жабырлануучунун эмгек акысында жаракат алганга же ден соолугуна башка зыян келтирилгенге чейин анын материалдык абалын жакшыртуучу туруктуу өзгөрүүлөр болсо (кызматы боюнча айлык акысы көбөйтүлгөн, ал жогорку маяналуу ишке которулган, ошондой эле башка учурларда жабырлануучунун эмгек акысын өзгөртүүнүн туруктуулугу же өзгөртүү мүмкүнчүлүгү далилденген) , анын орточо айлык эмгек акысын аныктоодо ал алган же алууга тийиш болгон эмгек акылары гана эске алынат.
239-статья. Эмгектик мертинүүнү кайталап алган учурда келтирилген зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү
Өндүрүштөн кайталап мертинген учурда жабырлануучунун өтүнүчү боюнча орточо айлык эмгек акы биринчи же кайталанган өндүрүштүк мертинүүнүн алдындагы тиешелүү мезгилдер үчүн эсептелет.
Эгерде эмгектик мертинүүлөр бир иш берүүчүдө иштеген учурда келип чыкса, келтирилген зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү биринчи жана кайталанган мертинүүдөн бирге эмгекке жөндөмдүүлүгүн жоготуунун жалпы пайызына жараша эсептелет.
Эгерде өндүрүштүк мертинүү ар кандай иш берүүчүлөр тарабынан келип чыкса, келтирилген зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү ар бир иш берүүчү тарабынан тиешелүү эмгектик мертинүү боюнча кесиптик жөндөмдүүлүгүн жоготуунун пайызына жараша өзүнчө аныкталат.
240-статья. Чет өлкөдө иштеген жарандардын эмгек акысын эсептөө
Чет өлкөдө иштеген жарандардын орточо айлык эмгек акысы жалпы негизде эсептелет.
Кыргыз Республикасынын чет өлкөлөрдөгү мекемелеринде жана уюмдарында же эл аралык уюмдарда иштөө үчүн белгиленген тартипте жиберилген кызматкерлер үчүн келтирилген зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү Кыргыз Республикасындагы тиешелүү кесиптеги жана квалификациядагы кызматкерлердин орточо айлык эмгек акысынан эсептелет. зыяндын ордун толтуруу дайындалган күнү.
241-статья. Өндүрүштүк окуудан өткөн адамдардын эмгек акысын эсептөө
Өндүрүштүк окууда (практикада) эмгек мертинген адамдардын орточо айлык эмгек акысы жалпы негизде эсептелет. Бул учурда окуу мезгили үчүн төлөнүүчү стипендия эмгек акыга барабар.
Жабырлануучунун каалоосу боюнча орточо айлык эмгек акы өндүрүштүк окууга чейинки иштеген мезгил үчүн эсептелиши мүмкүн.
242-статья. Эмгектик мертинүүгө байланыштуу башка ишке убактылуу которуу үчүн сый акы
Эмгектик мертинүүгө байланыштуу анын макулдугу менен убактылуу которулган жабырлануучуга эмгекке жарамдуулугу калыбына келтирилгенге чейин же кесиптик эмгекке жөндөмдүүлүгүн узак мөөнөткө же биротоло жоготуу белгиленгенге чейин жеңил, аз төлөнүүчү ишке 2000 миң сом өлчөмүндө төлөнөт. эмгектик мертинүүгө чейин орточо айлык эмгек акыдан аз.
Башка ишке которуунун зарылдыгы, анын узактыгы (1 жылдын ичинде) жана сунуш кылынган иштин мүнөзү жөнүндө корутунду медициналык мекеме тарабынан берилет.
Эгерде иш берүүчү көрсөтүлгөн мөөнөттө тийиштүү жумуш менен камсыз кылбаса, жабырлануучуга эмгектик мертинүүгө чейин алган орточо айлык эмгек акысы төлөнүп берилет.
Бул учурда, ошондой эле ушул Кодекстин 244-статьясында көрсөтүлгөн учурда мурдагы иши боюнча орточо айлык эмгек акы эмгектик мертинүү болгон айдын алдындагы эки ай үчүн мыйзамдарда белгиленген тартипте аныкталат.
243-статья .
Жабырлануучунун макулдугу менен иш берүүчү медициналык мекеменин же МСЭКтин корутундусуна ылайык анын жаңы кесибин (адистигин) өз каражатынын эсебинен даярдоого милдеттүү, эгерде ал эмгектик мертинүүнүн айынан өз ишин аткара албаса. Мурунку жумуш.
Жацы кесипке (адистикке) уйренуу учурунда жабырлануучуга мурдагы иштеген жеринен орточо айлык акы теленет. Бул мезгилде келтирилген зыяндын ордун толтуруунун суммасын төлөө жалпы негизде жүргүзүлөт.
244-статья. Кошумча чыгымдардын түрлөрү
Зыян келтиргендиги үчүн жооптуу иш берүүчү жоголгон эмгек акысынын ордун толтуруудан тышкары, эмгектик мертинүүдөн улам келип чыккан кошумча чыгымдардын ордун толтурууга милдеттүү.
Кошумча чыгымдарга төмөнкүлөр кирет: кошумча тамак-аш, дары-дармек сатып алуу, протездөө, жабырлануучуну бейтааныш адам же анын үй-бүлө мүчөлөрү тарабынан багуу, санаториялык-курорттук дарылоо, анын ичинде жабырлануучунун дарылануучу жерине жана кайра кайтып келүүсүнө жол кире акысы, зарыл болгон учурда. , ошондой эле аны коштоп жүргөн адамга атайын автотранспортторду жана күйүүчү майларды сатып алуу, бул каражаттарды капиталдык оңдоо жана башка чыгымдар, эгерде жабырлануучу аларды мыйзамда каралган башка негиздер боюнча тиешелүү уюмдардан бекер албаса.
Майыптыгы бар I топтогу майыптар МСЭКтин камкордукка муктаждыгы жөнүндө корутундусун талап кылбайт (атайын медициналык жардамга муктаж болгон учурларды кошпогондо).
Жардамдын бир нече түрүнө муктаж болгон жабырлануучуга жардамдын ар бир түрүн алуу менен байланышкан чыгымдардын орду толтурулат.
Ушул статьянын экинчи бөлүгүндө каралган кошумча чыгымдар МСЭКтин же дарылоо-профилактикалык мекеменин жабырлануучунун муктаждыгы жөнүндө корутундусуна ылайык жүргүзүлөт. Мындай чыгымдарды төлөө Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталган тартипте жүзөгө ашырылат.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 1993-жылдын 23-апрелиндеги № 175 “Кызматкерлерге эмгек милдеттерин аткаруу менен байланышкан мертинүүнүн, кесиптик оорунун же ден соолугунун башка зыянынын кесепетинен келтирилген зыяндын ордун толтуруу эрежелерин бекитүү тууралуу” токтому ”
245-статья. Кошумча чыгымдардын суммасы
Кошумча чыгымдардын өлчөмү тиешелүү уюмдардан түшкөн эсеп-фактуралардын, чектердин, рецепттердин жана башка документтердин негизинде же жабырлануучу бул чыгымдарды тарткан аймакта колдонулуп жаткан баалар боюнча аныкталат.
МСЭКтин корутундусу боюнча тышкаркы атайын медициналык жардамга муктаж болгон жабырлануучулар үчүн чыгымдар беш, үй чарбасынан тышкаркы кароо үчүн – эки эсептик көрсөткүч өлчөмүндө белгиленет жана ким көрсөткөнүнө карабастан ай сайын төлөнүп берилет.
Транспорттук каражаттарды сатып алууга жана аларды эксплуатациялоонун белгиленген мөөнөтүндө капиталдык оңдоого кеткен чыгымдар алардын өздүк наркынын чегинде жүргүзүлөт.
246-статья. Ден соолукка зыян келтиргендигине байланыштуу дарыланууга кошумча өргүү жана аны төлөө
Жабырлануучунун санаториялык-курорттук дарыланууга муктаждыгы жөнүндө МСЭКтин же медициналык мекеменин корутундусу болсо, ага эмгек акысын сактоо менен ар жылдык өргүүдөн тышкары дарылануу үчүн өргүү берилет.
Дарылануу үчүн өргүү мезгилинде келтирилген зыяндын ордун толтуруу жалпы негизде жүргүзүлөт.
Жабырлануучунун, ошондой эле аны коштоп жүргөн адамдын жол кире чыгымдарына төлөмдүн өлчөмү кызматтык иш сапарлар жөнүндө мыйзамдарга ылайык аныкталат.
247-статья. Жабырлануучуга бир жолку жөлөкпул
Иш берүүчү жоголгон эмгек акынын ордун толтуруудан жана зыяндын ордун толтуруунун кошумча түрлөрүнөн тышкары жабырлануучуга бир жолку жөлөкпул төлөйт.
Бир жолку жөлөкпулдун өлчөмү жамааттык келишим менен аныкталат жана эмгекке жарамдуулугун жоготууну жана майыптыкты эске алуу менен дайындалууга тийиш, бирок төмөндөгүлөрдөн кем эмес:
– III топтогу майып болгондо – жабырлануучунун орточо жылдык эмгек акысынын үч эсе өлчөмүндө;
– II топтогу майып болгондо – жабырлануучунун беш жылдык орточо эмгек акысы;
– I топтогу майып болгон учурда – жабырлануучунун он орточо жылдык эмгек акысы.
248-статья. Жабырлануучуга келтирилген моралдык зыяндын ордун толтуруу боюнча иш берүүчүнүн милдети
Иш берүүчү эмгектик жаракат алган жабырлануучуга келтирилген моралдык зыяндын (физикалык жана моралдык азап) ордун толтурууга милдеттүү.
Моралдык зыяндын орду толтурулууга тийиш болгон зыяндын башка түрлөрүнө карабастан акчалай же башка материалдык формада толтурулат жана анын өлчөмү сот тарабынан же иш берүүчү менен жабырлануучунун ортосундагы макулдашуу боюнча аныкталат.
249-статья. Жабырлануучу каза болгон учурда келтирилген зыяндын ордун толтурууга укуктуу адамдар.
Жабырлануучу (нан жеген) каза болгон учурда келтирилген зыяндын ордун толтурууга төмөнкүлөр укуктуу:
1) маркумдун багуусунда болгон же ал өлгөн күнү андан алимент алууга укугу бар майыптар;
2) маркумдун ал өлгөндөн кийин төрөлгөн баласы;
3) каза болгон адамдын 14 жашка чыга элек балдарын, неберелерин, ага-инилерин жана эже-карындаштарын багуу менен иштебеген жана алек болгон ата-энесинин бири, эмгекке жөндөмдүүлүгүнө карабастан жубайы же башка үй-бүлө мүчөсү; алар белгиленген жаш куракка жеткенине карабастан, бирок жыйынтыгында ден соолугуна байланыштуу сырттан жардамга муктаж болгон медициналык органдар;
4) маркумдун багуусунда болгон жана ал өлгөндөн кийин 5 жылдын ичинде майып болуп калган адамдар.
Төмөнкүлөр майыптар деп таанылат: 18 жашка чейинкилер, ошондой эле 18 жаштан улуулар, окуу жайларында күндүзгү бөлүмдө окуган, бирок 23 жаштан ашпагандар; белгиленген тартипте ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү деп табылган адамдар; пенсия курагына жеткен адамдар.
Маркумдун багуусунда болгон эмгекке жарамсыз адамдар аны менен туугандык байланышта болгон-болбогондугуна карабастан келтирилген зыяндын ордун толтурууга укуктуу. Мыйзам боюнча аларды багууга милдеттүү адамдар бар болсо да, багууга алынгандардын бул укугу жоголбойт.
Каза болгон адамдын тирүү кезинде эмгек акысы болгон же пенсия жана башка төлөмдөрдү алган майыптар, эгерде өлгөн адам берген акча каражаттары бул адамдардын жашоо-турмушунун негизги жана туруктуу булагы болуп саналса, анын багуусундагы адамдар болуп эсептелет.
Жашы жете элек балдардын көз карандылыгы болжолдонот жана далилди талап кылбайт.
Каза болгон адамдын балдарын, неберелерин, бир туугандарын жана эже-карындаштарын баккан жана багуу мезгилинде майып болуп калган ата-энесинин бири, жубайы же башка үй-бүлө мүчөсү зыяндын ордун толтуруу укугун сактап калат. бул адамдарга кам көрүү.
Каза болгон адамдын багуусунда болбогон, бирок ал каза болгон учурда андан алимент алууга укугу бар адамдарга нике жана үй-бүлө жөнүндө мыйзамдарда көрсөтүлгөн майыптар кирет.
250-статья. Жабырлануучу (нан жеген) каза болгон учурда келтирилген зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү.
Каза болгон адамдын багуусунда болгон жана анын өлүмүнө байланыштуу келтирилген зыяндын ордун толтуртуу укугуна ээ болгон адамдар үчүн зыян өлгөн адамдын орточо айлык эмгек акысынан анын үлүшүн алып салуу өлчөмүндө аныкталат.
Бул компенсацияга укугу бар адамдардын ар бирине келтирилген зыяндын ордун толтуруунун өлчөмүн аныктоо үчүн багуучунун эмгек акысынын бардык бул адамдарга тиешелүү бөлүгү алардын санына бөлүнөт.
Каза болгон адамдын багуусунда болбогон, бирок келтирилген зыяндын ордун толтурууга укугу бар майыптар үчүн анын өлчөмү төмөнкүдөй тартипте аныкталат: эгерде алименттик каражат соттун чечиминин негизинде өндүрүлгөн болсо, анда келтирилген зыяндын ордун толтуруу сот тарабынан белгиленген сумма; эгерде багуу үчүн каражаттар сот тартибинде өндүрүлбөсө, анда келтирилген зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү майыптардын материалдык абалын жана өлгөн адамдын тирүү кезинде аларга жардам көрсөтүү мүмкүнчүлүгүн эске алуу менен белгиленет.
Эгерде өлгөн адамдын багуусунда болгон жана анын багуусунда болбогон адамдар бир эле учурда зыяндын ордун толтурууга укуктуу болсо, анда биринчи кезекте каза болгонго багуусунда болбогон адамдар үчүн зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү аныкталат. Ал белгилеген зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү багуучунун эмгек акысынан алынып салынат, андан кийин эмгек акынын калган суммасынан улам каза болгон адамдын багуусунда турган адамдарга келтирилген зыяндын өлчөмү ушул Кодекстин биринчи жана экинчи бөлүктөрүндө белгиленген тартипте аныкталат. макала.
Багуучусунун өлүмүнө байланыштуу зыяндын ордун толтурууну аныктоодо каза болгон адамдын кирешесинде анын тирүү кезинде алган пенсиясы, өмүр бою жөлөкпул жана башка ушул сыяктуу төлөмдөр эске алынат.
Зыяндын ордун толтуруунун өлчөмүн аныктоодо бакуучунун каза болгондугуна байланыштуу адамдарга дайындалган пенсиялар, ошондой эле багуучу өлгөнгө чейин да, андан кийин да дайындалган пенсиялардын башка түрлөрү, ошондой эле алынган эмгек акы, стипендия жана башка кирешелер бул адамдар тарабынан келтирилген зыяндын ордун толтурууга кирбейт.
251-статья. Багуучусунун каза болгондугуна байланыштуу келтирилген зыяндын ордун толтуруу боюнча төлөмдөрдү кайра эсептөө
Бакуучунун өлүмүнө байланыштуу зыяндын ордун толтурууга укугу бар адамдардын ар бири үчүн ушул Кодекстин 250-статьясында белгиленген тартипте эсептелген маркумдун эмгек акысынын бөлүгү төмөндөгүдөй учурлардан тышкары, андан ары кайра эсептөөгө жатпайт:
1) багуучусу өлгөндөн кийин бала төрөлгөндө;
2) каза болгон багуучунун балдарын, неберелерин, бир туугандарын жана эже-карындаштарын баккан адамдарга компенсацияларды төлөөнү дайындоо же токтотуу;
3) өлгөн адамдын багуусунда болгон жана ал өлгөндөн кийин 5 жылдын ичинде майып болуп калган адамдарга келтирилген зыяндын ордун толтурууну дайындоо.
252-статья. Жабырлануучунун (нан берүүчүнүн) каза болгондугуна байланыштуу бир жолку жөлөкпул.
Ушул Кодекстин 249-статьясына ылайык багуучусу каза болгондугуна байланыштуу келтирилген зыяндын ордун толтурууга укугу бар адамдарга иш берүүчү жабырлануучунун орточо жылдык эмгек акысынын жыйырма өлчөмүндө бир жолку жөлөкпул төлөйт. Бир жолку жөлөкпулдун өлчөмү ошол аймак үчүн (төлөө күнү) белгиленген төрт жылдык эң төмөнкү жашоо минимумунан кем болбоого тийиш.
253-статья. Кызматкердин өлүмүнө байланыштуу моралдык зыяндын ордун толтуруу боюнча иш берүүчүнүн милдети.
Иш берүүчү өндүрүштүк мертинүүнүн кесепетинен каза болгон кызматкердин ата-энесине, жубайына жана балдарына моралдык зыяндын ордун толтурууга милдеттүү.
Моралдык зыяндын орду толтурулууга тийиш болгон зыяндын башка түрлөрүнө карабастан акчалай же башка материалдык формада толтурулат жана анын өлчөмү сот тарабынан же иш берүүчү менен ушул статьянын биринчи бөлүгүндө көрсөтүлгөн адамдардын макулдашуусу боюнча аныкталат.
254-статья. Иш берүүчүгө арыз
Зыяндын ордун толтуруу жөнүндө арыз иш берүүчүгө берилет, ал эмгектик мертинүүдөн келтирилген зыян үчүн доонун эскирүү мөөнөтүнө карабастан жоопкерчилик тартат.
Иш берүүчү зыяндын ордун толтуруу жөнүндө доо коюу үчүн зарыл болгон документтерди алууга арыз берүүчүгө көмөк көрсөтүүгө, зарыл болгон учурда аларды башка уюмдардан талап кылууга милдеттүү.
Арызга төмөнкү документтер тиркелет:
1) жабырлануучунун кесиптик жөндөмдүүлүгүн жоготуу даражасы жөнүндө МСЭКтин корутундусу;
2) жабырлануучунун медициналык, социалдык жана кесиптик реабилитацияга муктаждыгы жөнүндө МСЭКтин же медициналык мекеменин корутундусу;
3) өлгөндүгү жөнүндө күбөлүктүн көчүрмөсү;
4) каза болгон адамдын үй-бүлө курамы жөнүндө анын багуусунда болгон адамдарды көрсөтүү менен маалымкат;
5) балдардын туулгандыгы тууралуу күбөлүктүн көчүрмөсү;
6) маркумдун үй-бүлө мүчөсүнүн иштебегендиги жана балдарын, неберелерин, бир туугандарын жана эже-карындаштарын багуу менен алек экендиги жөнүндө маалымкат;
7) 18 жаштан 23 жашка чейинки курактагы зыяндын ордун толтурууга укугу бар адамдар окуу жайларында күндүзгү бөлүмдө окуп жаткандыгы жөнүндө маалымкат;
8) жабырлануучу каза болгон күнгө карата андан алимент алууга укуктуу болгон майыптардын справкасы;
9) башка документтер.
Өлгөн адамдын багуусунда болгондугун ырастоочу документтер жок же калыбына келтирүү мүмкүн болбогон учурда, анын багуу фактысы сот тарабынан белгиленет.
255-статья. Зыян үчүн жооптуу иш берүүчү кайра уюшулган же жоюлган учурда келтирилген зыяндын ордун толтуруу.
Иш берүүчү жоюлган же кайра түзүлгөн (кошулган, кошулган, бөлүнгөн, бөлүнүп чыккан, кайра түзүлгөн) учурда тиешелүү төлөмдөрдү төлөө жоопкерчилиги компенсация төлөө жөнүндө арыз берилген укук мураскоруна жүктөлөт.
Эгерде жоюлган иш берүүчүнүн укуктары жана милдеттери укук мураскоруна өтпөсө, ал зыяндын ордун толтурууга төлөнүүчү суммаларды капиталдаштырууга жана мамлекеттик социалдык камсыздандыруу органдарына депозитке салууга милдеттүү.
Жоюу комиссиясынын курамына мамлекеттик социалдык камсыздандыруу органынын өкүлү кирет.
Жоюу жөнүндө отчет келечекте келтирилген зыяндын ордун толтуруу үчүн зарыл болгон суммаларды капиталдаштыруудан жана мамлекеттик социалдык камсыздандыруу органдарына өткөрүп бергенден кийин гана бекитилет.
Мындай учурларда келтирилген зыяндын ордун толтуруу мамлекеттик социалдык камсыздандыруу органдары тарабынан ишке ашырылат. Эгерде жоюлган иш берүүчүнүн төлөөгө жөндөмсүздүгүнө байланыштуу төлөмдөрдү капиталдаштыруу жүргүзүлбөсө, жетишпей калган жана капиталдаштырууга тийиш болгон суммалар мамлекеттик социалдык камсыздандыруу органына мамлекеттик бюджеттин эсебинен төлөнүп берилет.
Эгерде иш берүүчү жоюлганда келтирилген зыяндын ордун толтуруу үчүн төлөмдөрдү капиталдаштыруу жүргүзүлбөсө, анда келтирилген зыяндын ордун толтуруу жөнүндө доо мамлекеттик социалдык камсыздандыруу органына коюлат.
Иш берүүчү эки жумалык мөөнөттө өндүрүштүк мертинүүгө байланыштуу келтирилген зыяндын ордун толтурууга укугу бар адамдарга аны жоюу же кайра уюштуруу жөнүндө билдирүүгө милдеттүү.
Зыяндын ордун толтуруунун суммасын капиталдаштыруунун тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2006-жылдын 30-августундагы № 629 “Акча каражаттарын капиталдаштыруунун тартиби жөнүндө жобону бекитүү тууралуу” токтому
256-статья. Иш берүүчү менен сүйлөшүүлөрдө жабырлануучунун өкүлү
Жабырлануучунун же башка таламдаш жактардын талабы боюнча уюмдун кызматкерлеринин кесиптик бирлик же башка өкүлчүлүктүү органы жабырлануучу тарапта иш берүүчү менен сүйлөшүүлөргө катышуу үчүн өзүнүн өкүлүн бөлүп берет.
257-статья. Зыяндын ордун толтуруу жөнүндө арызды иш берүүчүнүн кароосу
Иш берүүчү зыяндын ордун толтуруу жөнүндө арызды кароого жана он күндүн ичинде тиешелүү чечим кабыл алууга милдеттүү.
Чечим зыяндын ордун толтуруу белгиленүүчү адамдардын фамилиясын, анын үй-бүлө мүчөсүнүн ар бир мүчөсү үчүн өлчөмүн жана төлөмдөрдү төлөөнүн шарттарын көрсөтүү менен иш берүүчүнүн буйругу (тескемеси, токтому) менен таризделет.
Зыяндын ордун толтуруу жөнүндө иш берүүчүнүн буйругунун (тескемесинин, токтомунун) бир нускасы же жүйөлүү жазуу жүзүндөгү баш тартуу арыз берилген күндөн тартып он күндүн ичинде кызыкдар жактарга тапшырылат.
Арызды кароону же тапшырманы белгиленген мөөнөттө жеткирүүнүн кечиктирилиши зыяндын ордун толтуруудан баш тартуу болуп эсептелет.
258-статья. Зыяндын ордун толтуруу жөнүндө иштерди сотко чейин кароо
Жабырлануучулар жана жабырлануучу каза болгон учурда келтирилген зыяндын ордун толтурууга укугу бар адамдар келтирилген зыяндын ордун толтуруу менен байланышкан маселелер боюнча иш берүүчүнүн чечими боюнча эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдарга же профсоюздук.
Эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын , кесиптик бирликтердин техникалык эмгек инспекциясынын зыяндын ордун толтуруу жөнүндө чечими иш берүүчү үчүн милдеттүү болуп саналат.
Эгерде иш берүүчү мындай чечимге макул болбосо, ал мыйзамда белгиленген тартипте даттанылышы мүмкүн. Иш берүүчүнүн эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органынын чечимине макул эместиги келтирилген зыяндын ордун толтурбоо үчүн негиз боло албайт.
259-статья. Келтирилген зыяндын ордун толтуруу жөнүндө талашты сотко берүү. Талаштарды сот тартибинде кароонун тартиби
Кызыкдар жак иш берүүчүнүн чечими, эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын чечими менен макул болбогондо , ошондой эле белгиленген мөөнөттө жооп алынбаса, талаш-тартыш соттун чечими менен каралат. сот.
Кесиптик бирлик же эмгекчилердин башка өкүлчүлүктүү органы кызыкдар жактардын макулдугу менен сотко арыз берүүгө жана процесске катышууга укуктуу.
Зыяндын ордун толтуруу жөнүндө арыз арыз ээсинин кароосу боюнча иш берүүчүнүн жайгашкан жери боюнча, же анын жашаган жери боюнча, же зыян келтирилген жер боюнча сотко берилет.
Кызматкерлерге эмгек милдеттерин аткарууга байланыштуу же жабырлануучунун өлүмүнө байланыштуу келтирилген зыяндын ордун толтуруу жөнүндө доолор доонун эскирүү мөөнөтүн өткөрбөйт.
260-статья. Зыяндын ордун толтуруунун суммасын төлөөнүн мөөнөттөрү
Келтирилген зыяндын ордун толтуруунун суммалары:
1) жабырлануучулар – эмгектик мертинүүнүн натыйжасында кесиптик эмгекке жөндөмдүүлүгүн толук же жарым-жартылай жоготкон күндөн тартып;
2) жабырлануучунун өлүмүнө байланыштуу зыяндын ордун толтурууга укугу бар адамдарга – жабырлануучу каза болгон күндөн тартып, бирок зыяндын ордун толтуруу укугу пайда болгон күндөн эрте эмес.
Зыяндын ордун толтуруу жөнүндө мындай зыяндын ордун толтуруу укугу пайда болгон учурдан тартып 3 жыл өткөндөн кийин коюлган талаптар ордун толтуруу жөнүндө арыз берилгенге чейинки 3 жылдан ашпаган өткөн мезгил ичинде канааттандырылат.
Зыяндын ордун толтуруу жөнүндө арыз берилген күн арыз берилген күн болуп эсептелет.
261-статья. Зыяндын ордун толтуруунун мөөнөттөрү
Жоголгон эмгек акынын өлчөмүндө зыяндын ордун толтуруу өндүрүштүк мертинүүнүн натыйжасында кесиптик эмгекке жөндөмдүүлүгүн жоготуу белгиленген мезгилде, ал эми кошумча чыгымдар үчүн – аларга болгон муктаждык аныкталган мезгилде жүргүзүлөт.
Жабырлануучунун өлүмүнө байланыштуу келтирилген зыяндын ордун толтурууга укуктуу адамдарга ушул Кодекстин 250-статьясына ылайык компенсация төлөнөт.
Жабырлануучуга, ошондой эле жабырлануучунун өлүмүнө байланыштуу зыяндын ордун толтурууга укуктуу адамдарга келтирилген зыяндын ордун толтуруу алар алган кирешесине карабастан жүргүзүлөт.
262-статья. Зыяндын ордун толтуруунун мөөнөтүн узартуу
Зыяндын ордун толтуруу үчүн төлөмдөрдүн мөөнөтүн узартуу жабырлануучу жана башка кызыкдар тараптар иш берүүчү менен байланышкан убакытка карабастан, мурунку төлөмдөр аяктагандан тартып жүргүзүлөт.
Мурда келтирилген зыяндын ордун толтуруу боюнча төлөмдөр ушул мезгилге эмгекке жарамдуулугун жоготкондугу тастыкталган шартта, ошондой эле зарыл документтер көрсөтүлгөндө төлөнөт. Ушундай эле шарттарда ден соолукка зыян келтирген кошумча чыгымдардын ордун толтуруу үчүн төлөмдөр жүргүзүлөт.
263-статья. Зыяндын ордун толтурууга таасир этүүчү жагдайлардын келип чыгышы жөнүндө билдирүү алуучунун милдети.
Алуучу зыяндын ордун толтуруунун өлчөмүн кайра карап чыгууга алып келген өзгөрүүлөр жөнүндө иш берүүчүгө жазуу жүзүндө билдирүүгө милдеттүү.
264-статья. Зыяндын ордун толтуруунун суммасын төлөө. Төлөнгөн суммаларды жеткирүү жана жөнөтүү боюнча чыгымдар
Учурдагы ай үчүн келтирилген зыяндын ордун толтуруунун суммасын төлөө ушул айдын аяктагандан кечиктирилбестен жүргүзүлөт.
Бир жолку жөлөкпул аларды дайындоо үчүн зарыл болгон документтер берилген күндөн тартып бир айдан кечиктирилбестен төлөнөт. Зыяндын ордун толтуруунун ай сайын төлөмү иш берүүчү тарабынан эмгек акы төлөө үчүн белгиленген мөөнөттөрдө жүргүзүлөт.
Зыяндын ордун толтуруу үчүн төлөнгөн суммаларды жеткирүү жана жөнөтүү зыян келтирүүгө жооптуу иш берүүчүнүн эсебинен жүргүзүлөт. Алуучулардын каалоосу боюнча бул суммалар алардын банктык эсептерине которулушу мүмкүн.
265-статья. Зыяндын ордун толтурууну кайра эсептөөнүн мөөнөттөрү
Келтирилген зыяндын ордун толтурууну кайра эсептөө төмөнкү даталардан тартып жүргүзүлөт:
1) эгерде зыяндын ордун толтуруунун өлчөмүн көбөйтүү укугу келип чыкса – жабырлануучу бардык зарыл документтер менен зыяндын ордун толтурууну кайра эсептөө жөнүндө арыз берген айдан кийинки айдын биринчи күнүнөн тартып;
2) зыяндын ордун толтуруунун өлчөмүн азайтууга алып келген жагдайлар келип чыкканда – тиешелүү жагдайлар келип чыккан айдан кийинки айдын биринчи күнүнөн тартып.
266-статья. Карылар жана ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдар үчүн интернат-үйүндө болуу учурунда келтирилген зыяндын ордун толтуруунун суммасын төлөөнүн эрежелери.
Эгерде зыяндын ордун толтуруу дайындалган адам карылар жана ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдар үчүн пансионатта (пансионатта, аймактык борбордо) жайгаштырылса, келтирилген зыяндын ордун толтуруунун суммасы (багуусундагы майыптарга тиешелүү суммадан тышкары) иш берүүчү тарабынан пансионаттын учурдагы эсеби (пансионат, аймактык борбор).
Бул адамдардын багуусунда болгон эмгекке жарамсыз адамдарга келтирилген зыяндын ордун толтуруу иш берүүчү тарабынан төмөндөгүдөй тартипте төлөнөт: багуусунда болгон бир майыпка – төрттөн бир, экиге – үчтөн бир, үч же андан көп болсо – зыяндын ордун толтуруунун дайындалган суммасынын жарымы.
Компенсациянын суммасынын калган бөлүгү пансионаттын (пансионаттын, аймактык борбордун) банктык эсебине которулат.
Зыяндын ордун толтуруу дайындалган адамга пансионаттын (пансионаттын, аймактык борбордун) администрациясы которулган сумма менен пансионатта (пансионатта, аймактык борбордо) жашоо наркынын ортосундагы айырманы төлөйт, бирок андан кем эмес. зыяндын ордун толтуруунун дайындалган суммасынын 25 пайызынан ашыгы.
267-статья. Алуучу эркиндигинен ажыратуу жайларында болгон учурда келтирилген зыяндын ордун толтуруу үчүн суммаларды төлөө.
Түрмөдө жаткан адамдын арызы боюнча ага төлөнүүчү компенсациянын суммасы анын банктык эсебине которулат же үй-бүлө мүчөсүнө же башка жаранга берилет.
268-статья. Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары туруктуу жашоого кеткенде келтирилген зыяндын ордун толтуруу
Эгерде зыяндын ордун толтуруу дайындалган адам Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары туруктуу жашоого кетсе, ага Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдеринде аныкталган тартипте келтирилген зыяндын ордун толтуруунун белгиленген өлчөмү төлөнөт.
269-статья. Өз убагында алынбаган зыяндын ордун толтуруунун суммасын төлөө
Жабырлануучу же зыяндын ордун толтурууга укугу бар адамдар тарабынан дайындалган, бирок өз убагында алынбаган зыяндын ордун толтуруунун суммасын төлөө өткөн, бирок арыз берилген күндөн мурунку 3 жылдан ашпаган убакыт үчүн жүргүзүлөт.
Жабырлануучуга же багуучусунун өлүмүнө байланыштуу зыяндын ордун толтурууга укугу бар адамдарга жана өлгөндүгүнө байланыштуу алар албай калган зыяндын ордун толтуруунун суммалары алардын мураскорлоруна жалпы негизде төлөнөт.
Зыян үчүн жооптуу иш берүүчүнүн күнөөсү боюнча өз убагында алынбаган зыяндын ордун толтуруунун суммалары эч кандай мөөнөтсүз өткөн үчүн төлөнүп берилет.
Эгерде зыяндын ордун толтуруу, анын ичинде бир жолку жөлөкпул белгиленген мөөнөттө төлөнбөсө, иш берүүчү кечиктирилген ар бир күн үчүн зыяндын ордун толтуруунун төлөнбөгөн суммасынын 0,15 пайызы өлчөмүндө айып төлөөгө милдеттүү.
Зыяндын ордун толтурууну жана бир жолку пайданы өз убагында төлөбөгөндүгү үчүн иш берүүчү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык администрациялык жоопкерчиликке тартылат.
270-статья. Зыяндын ордун толтуруу катары алынган суммаларды кайтарып берүүнү чектөө
Жабырлануучулардын же жабырлануучунун өлүмүнө байланыштуу келтирилген зыяндын ордун толтурууга укугу бар адамдарга келтирилген зыяндын ордун толтуруу катары алынган суммалар, эгерде аларды төлөө жөнүндө чечим кызыкдар жактар тарабынан берилген жалган документтердин негизинде кабыл алынса же жабырлануучунун өлүмүнө байланыштуу зыяндын ордун толтурууга укуктуу болсо, иш берүүчү тарабынан өндүрүлүп алынышы мүмкүн. атайылап жалган маалымат бергенде, ошондой эле зыяндын ордун толтуруунун өлчөмүн аныктоого таасир этүүчү эсептөөдө ката кетирилген же маалыматтарды жашырган учурда.
Зыяндын ордун толтуруу үчүн туура эмес алынган суммаларды өндүрүү ушул Кодексте белгиленген кепилдиктерди сактоо менен иш берүүчү тарабынан жүзөгө ашырылат.
Зыяндын ордун толтуруунун суммасын төлөө токтотулган учурда, калган карыз сот тартибинде өндүрүлөт.
271-статья. Сөөк коюуга кеткен чыгымдардын ордун толтуруу
Жабырлануучунун өлүмү менен келтирилген зыян үчүн жооптуу иш берүүчү сөөк коюуга зарыл чыгымдарды бул чыгымдарды тарткан адамга компенсациялоого милдеттүү. Чыгымдардын өлчөмү тараптардын макулдашуусу же сот тарабынан аныкталат.
272-статья. Зыяндын ордун толтуруу жөнүндө иштерди сактоо
Иш берүүчүнүн буйругу (тескемеси, токтому), зыяндын ордун толтуруу жөнүндө соттун чечими, жабырлануучунун жана башка таламдаш жактардын зыяндын ордун толтурууну дайындоо жөнүндө арызы бардык зарыл болгон документтер менен иш берүүчү тарабынан ар бири үчүн өзүнчө делодо сакталат. алуучу.
Зыяндын ордун толтуруунун суммасын төлөө мезгилинде зыяндын ордун толтурууну дайындоо жөнүндө жабырлануучулардын делолору иш берүүчүнүн бухгалтериясында сакталат.
Зыяндын ордун толтуруунун суммасын төлөө токтотулгандан кийин 2 жыл өткөндөн кийин бул иштер иш берүүчү тарабынан мамлекеттик архивге туруктуу сактоого берилет.
VII БӨЛҮМ. ЭМГЕК КЕЛИШИМИНИН ТАРАПТАРЫНЫН МАТЕРИАЛДЫК ЖООПКЕРЧИЛИГИ
19-ГЛАВА. ЖАЛПЫ ЖОБОЛОР
273-статья. Эмгек келишиминин тарабынын ал тарабынан экинчи тарапка келтирилген зыяндын ордун толтуруу боюнча милдеттенмеси.
Экинчи тарапка зыян келтирген эмгек келишиминин тарабы (жумуш берүүчү же кызматкер) бул зыяндын ордун ушул Кодекске жана башка мыйзамдарга ылайык толтурууга милдеттүү.
Эмгек келишиминде же ага тиркелген жазуу жүзүндөгү келишимдерде бул келишимдин тараптарынын финансылык жоопкерчилиги көрсөтүлүшү мүмкүн. Мында иш берүүчүнүн кызматкердин алдындагы келишимдик жоопкерчилиги ушул Кодексте же башка мыйзамдарда каралгандан төмөн, ал эми кызматкердин иш берүүчү алдындагы жоопкерчилиги жогору болбоого тийиш.
Зыян келтирилгенден кийин эмгек келишимин бузуу эмгек келишиминин тарабын жоопкерчиликтен бошотууга алып келбейт.
274-статья. Эмгек келишиминин тараптарынын финансылык жоопкерчилигинин башталышынын шарттары
Эмгек келишиминин бир тарабынын ал тарабынан ушул келишимдин экинчи тарабына келтирилген зыяны үчүн материалдык жоопкерчилик анын күнөөлүү укукка каршы жүрүм-турумунун (аракетинин же аракетсиздигинин) жана күнөөлүү укукка каршы жүрүм-туруму менен келтирилген зыяндын ортосундагы себептик байланыштын натыйжасында келип чыгат. ушул Кодексте же башка мыйзам актыларында башкача каралбаса.
Иш берүүчү кызматкерге жоготулган эмгек акысы жана кызматкердин мүлкүнүн жоголушу же бузулушу түрүндөгү зыяндын ордун, ошондой эле мыйзамда белгиленген учурларда моралдык зыяндын ордун толтурат.
Кызматкер иш берүүчүгө анын мүлкүнүн жоголушу же бузулушу түрүндөгү зыяндын ордун толтурат, ошондой эле ашыкча акчалай төлөмдөрдү жүргүзүү зарылчылыгы.
Мыйзамда белгиленген учурларда уюмдун жетекчиси өзүнүн эмгектик милдеттерин абийирсиз аткаргандыгы үчүн жоголгон кирешенин ордун толтурат.
ИШ БЕРҮҮЧҮНҮН КЫЗМАТКЕРДИН АЛДЫНДАГЫ ФИНАНСЫЛЫК ЖООПКЕРЧИЛИГИ 20-ГЛАВА
275-статья. Кызматкерди эмгек мүмкүнчүлүгүнөн мыйзамсыз ажыратуунун натыйжасында келтирилген материалдык зыяндын ордун толтуруу боюнча иш берүүчүнүн милдети.
Иш берүүчү кызматкерге эмгек мүмкүнчүлүгүнөн мыйзамсыз ажыратылган бардык учурларда ал албаган эмгек акысынын ордун толтурууга милдеттүү. Бул милдеттенме төмөнкүлөрдүн натыйжасында киреше алынбаса келип чыгат:
– кызматкерди жумуштан мыйзамсыз четтетүү, башка ишке которуу же иштен бошотуу;
– иш берүүчү кызматкерге эмгек китепчесин берүүнү кечиктирсе, эмгек китепчесине кызматкерди иштен бошотуунун себебин туура эмес же талапка жооп бербеген формулировка киргизсе;
– кызматкерди мурдагы жумушуна калыбына келтирүү жөнүндө эмгек талаш-тартыштарын чечүү боюнча органдын же эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы мамлекеттик инспектордун чечимин аткаруудан баш тартуу же өз убагында аткарбоо;
– кызматкердин башка ишке кайрылуусуна тоскоол болгон кызматкерди дискредитациялоочу маалыматтарды ар кандай жол менен (анын ичинде бир жактуу мүнөздөмө берүү жолу менен) жайылтуу;
– мыйзамдарда жана жамааттык келишимде каралган башка учурларда.
276-статья. Кызматкердин мүлкүнө келтирилген зыян үчүн иш берүүчүнүн материалдык жоопкерчилиги
Эмгек келишими боюнча өзүнүн милдеттерин талаптагыдай аткарбагандыгынын натыйжасында кызматкердин мүлкүнө зыян келтирген иш берүүчү бул зыяндын ордун толук толтурууга милдеттүү. Келтирилген зыяндын өлчөмү зыяндын ордун толтурган учурда райондо колдонулуп жаткан рыноктук баалар боюнча же ага тете мүлкү бар кызматкердин макулдугу менен аныкталат.
277-статья. Кызматкерге келтирилген моралдык зыяндын ордун толтуруу
Иш берүүчүнүн укукка каршы аракеттери же аракетсиздиги менен кызматкерге келтирилген моралдык зыяндын орду эмгек келишиминин тараптарынын макулдашуусу менен аныкталган өлчөмдө акчалай формада толтурулат.
Талаш келип чыккан учурда кызматкерге моралдык зыян келтирүү фактысы жана анын ордун толтуруунун өлчөмү орду толтурулууга тийиш болгон мүлктүк зыянга карабастан сот тарабынан аныкталат.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Жогорку Сотунун Пленумунун 2004-жылдын 4-ноябрындагы № 11 «Моралдык зыяндын ордун толтуруу жөнүндө мыйзамдарды колдонуунун соттук практикасынын айрым маселелери жөнүндө» токтому
278-статья. Кызматкерге келтирилген зыяндын ордун толтуруунун тартиби
Зыяндын ордун толтуруу жөнүндө арыз кызматкердин өзү же башка кызыкдар тарап тарабынан иш берүүчүгө берилет. Иш берүүчү келип түшкөн арызды кароого жана аны алган күндөн тартып 10 күндөн кечиктирбестен тиешелүү чечим кабыл алууга милдеттүү.
Кызматкер иш берүүчүнүн чечими менен макул болбогондо же жооп берүү үчүн белгиленген мөөнөт аяктагандан кийин кызматкер эмгек талаш-тартыштарын чечүү органдарына же сотко кайрылууга укуктуу.
КЫЗМАТКЕРДИН МАТЕРИАЛДЫК ЖООПКЕРЧИЛИГИ 21-ГЛАВА
279-статья. Иш берүүчүгө келтирилген зыян үчүн кызматкердин материалдык жоопкерчилиги
Кызматкер иш берүүчүгө ага келтирилген тике айкын зыяндын ордун ушул Кодексте белгиленген өлчөмдө төлөп берүүгө милдеттүү. Жоголгон кирешени (жоголгон пайданы) кызматкерден кайтарып алуу мүмкүн эмес.
Түз иш жүзүндөгү зыян деп иш берүүчүнүн колдо болгон мүлкүнүн реалдуу азайышы же көрсөтүлгөн мүлктүн абалынын начарлашы түшүнүлөт (анын ичинде иш берүүчүдө жайгашкан үчүнчү жактардын мүлкү, эгерде бул мүлктүн сакталышы үчүн иш берүүчү жооптуу болсо), ошондой эле иш берүүчүнүн мүлктү сатып алуу же калыбына келтирүү үчүн чыгымдарды же ашыкча төлөмдөрдү төлөө зарылдыгы.
Кызматкер иш берүүчүгө түздөн-түз келтирген түздөн-түз иш жүзүндөгү зыян үчүн да, башка адамдарга келтирилген зыяндын ордун толтуруунун натыйжасында иш берүүчү келтирген зыян үчүн да материалдык жоопкерчилик тартат.
280-статья. Кызматкердин материалдык жоопкерчилигин жокко чыгарган жагдайлар
Форс-мажордук жагдайдан, кадимки экономикалык тобокелдиктен, өзгөчө зарылчылыктан же зарыл коргонуудан улам келип чыккан зыян же иш берүүчү кызматкерге ишенип берилген мүлктү сактоо үчүн тийиштүү шарттарды камсыз кылуу боюнча милдеттенмени аткарбаган учурда кызматкердин финансылык жоопкерчилиги алынып салынат.
281-статья. Иш берүүчүнүн кызматкерден зыяндын ордун толтуруудан баш тартуу укугу
Эгерде мыйзамда башкача каралбаса, иш берүүчү зыян келтирилген конкреттүү жагдайларды эске алуу менен аны күнөөлүү кызматкерден өндүрүүдөн толук же жарым-жартылай баш тартууга укуктуу.
282-статья. Кызматкердин финансылык жоопкерчилигинин чектери
Эгерде ушул Кодексте же башка мыйзамдарда башкача каралбаса, кызматкер иш берүүчүгө келтирилген зыян үчүн өзүнүн орточо айлык эмгек акысынын чегинде материалдык жоопкерчилик тартат.
283-статья. Толук финансылык жоопкерчиликтин учурлары
Келтирилген зыяндын толук өлчөмүндө материалдык жоопкерчилик кызматкерге төмөндөгүдөй учурларда жүктөлөт:
– толук материалдык жоопкерчилик жөнүндө жазуу жүзүндөгү келишимдин негизинде ага ишенип берилген баалуулуктардын жетишсиздиги;
– бир жолку документ боюнча алынган баалуулуктардын жетишсиздиги;
– атайылап зыян келтирүү;
– алкоголдук, баңгизат же уулуу заттардын мас абалында зыян келтирүү;
– соттун өкүмү менен белгиленген кызматкердин кылмыштуу аракеттеринин натыйжасында келтирилген зыян;
– ушул Кодекске жана башка мыйзамдарга ылайык кызматкерге эмгек милдеттерин аткарууда келтирилген зыян үчүн толук материалдык жоопкерчилик жүктөлгөндө;
– эгерде тиешелүү мамлекеттик орган тарабынан белгиленсе, администрациялык укук бузуунун натыйжасында зыян келтирүү;
– мыйзамда каралган учурларда мыйзам менен корголуучу сырды (кызматтык, коммерциялык же башка) түзгөн маалыматтарды ачыкка чыгаруу;
– кызматкер өзүнүн кызматтык милдеттерин аткарбаган учурда келтирилген зыян.
Келтирилген зыяндын толук өлчөмүндөгү финансылык жоопкерчилик уюмдун жетекчиси, анын орун басарлары жана башкы бухгалтери менен түзүлгөн эмгек келишиминде белгилениши мүмкүн.
284-статья. Кызматкерлердин толук материалдык жоопкерчилиги жөнүндө жазуу жүзүндөгү келишимдер
18 жашка толгон жана акчалай же материалдык баалуулуктарды түздөн-түз иштеткен кызматкерлер менен жумушка кабыл алууда да, андан кийин да эмгек келишиминен тышкары толук жеке же жамааттык материалдык жоопкерчилик жөнүндө жазуу жүзүндө келишим түзүлүшү мүмкүн.
Караңыз: Бишкек шаарынын мэриясынын 2008-жылдын 16-апрелиндеги № 166 “Толук финансылык жоопкерчилик жөнүндө типтүү келишимди бекитүү тууралуу” токтому
Иш берүүчү келтирилген зыяндын ордун толук толтуруу үчүн жеке, жамааттык (коллективдик) финансылык жоопкерчилик жөнүндө келишим түзө турган кызматкерлер ээлеген же аткарган кызмат орундарынын жана жумуштарынын тизмеси кызматкерлердин өкүлчүлүктүү органдары менен макулдашуунун негизинде иш берүүчү тарабынан бекитилет. Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталган тизмелердин үлгүлөрү.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2001-жылдын 27-декабрындагы № 820 “Аларды ээлеген мезгилде толук жеке, жамааттык (командалык) материалдык жоопкерчилик жөнүндө жазуу жүзүндөгү келишимдер түзүлүшү мүмкүн болгон кызматтардын жана иштердин болжолдуу тизмесин бекитүү жөнүндө” токтому ”
Милдеттерине акчалай жана материалдык баалуулуктарды тейлөө кирбеген кызматкер менен толук жеке материалдык жоопкерчилик жөнүндө келишим жараксыз деп таанылат.
Толук жеке жоопкерчилик жөнүндө келишим боюнча баалуулуктар алардын жетишсиздиги үчүн жеке жоопкерчилик тарта турган конкреттүү кызматкерге өткөрүлүп берилет. Көрсөтүлгөн келишим түзүлгөн кызматкер жоопкерчиликтен бошотуу үчүн анын күнөөсү жок экендигин далилдеши керек.
Зыяндын ордун толук толтуруу үчүн жамааттык жоопкерчилик жөнүндө келишим боюнча баалуулуктар алардын жетишсиздиги үчүн жоопкерчиликке тартылуучу адамдардын алдын ала аныкталган тобуна тапшырылат. Финансылык жоопкерчиликтен бошотуу үчүн көрсөтүлгөн келишим түзүлгөн кызматкерлер өздөрүнүн күнөөсү жок экендигин далилдеши керек.
Баалуу буюмдарды тейлөө менен алектенген уюмдарда (сактоо, сатуу, ташуу, кайра иштетүү ж.б.) иш берүүчү тобокелдик фондун түзүшү мүмкүн, анын эсебинен жетишпегендиктерди компенсациялоого жол берилет.
285-статья. Келтирилген зыяндын өлчөмүн аныктоо
Мүлк жоголгон жана бузулган учурда иш берүүчүгө келтирилген зыяндын өлчөмү зыян келтирилген күнү ошол аймакта орун алган рыноктук баалардын негизинде эсептелген, бирок анын наркынан төмөн болбогон иш жүзүндөгү жоготуулар менен аныкталат. бухгалтердик эсептин маалыматтары боюнча бул мүлктүн эскиришинин даражасын эске алуу менен мүлк.
286-статья. Келтирилген зыяндын өлчөмүн жана анын келип чыгуу себебин белгилөө боюнча иш берүүчүнүн милдети.
Конкреттүү кызматкерлер тарабынан келтирилген зыяндын ордун толтуруу жөнүндө чечим кабыл алынганга чейин иш берүүчү келтирилген зыяндын өлчөмүн жана анын келип чыгуу себептерин аныктоо үчүн текшерүү жүргүзүүгө милдеттүү. Мындай текшерүүнү жүргүзүү үчүн иш берүүчү тиешелүү адистердин катышуусу менен комиссия түзүүгө укуктуу.
Кызматкерден анын күнөөсүн аныктоо үчүн жазуу жүзүндөгү түшүндүрмөсүн талап кылуу милдеттүү болуп саналат.
Кызматкер же анын өкүлү текшерүүнүн бардык материалдары менен таанышууга жана ушул Кодексте белгиленген тартипте аларга даттанууга укуктуу.
287-статья. Кызматкерлерге келтирилген зыяндын ордун ыктыярдуу толтуруу
Иш берүүчүгө зыян келтиргендиги үчүн күнөөлүү кызматкер анын ордун ыктыярдуу түрдө толугу менен же жарым-жартылай төлөп бере алат.
Келтирилген зыяндын ордун ыктыярдуу толтуруу ушул Кодексте белгиленген чектерде жүзөгө ашырылат.
Кызматкер менен иш берүүчүнүн макулдашуусу боюнча зыяндын ордун бөлүп төлөөгө жол берилет. Мындай учурда кызматкер иш берүүчүгө төлөмдүн конкреттүү шарттарын көрсөтүү менен келтирилген зыяндын ордун толтуруу боюнча жазуу жүзүндө милдеттенме берет.
Иш берүүчүнүн макулдугу менен кызматкер келтирилген зыяндын ордун толтуруу же бузулган мүлктү оңдоо үчүн ага барабар мүлктү өткөрүп бере алат.
Эгерде келтирилген зыяндын ордун ыктыярдуу түрдө толтурууга жазуу жүзүндө милдеттенме алган кызматкер эмгек мамилелеринин токтотулушуна байланыштуу анын ордун белгиленген мөөнөттө төлөп бербесе, анда төлөнбөгөн карыз сот тартибинде өндүрүлөт.
288-статья. Иш берүүчүгө келтирилген зыяндын ордун толтуруунун тартиби
Күнөөлүү кызматкерден келтирилген зыяндын суммасын орточо айлык эмгек акыдан ашпаган өндүрүп алуу иш берүүчүнүн буйругу менен жүргүзүлөт. Иш берүүчүнүн буйругу иш берүүчү кызматкер келтирген зыяндын өлчөмүн биротоло белгилеген күндөн тартып 1 айдан кечиктирбестен жасалышы мүмкүн.
Эгерде кызматкерден өндүрүп алынууга тийиш болгон зыяндын суммасы анын орточо айлык эмгек акысынан ашып кетсе же зыян табылган күндөн тартып бир ай өтсө, өндүрүп алуу сот тартибинде жүргүзүлөт.
Келтирилген зыяндын суммасын өндүрүү менен макул болбогон учурда кызматкер сотко кайрылууга укуктуу.
289-статья. Кызматкерден өндүрүп алынууга тийиш болгон зыяндын өлчөмүн сот тарабынан азайтуу
Сот күнөөнүн даражасын жана формасын, конкреттүү жагдайларды жана кызматкердин материалдык абалын эске алуу менен кызматкерден өндүрүп алынуучу зыяндын өлчөмүн азайтышы мүмкүн.
Кызматкерден өндүрүлүүгө тийиш болгон зыяндын ордун толтуруунун өлчөмүн азайтуу, эгерде зыян жалданмачылык максатында жасалган кылмыштын натыйжасында келтирилсе, жүргүзүлбөйт.
290-статья. Кызматкерлерди окутууга байланышкан чыгымдардын ордун толтуруу
Кызматкер эмгек келишиминде же кызматкерди окутуу жөнүндө келишимде каралган мөөнөт аяктаганга чейин жүйөлүү себептерсиз иштен бошотулса, аны жумуш берүүчүнүн эсебинен окууга жөнөтүүдө иш берүүчү тарткан чыгымдардын ордун толтурууга милдеттүү. иш берүүчүнүн чыгашасы.
291-статья. Уюмга анын жетекчиси тарабынан келтирилген зыяндын ордун толтуруу
Уюмга анын жетекчисинин күнөөсү боюнча келтирилген зыяндын орду ушул Кодекске жана башка мыйзамдарга ылайык толтурулат. Мамлекеттик (муниципалдык) уюмдун жетекчисинен зыяндын ордун толтуруу жөнүндө чечим жогору турган орган тарабынан кабыл алынышы мүмкүн.
Уюмдун жетекчисинен сот тартибинде материалдык зыянды өндүрүү менчик ээсинин же ал ыйгарым укук берген органдын, ал эми мамлекеттик (муниципалдык) уюмдар үчүн – прокурордун арызы боюнча жүргүзүлөт.
VIII БӨЛҮМ. ЭМГЕКЧИЛЕРДИН айкын категориялары боюнча эмгекти жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрү
22-ГЛАВА. ЖАЛПЫ ЖОБОЛОР
292-статья. Эмгекти жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрү
Эмгекти жөнгө салуунун өзгөчөлүгү – ошол эле маселелер боюнча жалпы эрежелерди колдонууну жарым-жартылай чектеген же кызматкерлердин айрым категориялары үчүн кошумча эрежелерди караган ченемдер.
293-статья. Эмгекти жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрүн белгилөөнүн учурлары
Аялдар, үй-бүлөлүк милдеттери бар адамдар, 18 жашка чыга элек кызматкерлер, уюмдардын жетекчилери, толук эмес иштеген адамдар үчүн, ошондой эле башка учурларда эмгекти жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрү ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда белгиленет.
18 ЖАШКА ЧЕЙИНКИ КЫЗМАТКЕРЛЕРДИН ЭМГЕГИН ЖӨНГӨ САЛУУНУН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ 23-ГЛАВА
294-статья. 18 жашка чыга элек адамдарды ишке тартууга тыюу салынган жумуштар
18 жашка чыга элек адамдарды эмгек шарты зыяндуу жана (же) кооптуу жумуштарга, жер астындагы жумуштарга, ошондой эле аларды аткаруу алардын ден соолугуна жана адеп-ахлактык өнүгүүсүнө зыян келтирүүчү жумуштарга (оюн-зоок бизнеси, түнкү жумуш) тартууга тыюу салынат. кабаре жана клубдар, алкоголдук ичимдиктерди, тамеки буюмдарын, наркотикалык жана уулуу дарыларды өндүрүү, ташуу жана соода).
18 жашка чыга элек жумушчуларга алар үчүн белгиленген чектен ашкан салмакты алып жүрүүгө жана жылдырууга тыюу салынат.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2005-жылдын 2-декабрындагы № 548 “Аялдар жана 18 жашка чейинки курактагы жумушчулар оор нерселерди кол менен көтөрүүдө жана жылдырууда жол берилген жүктүн максималдуу ченемдерин бекитүү жөнүндө” токтому
18 жашка чейинки курактагы кызматкерлерди ишке тартууга тыюу салынган жумуштардын тизмеси, ошондой эле максималдуу салмак ченемдери Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген тартипте бекитилет.
Караңыз Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2001-жылдын 2-июлундагы N 314 “Он сегиз жашка чейинки адамдарды ишке тартууга тыюу салынган эмгек шарттары оор жана зыяндуу өндүрүштөрдүн, кесиптердин жана жумуштардын тизмеси жөнүндө”
295-статья. 18 жашка чыга элек адамдарды ишке алууда кошумча кепилдиктер
Иш берүүчү 18 жашка чыга элек, социалдык жактан коргоого өзгөчө муктаж болгон адамдарды (балдар үйлөрүнүн бүтүрүүчүлөрүн, жетим балдарды жана ата-энесинин камкордугусуз калган балдарды жана башкаларды) ишке орноштуруу тартибинде тиешелүү мамлекеттик органдар тарабынан жиберилген адамдарды жумушка алууга милдеттүү. белгиленген квота.
Ушул статьянын биринчи бөлүгүндө көрсөтүлгөн адамдарга белгиленген квота боюнча адамдарды жумушка алуудан баш тартууга тыюу салынат жана алар тарабынан тиешелүү мамлекеттик органдарга же сотко даттанылышы мүмкүн.
Ушул статьянын биринчи бөлүгүндө көрсөтүлгөн адамдарды жумушка алуудан баш тарткандыгы үчүн иш берүүчү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында аныкталган тартипте жоопкерчилик тартат.
296-статья. 18 жашка чыга элек адамдарды медициналык кароодон өткөрүү
18 жашка чыга элек адамдар алдын ала милдеттүү медициналык текшерүүдөн өткөндөн кийин гана ишке кабыл алынат жана андан кийин алар 18 жашка чыкканга чейин жыл сайын милдеттүү медициналык текшерүүдөн өтүшөт.
Ушул статьяда каралган медициналык текшерүүлөр иш берүүчүнүн каражаттарынын эсебинен жүргүзүлөт.
Жашы жете элек жумушчуларды жыл сайын милдеттүү медициналык кароодон өткөрүү орточо эмгек акысын сактоо менен жумуш убактысында жүргүзүлөт.
297-статья. 18 жашка чыга элек жумушчуларды командировкага, кошумча жумуш убактысына, түнкү жумушка, дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүнө жиберүүгө тыюу салуу.
18 жашка чыга элек жумушчуларды командировкага жиберүүгө, ашыкча жумушка, түнкү жумуштарга, дем алыш жана жумуш эмес майрамдарга, маданий иш-чараларга (маалымат каражаттарынын: маалымат, кинематография уюмдарынын, театрлардын чыгармачыл кызматкерлеринен тышкары) тартууга тыюу салынат. , театралдык-концерттик уюмдар, цирктер жана башка адамдар ата-энелердин биринин (камкорчусунун) жазуу жүзүндөгү макулдугу жана билим берүү чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын уруксаты менен алардын ден соолугуна, билимине жана адеп-ахлактык өнүгүүсүнө зыян келтирбестен иштейт, Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген кесиптердин тизмелерине ылайык кесипкөй спортчулар).
298-статья. 18 жашка чейинки жумушчулардын ендуруштук нормативдери
18 жашка чейинки курактагы жумушчулар үчүн өндүрүштүн нормативдери жалпы өндүрүштүк нормативдердин негизинде бул кызматкерлер үчүн белгиленген кыскартылган жумуш убактысына пропорционалдуу түрдө белгиленет.
Жалпы билим берүү уюмдарын жана башталгыч кесиптик билим берүүнүн билим берүү уюмдарын бүтүргөндөн кийин ишке кирген 18 жашка чейинки кызматкерлерге, ошондой эле мыйзамдарда жана башка ченемдик укуктук актыларда белгиленген учурларда жана тартипте өндүрүштө кесиптик окуудан өткөндөр үчүн. актылары, кыскартылган өндүрүш стандарттары бекитилиши мүмкүн.
299-статья. 18 жашка чейинки курактагы кызматкерлерге күнүмдүк жумуштун узактыгы кыскартылган эмгек акы
Убактылуу эмгек акыны колдонуу менен 18 жашка чейинки кызматкерлердин эмгек акысы жумуштун кыскартылган узактыгын эске алуу менен төлөнөт. Иш берүүчү өз каражаттарынын эсебинен аларга күнүмдүк жумуштун толук убактысы үчүн тиешелүү категориялардагы кызматкерлердин эмгек акысынын деңгээлине чейин кошумча төлөмдөрдү жүргүзө алат.
Ишке кабыл алынган 18 жашка чейинки курактагы жумушчулардын эмгек акысы белгиленген ставкалар боюнча теленет. Иш берүүчү аларга өз каражаттарынын эсебинен алардын күнүмдүк ишинин узактыгы кыскарган убакыт үчүн тарифтик ставкага чейин кошумча төлөм белгилей алат.
Жалпы билим берүү уюмдарында, башталгыч, орто жана жогорку кесиптик билим берүүнүн билим берүү уюмдарында окуган жана окуудан бош убактысында иштеген 18 жашка чейинки курактагы кызматкерлерге эмгек акы төлөө иштеген убактысына пропорционалдуу же чыгарган продукциясына жараша жүргүзүлөт. Иш берүүчү бул кызматкерлерге өз каражаттарынын эсебинен кошумча эмгек акы бере алат.
300-статья .
Башталгыч, орто жана жогорку кесиптик билим берүүнүн билим берүү уюмдарын бүтүргөн адамдар иш берүүчүлөр менен түзүлгөн келишимдердин же адистерди даярдоо жөнүндө түзүлгөн келишимдердин негизинде алган адистигине жана квалификациясына ылайык иш менен камсыз болушат. башталгыч, орто жана жогорку кесиптик билим берүүнүн билим берүү уюмдары жана иш берүүчүлөр тарабынан.
Аймагында башталгыч, орто жана кесиптик жогорку билим берүүнүн билим берүү уюмдары жайгашкан жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары жана калкты иш менен камсыз кылуу кызматынын органдары башталгыч, орто жана кесиптик жогорку билим берүүнүн билим берүү уюмдарынын бүтүрүүчүлөрүн алардын билимин эске алуу менен ишке орноштурууга көмөк көрсөтөт. кесиптик даярдыгы жана квалификациясы.
Иш берүүчүнүн ушул статьянын биринчи бөлүгүндө көрсөтүлгөн келишимдер боюнча ишке келген башталгыч, орто жана кесиптик жогорку билим берүүнүн билим берүү уюмдарынын бүтүрүүчүлөрүн ишке алуудан баш тартуусу алар тарабынан көзөмөл жана көзөмөл чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдарга даттанылышы мүмкүн. эмгек мыйзамдарынын же соттун сакталышын көзөмөлдөө .
Ушул статьянын биринчи бөлүгүндө көрсөтүлгөн келишимдерге ылайык ишке келген башталгыч, орто жана кесиптик жогорку билим берүүнүн билим берүү уюмдарынын бүтүрүүчүлөрүн ишке алуудан баш тарткан учурда иш берүүчү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында аныкталган тартипте жоопкерчилик тартат. .
301-статья. Эмгек келишими бузулганда 18 жашка чыга элек кызматкерлерге кошумча кепилдиктер
18 жашка чыга элек кызматкерлер менен эмгек келишимин жумуш берүүчүнүн демилгеси боюнча (уюм жоюлган учурдан тышкары) бузууга жумуштан бошотуунун жалпы тартибин сактоодон тышкары, тиешелүү органдын макулдугу менен гана жол берилет. эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган жана жашы жете электердин иштери жана алардын укуктарын коргоо боюнча комиссия.
302-статья. Зыян келтиргендиги үчүн 18 жашка чыга элек кызматкерлердин жоопкерчилиги
18 жашка чыга элек кызматкерлер атайылап келтирилген зыян үчүн, ошондой эле алкоголдук, баңгизат же уулуу заттардан мас абалында же тиешелүү мамлекеттик органдын токтому менен белгиленген администрациялык укук бузуунун натыйжасында келтирилген зыян үчүн толук жоопкерчилик тартышат. соттун өкүмү менен белгиленген кылмыш.
АЯЛДАРДЫН ЖАНА ҮЙ-БҮЛӨЛҮК МИЛДЕТТЕРИ БАР БАШКА АДАМДАРДЫН ЭМГЕГИН ЖӨНГӨ САЛУУНУН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ 24-ГЛАВА.
303-статья. Аялдардын эмгегин пайдаланууга тыюу салынган жумуштар
Аялдардын эмгегин оор жумуштарда жана эмгек шарттары зыяндуу жана (же) кооптуу жумуштарда, ошондой эле жер астындагы жумуштарда колдонууга тыюу салынат, буга физикалык эмес жумуштардан же санитардык-тиричилик жактан тейлөөдөгү жумуштардан, ошондой эле тиешелүү жумуштарды кошпогондо, оор жүктөрдү көтөрүү жана кол менен жылдыруу, алар үчүн максималдуу жол берилген ченемдерден ашкан.
Аялдардын эмгегин колдонууга тыюу салынган өндүрүштөрдүн, жумуштардын, кесиптердин жана эмгек шарты зыяндуу жана (же) кооптуу кызматтардын тизмеси, ошондой эле оор нерселерди көтөрүүдө жана жылдырууда аялдар үчүн жүктүн жол берилген максималдуу ченемдери Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте бекитилет. Кыргыз Республикасынын Өкмөтү.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2000-жылдын 24-мартындагы № 158 “Аялдардын эмгегин пайдаланууга тыюу салынган эмгек шарттары зыяндуу жана (же) коркунучтуу өндүрүштөрдүн, жумуштардын, кесиптердин жана кызмат орундарынын тизмеси жөнүндө” токтому ;
Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2005-жылдын 2-декабрындагы № 548 “Аялдар жана 18 жашка чейинки курактагы жумушчулар оор нерселерди кол менен көтөрүүдө жана жылдырууда жол берилген жүктүн максималдуу ченемдерин бекитүү жөнүндө” токтому
304-статья. Кызматтык иш сапарга жөнөтүлгөндө, ашыкча жумушка тартылганда, түнкү, дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүндө иштеген аялдар үчүн кепилдиктер.
Кош бойлуу аялдарды командировкага жөнөтүүгө, ашыкча жумушка, түнкү жумуштарга, дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүнө тартууга аларга медициналык себептер боюнча бул ишке тыюу салынбаган учурларда жол берилет.
3 жашка чейинки балдары бар аялдарды командировкага, ашыкча жумушка, түнкү жумушка, дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүнө жөнөтүүгө алардын жазуу жүзүндөгү макулдугу менен жана буга медициналык сунуштар менен тыюу салынбаган шартта жол берилет. Мында 3 жашка чейинки балдары бар аялдарга командировкага жиберүүдөн, ашыкча жумуштарга тартуудан, түнкү, дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүндө иштөөдөн баш тартуу укугу жазуу жүзүндө билдирилет. .
Ушул статьянын экинчи бөлүгүндө каралган кепилдиктер ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү балдары бар кызматкерлерге же алар 18 жашка чыкканга чейин бала кезинен ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдарга, ошондой эле алардын үй-бүлө мүчөлөрүн медициналык корутундуга ылайык баккан кызматкерлерге да берилет. отчет.
305-статья. Кош бойлуу аялдарды жана балалуу аялдарды ишке алууда кошумча кепилдиктер
Аялдарды кош бойлуулугуна же балдардын болушуна байланыштуу себептер боюнча жумушка алуудан баш тартууга тыюу салынат. Иш берүүчүнүн ушул статьянын биринчи бөлүгүндө көрсөтүлгөн себептер боюнча жумушка кабыл алуудан баш тартуусу алар тарабынан эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы тиешелүү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдарга же сотко даттанылышы мүмкүн.
306-статья. Кош бойлуу аялдарды башка ишке которуу
Кош бойлуу аялдар үчүн медициналык корутундуга ылайык жана алардын өтүнүчү боюнча өндүрүш стандарттары жана тейлөө стандарттары төмөндөтүлөт же бул аялдар үчүн кызматтык маянасын (тарифтик ставкасын) сактоо менен өндүрүштүн жагымсыз факторлорунун таасирин жокко чыгарган башка ишке которулат. мурунку жумуш.
Кош бойлуу аялды жагымсыз өндүрүштүк факторлордун таасирин болтурбай турган башка жумуш менен камсыз кылуу маселеси чечилгенге чейин ал жумуштан бошотулууга тийиш, бул учурда анын натыйжасында иштебей калган бардык жумуш күндөрү үчүн кызматтык маяна (тарифтик ставка) сакталат. жумуш берүүчү.
Медициналык мекемелерде милдеттүү медициналык текшерүүдөн өткөндө кош бойлуу аялдардын иштеген жери боюнча кызматтык маянасы (тарифтик ставкасы) сакталат.
307-статья. Кош бойлуулук жана төрөт боюнча өргүү
Аялдарга алардын арызы боюнча жана медициналык корутундунун негизинде төрөткө чейин 70 календардык күн жана төрөттөн кийин 56 (татаал төрөт же эки же андан көп бала төрөлгөндө – 70) календардык күндүк мөөнөттө төлөнүүчү эмгек өргүүлөрү берилет. ушул мезгилге кош бойлуулук жана төрөт боюнча Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген өлчөмдө пособиеден.
Караңыз: Регламент (Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2006-жылдын 14-августундагы № 576 токтому менен бекитилген)
Кош бойлуулук жана төрөт боюнча өргүү жыйынды түрдө эсептелет жана аял төрөткө чейин иш жүзүндө колдонгон күндөрдүн санына карабастан, ага толук өлчөмдө берилет.
Бийик тоолуу райондордо жана алыскы жана барууга кыйын зоналарда иштеген аялдар үчүн эмгек стажына карабастан, кош бойлуулук жана төрөт боюнча жөлөкпулдарды толук эмгек акысынын өлчөмүндө төлөө менен кош бойлуулук жана төрөт боюнча өргүүнүн узактыгы төмөнкүдөй белгиленет:
нормалдуу төрөт үчүн – 140 календардык күн (төрөткө чейин 70 календардык күн жана төрөлгөндөн кийин 70 календардык күн);
татаал төрөт үчүн – 156 календардык күн (төрөткө чейин 70 календардык күн жана төрөлгөндөн кийин 86 календардык күн);
эки же андан ашык бала төрөлгөндө, төрөт алдындагы өргүүнүн иш жүзүндөгү узактыгына карабастан – 180 календардык күн (төрөткө чейин 70 календардык күн жана төрөттөн кийин 110 календардык күн).
308-статья. Бала асырап алган кызматкерлерге өргүү
3 айга чейинки баланы асырап алган кызматкерлерге, асырап алынган бала төрөлгөн күндөн тартып 70 календардык күн өткөнгө чейинки мезгилге, ал эми эки же андан көп бала бир убакта асырап алынган учурда, өргүү берилет. балдар – алар төрөлгөн күндөн тартып 110 календардык күн.
Баланы (балдарды) жубайлардын экөө тең асырап алган учурда, ушул статьянын биринчи бөлүгүндө көрсөтүлгөн өргүү жубайлардын бирине алардын кароосу боюнча берилет.
Баланы асырап алган аялдарга алардын өтүнүчү боюнча ушул статьянын биринчи бөлүгүндө каралган өргүүнүн ордуна бала асырап алган күндөн тартып 70 календардык күн өткөнгө чейинки мөөнөткө кош бойлуулук жана төрөт боюнча өргүү берилет, ал эми эки же андан көп баланы бир убакта асырап алууда – алар төрөлгөн күндөн тартып 110 календардык күн. Бала асырап алуунун сырын сактоону камсыз кылуучу бул өргүүлөрдү берүүнүн тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2005-жылдын 22-декабрындагы № 606 “Бала асырап алган кызматкерлерге өргүү берүүнүн тартибин бекитүү тууралуу” токтому
309-статья. Баланы тамактандыруу үчүн тыныгуулар
Бир жарым жашка чейинки балдары бар иштеген аялдарга эс алуу жана тамактануу үчүн тыныгуулардан тышкары баланы (балдарды) тамактандыруу үчүн ар бир жумуштун ар бир 3 саатынан кем эмес, 30 мүнөттөн кем эмес кошумча тыныгуулар берилет.
Эгерде иштеген аялдын бир жарым жашка чейинки эки же андан көп баласы болсо, тыныгуунун узактыгы 1 сааттан кем эмес белгиленет.
Аялдын каалоосу боюнча баланы (балдарды) тамактандыруу үчүн тыныгуулар эс алуу жана тамактандыруу үчүн тыныгууга кошулушу мүмкүн, же жыйынды түрдө тиешелүү убакыт менен жумуш күнүнүн (жумуш сменинин) башына да, аягына да которулушу мүмкүн. кыскартуу.
Баланы (балдарды) багуу үчүн тыныгуулар жумуш убактысына кошулат жана орточо эмгек акынын өлчөмүндө төлөнүүгө тийиш.
Тыныгууларды берүүнүн мөөнөтү жана тартиби эненин каалоосун эске алуу менен иш берүүчү тарабынан белгиленет.
310-статья. Эмгек келишими токтотулганда кош бойлуу аялдарга жана балалуу аялдарга кепилдиктер
Уюмду жоюу жана эмгек келишиминин мөөнөтү аяктагандан башка учурларда кош бойлуу аялдар менен эмгек келишимин бузууга жол берилбейт.
3 жашка чейинки балдары бар аялдар, 14 жашка чейинки балдары бар жалгыз бой энелер (ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген балдар – 18 жашка чейин), бул балдарды энесиз тарбиялап жаткан башка адамдар менен эмгек келишимин бузуу демилгеси боюнча ( ушул Кодекстин 83-беренесинин 1-пунктуна, 3-пунктунун «а» пунктчасына, 5 – 8, 10, 11-пункттарына ылайык иштен бошотууну кошпогондо) иш берүүчүгө жол берилбейт .
311-статья. Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү балдарды жана бала кезинен майыптарды баккан адамдарга кошумча дем алыш жана өргүү күндөрү
Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү балдарды жана бала кезинен ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдарды 18 жашка чыкканга чейин багуу үчүн ата-эненин бирине (камкорчу, камкорчу) анын жазуу жүзүндөгү арызы боюнча орточо күндүк эмгек акысын төлөө менен ай сайын 1 күндүк эс алуу берилет. .
Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү баланын же 18 жашка чейинки бала кезинен ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдын ата-энесинин биринин (камкорчусунун, камкорчусунун) арызы боюнча иш берүүчү ага 14 календардык күнгө чейин эмгек акысы сакталбаган ар жылдык кошумча өргүү берүүгө милдеттүү. .
312-статья. Балдарды энесиз тарбиялап жаткан адамдарга кепилдиктер жана жеңилдиктер
Аялга эне болгондугуна байланыштуу ушул Кодексте каралган кепилдиктер жана жеңилдиктер (түнкү жана жумуш убактысынан ашык иштөөнү чектөө, дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүндөгү жумушка тартуу жана командировкага жөнөтүү, кошумча өргүүлөрдү берүү, жеңилдетилген эмгек режимдерин белгилөө жана мыйзамдарда жана башка ченемдик укуктук актыларда белгиленген башка кепилдиктер жана жеңилдиктер) балдарды энесисиз тарбиялап жаткан аталарга, ошондой эле жашы жете электердин камкорчуларына (көзөмөлчүлөрүнө) карата колдонулат.
Иштеп жаткан майыптар ҮЧҮН ЭМГЕКТИ ЖӨНГӨ САЛУУНУН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ 25-ГЛАВА.
313-статья. Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдардын эмгекке болгон укугун ишке ашыруусу
Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдарга реабилитациялоонун жеке программаларын эске алуу менен эмгек шарттары нормалдуу иш берүүчүлөр үчүн, адистештирилген уюмдарда, цехтерде жана ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдар иштеген участоктордо иштөө, ошондой эле жеке же башка эмгек менен алектенүү укугу кепилденет. Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында тыюу салынбаган иштер.
314-статья. Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдар үчүн жумуш орундарынын квотасы
Иш менен камсыз кылуунун мамлекеттик кызматынын органдары ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдардын коомдук уюмдарынын катышуусу менен ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдар үчүн жумуш орундарынын квоталарынын ченемдерин иштеп чыгат, ал эми жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары жана жергиликтүү мамлекеттик администрациялар ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдардын санынын 5 пайызынан кем эмес өлчөмдө бекитилет. кызматкерлер (эгерде кызматкерлердин саны 20 адамдан кем эмес болсо). Ошол эле учурда бул стандартка каршы толук эмес жумуш убактысы берилиши мүмкүн.
Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдар үчүн жумуш орундарынын квоталарынын ченеми иш берүүчүлөргө мамлекеттик иш менен камсыз кылуу кызматы тарабынан кийинки календардык жыл башталганга чейин 3 айдан кечиктирбестен билдирилиши керек.
Иш берүүчүлөр белгиленген квотанын эсебинен ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдарды ишке орноштуруу үчүн жумушчу орундарын түзүүгө милдеттүү.
315-статья. Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдарды ишке орноштуруу
Майыптарды ишке орноштуруу мамлекеттик иш менен камсыз кылуу кызматы тарабынан камсыз кылынат. Алардын ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдарды атайын түзүлгөн же квоталанган жумуш орундарына ишке орноштуруу боюнча көрсөтмөсү иш берүүчү тарабынан милдеттүү түрдө аткарылууга тийиш.
Иш менен камсыз кылуу мамлекеттик кызматынын жолдомосу боюнча ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамды жумушка алуудан негизсиз баш тарткан учурда иш берүүчү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчилик тартат.
316-статья. Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдарды ишке алууда кошумча кепилдиктер
Иш берүүчү мамлекеттик иш менен камсыз кылуу кызматы тарабынан ишке орноштуруу үчүн жиберилген ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдарды белгиленген квота боюнча жумуш орундарына кабыл алууга милдеттүү.
Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдар жумушка орношуу боюнча тестирлөөгө тийиш эмес.
Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү иштеген ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдардын толук эмес жумуш убактысы, жүгүн азайтуу жана башка эмгек шарттары жөнүндө саламаттык сактоонун тийиштүү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдарынын же медициналык-социалдык эксперттик комиссиянын (мындан ары – МСЭК) корутундусу иш берүүчү тарабынан милдеттүү түрдө аткарылууга тийиш.
317-статья. Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдардын кепилдиктери, эмгек жана эс алуу шарттары
Иш берүүчү ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдар үчүн МСЭК тарабынан чыгарылган жеке реабилитациялоо программасына ылайык, анын ичинде өндүрүштө жана үй жумуштарында аларды кесиптик окутууну уюштуруу жолу менен эмгек шарттарын түзүүгө милдеттүү.
Жамааттык келишимде, келишимдерде жана эмгек келишиминде белгиленген эмгек шарттары, анын ичинде эмгек акы төлөө, жумуш убактысы жана эс алуу убактысы, ар жылдык өргүүлөрдүн узактыгы башка кызматкерлерге салыштырмалуу ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдардын шарттарын начарлатышы же укуктарын чектей албайт.
Майыптыгы боюнча I жана II топтогу майыптар үчүн кыскартылган жумуш убактысы белгиленет – жумасына 36 сааттан ашык эмес. Мында майыптыгы боюнча I жана II топтогу майыптардын суткалык ишинин узактыгы 7 сааттан ашпоого тийиш. Жумуш убактысынын жалпыланган эсебин колдонууга жол берилбейт.
Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдарды ашыкча жумуштарга, дем алыш жана түнкү жумушка тартууга алардын макулдугу менен жана медициналык корутунду боюнча тыюу салынбаган шартта гана жол берилет.
Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдарды командировкага жөнөтүүгө алардын макулдугу менен гана жол берилет.
Иш берүүчү ден соолугунун абалына жараша ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдардын өндүрүштүк ченемдерин азайтууга укуктуу.
318-статья. Башка ишке которууда жана эмгек келишимин бузууда ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдар үчүн кошумча кепилдиктер.
МСЭКтин корутундусу боюнча анын ден соолугунун абалы кесиптик милдеттерин аткарууга тоскоол болгон же ден соолугуна жана коопсуздугуна коркунуч келтирген учурлардан тышкары, ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамды майыптыгы боюнча анын макулдугусуз башка ишке которууга жол берилбейт. жумуштан.
Кызматкерлердин санын же штатын кыскартууда эмгек өндүрүмдүүлүгү жана квалификациясы бирдей ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдарга жумушта калууга артыкчылык берилет. Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдардын эмгегин пайдаланууга арналган адистештирилген уюмдарда иштеген инвалиддер эмгек өндүрүмдүүлүгүнө жана квалификациясына карабастан жумушта калууга артыкчылыктуу укукка ээ.
Иш берүүчүнүн демилгеси боюнча ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдар менен эмгек келишимин бузууга жол берилбейт (1-пункттун 3-пунктунун “а” пунктчасы, 5-8, 10-пункттар боюнча уюмдун жоюлушуна байланыштуу иштен бошотууну кошпогондо). , ушул Кодекстин 83-статьясынын 11).
319-статья. Иш берүүчүлөрдүн эмгекке жарамсыз кызматкерлерди ушул уюмга ишке орноштуруу боюнча укуктары жана милдеттери. Мүмкүнчүлүгү чектелген адамдарды социалдык камсыздоо
Иш берүүчүлөр тигил же бул уюмдагы өндүрүштүк мертинүүнүн же кесиптик оорунун кесепетинен майып болуп калган жумушчуларды ишке киргизүү үчүн жаңы жумуш орундарын бөлүүгө же түзүүгө милдеттүү.
Ушул статьянын биринчи бөлүгүндө каралган талап аткарылбаган учурда иш берүүчү бул кызматкерлер менен эмгек келишимин бузууда Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчилик тартат.
Пенсияга чыкканга чейин иш берүүчүдө иштеген ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдар анын кызматкерлери менен бирдей негизде медициналык тейлөөгө, турак жайга, ден соолукту чыңдоо жана профилактикалык мекемелерге жолдомо алууга, ошондой эле башка социалдык кызматтарга жана жеңилдиктерге ээ болуу укугун сактап калышат. жамааттык келишимдер жана макулдашуулар боюнча.
Иш берүүчү өз каражаттарынын эсебинен ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдардын, жалгыз бой адамдардын, сырттан жардамга жана камкордукка муктаж болгондордун пенсияларына үстөк акыларды жана кошумча төлөмдөрдү белгилөөгө, ошондой эле жамааттык келишимде каралган башка жеңилдиктерди берүүгө укуктуу. жана келишимдер.
320-статья. Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдарды ишке орноштурган иш берүүчүлөр үчүн артыкчылыктар жана жеңилдиктер
Ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдарды ишке орноштурган иш берүүчүлөр Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган жеңилдиктерден пайдаланышат.
УЮМДУН ЖЕТЕКЧИСИНИН ЖАНА УЮМДУН КОЛЛЕГИАЛДУУ АТКАРУУ ОРГАНЫНЫН МҮЧӨЛӨРҮНҮН ЭМГЕГИН ЖӨНГӨ САЛУУНУН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ 26-ГЛАВА.
321-статья. Жалпы жоболор
Уюмдун жетекчиси – мыйзамга же уюмдун уюштуруу документтерине ылайык бул уюмду башкарган, анын ичинде анын жалгыз аткаруучу органынын функцияларын аткарган жеке жак.
Ушул главанын жоболору уюштуруу-укуктук формаларына карабастан уюмдардын жетекчилерине, төмөнкү учурлардан тышкары колдонулат:
уюмдун жетекчиси уюмдун жалгыз катышуучусу (уюштуруучусу), мүчөсү, анын мүлкүнүн менчик ээси болуп саналганда;
уюмду башкаруу келишим боюнча башка уюм (башкаруучу уюм) же жеке ишкер (жетекчи) тарабынан ишке ашырылганда.
322-статья. Уюмдун жетекчисинин ишин жөнгө салуунун укуктук негиздери
Уюмдун жетекчисинин эмгек мамилелери жаатындагы укуктары жана милдеттери ушул Кодекс, мыйзамдар жана башка ченемдик укуктук актылар, уюмдун уюштуруу документтери, эмгек келишими менен аныкталат.
323-статья. Уюмдун жетекчиси менен эмгек келишимин түзүү
Уюмдун жетекчиси менен эмгек келишими уюмдун уюштуруу документтеринде же тараптардын макулдашуусунда белгиленген мөөнөткө түзүлөт.
Мыйзамдарда жана башка ченемдик укуктук актыларда, уюмдун уюштуруу документтеринде уюмдун жетекчиси менен эмгек келишимин түзүүнүн алдындагы (конкурс өткөрүү, кызматка шайлоо же дайындоо ж.б.) жол-жоболору белгилениши мүмкүн.
324-статья. Уюмдун жетекчисинин толук эмес иштөөсү
Уюмдун жетекчиси юридикалык жактын ыйгарым укуктуу органынын же уюмдун мүлкүнүн менчик ээсинин, же менчик ээси ыйгарым укук берген жактын (органдын) уруксаты менен гана башка уюмдарда акы төлөнүүчү кызматтарды ээлей алат.
Уюмдун жетекчиси бул уюмда көзөмөлдөө жана контролдоо функцияларын жүзөгө ашыруучу органдардын мүчөсү боло албайт.
325-статья. Уюмдун жетекчисинин финансылык жоопкерчилиги
Уюмдун жетекчиси уюмга келтирилген иш жүзүндө келтирилген зыян үчүн толук материалдык жоопкерчилик тартат.
Мыйзамда каралган учурларда уюмдун жетекчиси өзүнүн күнөөлүү аракеттеринен улам уюмга келтирилген зыяндын ордун толтурууга милдеттүү. Мында жоготууларды эсептөө жарандык мыйзамдарда каралган ченемдерге ылайык жүргүзүлөт.
326-статья. Уюмдун жетекчиси менен эмгек келишимин бузуунун кошумча негиздери
Уюмдун жетекчиси менен эмгек келишими ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда каралган негиздерден тышкары төмөнкүдөй негиздер боюнча да токтотулушу мүмкүн:
1) банкроттук (кудуретсиздик) жөнүндө мыйзамдарга ылайык карыз тараптын жетекчиси ээлеген кызматынан четтетилгендигине байланыштуу;
2) ыйгарым укуктуу орган тарабынан юридикалык жактын же уюмдун мүлкүнүн менчик ээси, же менчик ээси ыйгарым укук берген жак (орган) тарабынан эмгек келишимин мөөнөтүнөн мурда бузуу жөнүндө чечим кабыл алынгандыгына байланыштуу;
3) эмгек келишиминде каралган башка негиздер боюнча.
Юридикалык жактын ыйгарым укуктуу органынын же уюмдун мүлкүнүн менчик ээсинин, же менчик ээси ыйгарым укук берген жактын (органдын) чечими боюнча уюмдун жетекчиси менен эмгек келишимин бузуу 327-статья .
Уюмдун жетекчиси менен эмгек келишими мөөнөтү аяктаганга чейин токтотулган учурда, юридикалык жактын ыйгарым укуктуу органынын же уюмдун мүлкүнүн менчик ээсинин, же менчик ээси ыйгарым укук берген жактын (органдын) чечими боюнча жетекчинин күнөөлүү аракеттери (аракетсиздиги) жок болсо, ага аны менен эмгек келишимин мөөнөтүнөн мурда бузгандыгы үчүн эмгек келишиминде аныкталган өлчөмдө, бирок эки орточо айлык эмгек акыдан төмөн эмес компенсация төлөнөт.
328-статья. Уюмдун жетекчисинин демилгеси боюнча эмгек келишимин мөөнөтүнөн мурда бузуу
Уюмдун жетекчиси иш берүүчүгө (уюмдун мүлкүнүн менчик ээсине же ыйгарым укуктуу органга) 1 айдан кечиктирбестен жазуу жүзүндө билдирүү менен эмгек келишимин мөөнөтүнөн мурда бузууга укуктуу.
329-статья. Уюмдун коллегиалдуу аткаруу органынын мүчөлөрүнүн эмгегин жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрү.
Мыйзамдар жана уюмдун уюштуруу документтери эмгек келишимин түзгөн уюмдун коллегиялуу аткаруу органынын мүчөлөрүнө ушул главада уюмдун жетекчиси үчүн белгиленген эмгекти жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрү колдонулушу мүмкүн.
Мыйзамдарда уюмдун жетекчилеринин жана ушул уюмдардын коллегиялуу аткаруу органдарынын мүчөлөрүнүн эмгегин жөнгө салуунун башка өзгөчөлүктөрү белгилениши мүмкүн.
ТОЛУК ЭМЕС ИШТЕГЕН АДАМДАР ҮЧҮН ЭМГЕКТИ ЖӨНГӨ САЛУУНУН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ 27-ГЛАВА
Ошондой эле караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2000-жылдын 14-мартындагы № 135 “Толук эмес иштегендердин эмгегин жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрү жөнүндө жобону бекитүү тууралуу” токтому
330-статья. Толук эмес жумуш убактысы жөнүндө жалпы жоболор
Толук эмес жумуш убактысы – кызматкердин негизги жумушунан бош убактысында эмгек келишиминин шарттары боюнча башка үзгүлтүксүз акы төлөнүүчү жумушту аткаруусу.
Эгерде мыйзамда башкача каралбаса, иш берүүчүлөрдүн чексиз саны менен толук эмес жумуш убактысы боюнча эмгек келишимдерин түзүүгө жол берилет.
Толук эмес жумуш убактысын кызматкер негизги жумуш орду боюнча да, башка уюмдарда да аткара алат.
Эмгек келишиминде бул жумуш толук эмес жумуш күнү экендиги көрсөтүлүшү керек.
Эгерде негизги жумуш ошол эле шарттарга байланыштуу болсо, ошондой эле мыйзамда белгиленген башка учурларда оор жумуштарда, эмгек шарттары зыяндуу же кооптуу жумуштарда 18 жашка чыга элек адамдарга толук эмес иштөөгө жол берилбейт.
331-статья. Толук эмес жумуш убактысы боюнча иштөөгө арыз бергенде көрсөтүлүүчү документтер
Башка уюмга толук эмес жумуш күнүн алуу үчүн арыз бергенде кызматкер иш берүүчүгө паспортун же өздүгүн тастыктоочу башка документти көрсөтүүгө милдеттүү. Атайын билимди талап кылган ишке кабыл алууда иш берүүчү кызматкерден билими же кесиптик даярдыгы жөнүндө дипломду же башка документти же анын тийиштүү түрдө күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсүн көрсөтүүнү, ал эми оор жумуштарга, зыяндуу же кооптуу жумуштарга кабыл алууда талап кылууга укуктуу. эмгек шарттары – негизги жумуш орду боюнча эмгектин мүнөзү жана шарттары жөнүндө маалымкат.
332-статья. Толук эмес убакытта иштөө убактысынын узактыгы
Толук эмес иштеген адамдар үчүн иш берүүчү тарабынан белгиленген жумуш убактысынын узактыгы суткасына 4 сааттан жана жумасына 20 сааттан ашпоого тийиш.
333-статья. Толук эмес иштеген адамдардын эмгегине акы төлөө
Толук эмес иштеген адамдардын эмгегине акы төлөө иштеген убактысына пропорционалдуу түрдө, өндүрүштүн көлөмүнө жараша же эмгек келишиминде аныкталган башка шарттарда жүргүзүлөт.
Убактылуу эмгек акысы менен толук эмес иштеген адамдар үчүн типтүү тапшырмалар белгиленгенде акы төлөө иш жүзүндө аткарылган иштин көлөмү үчүн акыркы натыйжалар боюнча жүргүзүлөт.
Бийик тоолуу шарттарда иш стажы үчүн кызматтык маянасына кошумчалар жана кошумчалар белгиленген аймактарда толук эмес иштеген адамдарга ушул коэффициенттерди жана үстөктөрдү эске алуу менен төлөнөт.
334-статья. Толук эмес иштеген учурда өргүү
Толук эмес жумуш күнү менен иштеген адамдарга ар жылдык акы төлөнүүчү өргүү негизги иши боюнча өргүү менен бир убакта берилет. Эгерде кызматкер толук эмес жумуш күнү боюнча он бир ай иштебесе, анда өргүү алдын ала берилет.
Эгерде толук эмес жумушта кызматкердин ар жылдык акы төлөнүүчү өргүүсүнүн узактыгы негизги иштеген жери боюнча өргүүнүн узактыгынан аз болсо, иш берүүчү кызматкердин арызы боюнча ага тиешелүү узактыктагы эмгек акысы сакталбаган өргүү берет.
335-статья. Толук эмес иштеген адамдарга кепилдиктер жана компенсациялар
Эмгекти окутуу менен айкалыштырган адамдарга, ошондой эле бийик тоолуу райондордо жана алыскы жана жетүүгө кыйын райондордо иштеген адамдарга берилүүчү кепилдиктер жана компенсациялар кызматкерлерге эмгек акынын региондук коэффициенттерин кошпогондо, негизги иштеген жери боюнча гана берилет. жана бийик тоолуу шарттарда иштеген стажы учун кызматтык маянасына кошумчалар.
Толук эмес иштеген адамдарга ушул Кодексте, мыйзамдарда, башка ченемдик укуктук актыларда, жамааттык келишимдерде, макулдашууларда, уюмдардын локалдык актыларында каралган башка кепилдиктер жана компенсациялар толук өлчөмдө берилет.
336-статья. Толук эмес иштеген адамдар менен эмгек келишимин бузуунун кошумча негиздери
Толук эмес иштеген адам менен эмгек келишими ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда каралган негиздерден тышкары, эгерде бул иш негизги болуп санала турган кызматкер кабыл алынса, токтотулушу мүмкүн.
ЭКИ АЙГА ЧЕЙИНКИ МӨӨНӨТКӨ ЭМГЕК КЕЛИШИМИН ТҮЗГӨН КЫЗМАТКЕРЛЕР ҮЧҮН ЭМГЕКТИ ЖӨНГӨ САЛУУНУН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ 28-ГЛАВА.
337-статья. Эки айга чейинки мөөнөткө эмгек келишимин түзүү
2 айга чейинки мөөнөткө жумушка алууда кызматкерлерге тестирлөө жүргүзүлбөйт.
338-статья. Дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрү ишке тартуу
2 айга чейинки мөөнөткө эмгек келишимин түзгөн кызматкерлер бул мөөнөттүн ичинде алардын жазуу жүзүндөгү макулдугу менен дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрү иштөөгө талап кылынышы мүмкүн.
Дем алыш жана жумуш эмес майрам күндөрүндөгү жумушка акчалай компенсация төлөнөт, бирок эки эселенген өлчөмдөн кем эмес.
339-статья. Акы төлөнүүчү майрамдар
2 айга чейинки мөөнөткө эмгек келишимин түзгөн кызматкерлерге иштеген айына 2 жумушчу күн өлчөмүндө акы төлөнүүчү өргүү берилет.
340-статья. Эмгек келишимин бузуу
2 айга чейинки мөөнөткө эмгек келишимин түзгөн кызматкер эмгек келишимин мөөнөтүнөн мурда бузуу жөнүндө иш берүүчүгө 3 календардык күн мурда жазуу жүзүндө билдирүүгө милдеттүү.
Иш берүүчү 2 айга чейинки мөөнөткө эмгек келишимин түзгөн кызматкерге уюмдун жоюлушуна, кызматкерлердин санынын же штатынын кыскарышына байланыштуу алдыдагы иштен бошотулушу жөнүндө кеминде 3 кол коюу менен жазуу жүзүндө эскертүүгө милдеттүү. календарлык күн мурун.
Эгерде ушул Кодексте, башка мыйзамдарда, жамааттык келишимде же эмгек келишиминде башкасы белгиленбесе, 2 айга чейинки мөөнөткө эмгек келишимин түзгөн кызматкерге иштен бошогондо бошонуу жөлөкпулу төлөнбөйт.
СЕЗОНДУК ЖУМУШТАРДА ИШТЕГЕН КЫЗМАТКЕРЛЕРДИН ЭМГЕГИН ЖӨНГӨ САЛУУНУН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ 29-ГЛАВА
341-статья. Сезондук жумуштар
Сезондук жумуштар – климаттык жана башка табигый шарттардан улам алты айдан ашпаган белгилүү бир мезгилде (сезондо) аткарылуучу жумуш.
Сезондук иштердин тизмелери Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан бекитилет.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2001-жылдын 1-ноябрындагы № 679 “Мезгилдик жумуштардын тизмесин бекитүү жөнүндө” токтому
342-статья. Сезондук жумуштарда иштеген кызматкерлер менен эмгек келишимин түзүүнүн шарттары
Иштин сезондук мүнөзүнө тиешелүү шарт эмгек келишиминде көрсөтүлүүгө тийиш.
Сезондук жумуштарга жумушчуларды жалдоодо сыноо мөөнөтү 2 жумадан ашпоого тийиш.
343-статья. Сезондук жумуштарда иштеген кызматкерлерге акы төлөнүүчү өргүү
Сезондук жумуштарда иштеген кызматкерлерге ар бир иштеген ай үчүн 2 календардык күн өлчөмүндө акы төлөнүүчү өргүү берилет.
344-статья. Сезондук жумуштарда иштеген кызматкерлер менен эмгек келишимин бузуу
Сезондук жумуштарда иштеген кызматкер эмгек келишимин мөөнөтүнөн мурда бузуу жөнүндө иш берүүчүгө 3 календардык күн мурда жазуу жүзүндө билдирүүгө милдеттүү.
Уюмдун жоюлушуна, штаттын же штаттын кыскарышына байланыштуу сезондук жумуштарда иштеген кызматкерге алдыдагы иштен бошонуу жөнүндө кеминде 7 календардык күн мурда кол коюу менен жазуу жүзүндө билдирүүгө милдеттүү.
Уюмдун жоюлушуна, штаттын же штаттын кыскарышына байланыштуу сезондук жумуштарда иштеген кызматкер менен эмгек келишими бузулганда эки жумалык орточо эмгек акысынын өлчөмүндө иштен чыгуу жөлөкпулу төлөнөт.
РОТАЦИЯЛЫК НЕГИЗДЕ ИШТЕГЕН АДАМДАРДЫН ЭМГЕГИН ЖӨНГӨ САЛУУНУН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ 30-ГЛАВА
345-статья. Ротациялык негизде иштөө жөнүндө жалпы жоболор
Ротациялоо ыкмасы — жумушчулардын туруктуу жашаган жерине күн сайын кайтып келүүсүн камсыз кылуу мүмкүн болбогон учурда, эмгек процессин туруктуу жашаган жеринен тышкары жүргүзүүнүн өзгөчө формасы.
Ротациялоо ыкмасы жумуш берүүчүнүн жайгашкан жеринен жумуш орду олуттуу түрдө четтетилгенде, ишти кадимки ыкма менен аткаруу мүмкүн болбогондо, ошондой эле курулуш, оңдоо, реконструкциялоо жана эксплуатациялоо мөөнөттөрүн кыскартуу максатында колдонулат. калк жашабаган, алыскы райондордо же өзгөчө жаратылыш шарттары бар аймактарда өндүрүштүк, социалдык жана башка объектилер.
Вахталык негизде ишке тартылган жумушчулар жумуш ордунда иштеген учурда жумуш берүүчү тарабынан атайын түзүлгөн нөөмөт лагерлеринде жашашат, бул жумушчулардын эмгек жана эс алуу мезгилиндеги тиричилигин камсыз кылуу үчүн арналган имараттардын жана курулмалардын комплекси. сменалар.
Ротациялык негизде ишти уюштуруунун шарттары ушул Кодексте жана Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн ченемдик укуктук актыларында белгиленет.
Караңыз: Ротациялык негизде иштегендиги үчүн кошумча акы төлөөнүн тартиби жана шарттары жөнүндө жобо (Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 1999-жылдын 18-мартындагы № 154 токтому менен бекитилген)
346-статья. Ротациялык негизде иштөөгө чектөөлөр
Ротациялык негизде аткарылуучу ишке 18 жашка чыга элек жумушчуларды, кош бойлуу аялдарды, ротациялык негизде жумушту аткарууга медициналык каршы көрсөтмөсү бар адамдарды тарта албайт.
347-статья. Вахтанын узактыгы
Смена жалпы мезгил деп эсептелинет, анын ичинде участокто иштөө убактысы жана вахталык конуштагы сменалардын ортосундагы эс алуу убактысы кирет. Сменанын узактыгы 1 айдан ашпоого тийиш.
В исключительных случаях на отдельных объектах работодателем по согласованию с представительным органом работников организации продолжительность вахты может быть увеличена до трех месяцев, а на работах, выполняемых на объектах, расположенных на высоте свыше 2000 метров над уровнем моря, дополнительно требуется согласование с соответствующим государственным органом здравоохранения и уполномоченным государственным органом в области надзора и контроля за соблюдением трудового законодательства.
Статья 348. Учет рабочего времени при работе вахтовым методом
При вахтовом методе работы устанавливается суммированный учет рабочего времени за месяц, квартал или иной более длительный период, но не более чем за 1 год.
Учетный период охватывает все рабочее время, время в пути от места нахождения организации или от пункта сбора до места работы и обратно, а также время отдыха, приходящееся на данный календарный отрезок времени. При этом общая продолжительность рабочего времени за учетный период не должна превышать нормального числа рабочих часов, установленных настоящим Кодексом.
Работодатель обязан вести учет рабочего времени и времени отдыха на каждого работника по месяцам и за весь учетный период.
Статья 349. Режимы труда и отдыха при работе вахтовым методом
Рабочее время и время отдыха в пределах учетного периода регламентируются графиком работы на вахте, который утверждается работодателем по согласованию с представительным органом работников организации и доводится до сведения работников не позднее чем за 2 месяца до введения его в действие.
В графике предусматривается время, необходимое для доставки работников на вахту и обратно. Дни нахождения в пути к месту работы и обратно в рабочее время не включаются и могут приходиться на дни междувахтового отдыха.
Сменалык жумуштун графигиндеги ашыкча иштөө сааттары календардык жыл ичинде топтолуп, толук күндөргө кошулушу мүмкүн, андан кийин кошумча эс алуу күндөрү берилиши мүмкүн.
Эгерде эмгек келишиминде же жамааттык келишимде башкача белгиленбесе, эсептик мезгилдеги нормалдуу жумуш убактысынан тышкаркы ишке байланыштуу эс алуу күндөрү (сменалык иш тартиби) тарифтик ставканын (эмгек акысынын) өлчөмүндө төлөнөт.
350-статья. Ротациялык негизде иштеген адамдарга кепилдиктер жана компенсациялар
Вахталык ыкма менен иштеген жумушчуларга нөөмөт мезгилинде жумуш орундарында болгон ар бир календарлык күн үчүн, ошондой эле иш берүүчүнүн жайгашкан жеринен (жыйноо пунктунан) иштеген жерине чейин жана кайра кеткен иш жүзүндөгү күндөрү үчүн пособие вахталык иш үчүн күнүмдүк пособиенин ордуна төлөнөт.Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталган тартипте белгиленген өлчөмдөрдө.
Караңыз: Ротациялык негизде иштегендиги үчүн кошумча акы төлөөнүн тартиби жана шарттары жөнүндө жобо (Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 1999-жылдын 18-мартындагы № 154 токтому менен бекитилген)
Бийик тоолуу райондорго жана алыскы жана барууга кыйын райондорго вахталык негизде жумуш аткаруу үчүн республиканын башка региондорунан келген жумушчуларга төмөнкүдөй кепилдиктер жана компенсациялар берилет:
1) бийик тоолуу райондордо жана алыскы жана барууга кыйын аймактарда такай иштеген адамдар үчүн каралган тартипте жана өлчөмдө бийик тоолордо иш стажы үчүн кызматтык маянага айлык акынын региондук коэффициенти белгиленет жана пайыздык үстөктөр төлөнөт;
2) ар жылдык кошумча акы төлөнүүчү өргүү:
а) деңиз деңгээлинен бийиктикте иштегенде: 2000ден 3000 метрге чейин – 12 календардык күн; 3001ден 4000 метрге чейин – 24 календардык күн; 4001 метрден жана андан жогору – 36 календардык күн;
б) алыскы жана жетүүгө кыйын аймактарда иштегенде – 12 календардык күн.
Жөлөкпулдарды жана компенсацияларды алууга укук берүүчү эмгек стажына нөөмөт графиктеринде каралган бийик тоолуу райондордо жана алыскы жана барууга кыйын аймактарда иштеген календарлык күндөр жана жолдогу иш жүзүндөгү күндөр кирет.
Эмгек акыга региондук коэффициенттер колдонулуучу аймактарда ротациялык негизде жумуш аткаруу үчүн барган кызматкерлер үчүн бул коэффициенттер Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына жана башка ченемдик укуктук актыларына ылайык эсептелет.
Иш берүүчүнүн жайгашкан жеринен (кабыл алуу пунктунан) жумуш ордуна жана кайра нөөмөт тартибинде каралган жол жүрүү күндөрү үчүн, ошондой эле метеорологиялык шарттардан жана кызматкерлердин күнөөсү боюнча жумушчулардын жолдо кармалып калган күндөрү үчүн. транспорт уюмдарына, кызматкерге суткалык тарифтик ставка (эмгек акы) теленет.
ИШ БЕРҮҮЧҮ – ЖЕКЕ ЖАКТАРДА ИШТЕГЕН КЫЗМАТКЕРЛЕРДИН ЭМГЕГИН ЖӨНГӨ САЛУУНУН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ 31-ГЛАВА
351-статья. Кызматкер менен иш берүүчү – жеке жак менен түзүлгөн эмгек келишиминин өзгөчөлүктөрү.
Иш берүүчү – жеке жак менен эмгек келишимин түзүүдө кызматкер ушул келишимде аныкталган, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында тыюу салынбаган ар кандай иштерди аткарууга милдеттенет.
Жазуу жүзүндөгү эмгек келишими кызматкер жана иш берүүчү үчүн зарыл болгон бардык шарттарды камтууга тийиш.
Жеке иш берүүчү төмөнкүлөргө милдеттүү:
ушул Кодекстин талаптарына ылайык кызматкер менен жазуу жүзүндө эмгек келишимин түзүүгө;
камсыздандыруу төгүмдөрүн жана башка милдеттүү төлөмдөрдү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында аныкталган тартипте жана өлчөмдө төлөөгө;
биринчи жолу ишке кирген адамдарга мамлекеттик пенсиялык камсыздандырууну социалдык жактан коргоо күбөлүктөрүн берет.
352-статья. Эмгек келишиминин мөөнөтү
Тараптардын макулдашуусу боюнча кызматкер менен жеке иш берүүчүнүн ортосунда эмгек келишими белгисиз мөөнөткө да, белгилүү мөөнөткө да түзүлүшү мүмкүн.
353-статья. Эмгек жана эс алуу тартиби
Жумуш убактысы, эс алуу күндөрүн жана ар жылдык акы төлөнүүчү өргүүлөрдү берүүнүн тартиби кызматкер менен иш берүүчүнүн – жеке жактын ортосундагы макулдашуу боюнча аныкталат. Мында жумуш жумасынын узактыгы көп болушу мүмкүн эмес, ал эми ар жылдык акы төлөнүүчү өргүүнүн узактыгы ушул Кодексте белгиленгенден аз болушу мүмкүн эмес.
354-статья. Эмгек келишиминин олуттуу шарттарын өзгөртүү
Жеке иш берүүчү кызматкерге эмгек келишиминде каралган олуттуу шарттардын өзгөрүшү жөнүндө кеминде 7 календардык күн мурда жазуу жүзүндө билдирүүгө милдеттүү.
355-статья. Эмгек келишимин бузуу
Ушул Кодексте каралган негиздерден тышкары жеке иш берүүчүдө иштеген кызматкер менен эмгек келишими эмгек келишиминде каралган негиздер боюнча бузулушу мүмкүн.
Кызматтан бошотуу жөнүндө билдирүүнүн мөөнөтү, ошондой эле эмгек келишими токтотулганда төлөнүүчү иштен бошонуу жана башка компенсациялык төлөмдөрдүн учурлары жана өлчөмдөрү эмгек келишими менен аныкталат.
356-статья. Жекече эмгек талаш-тартыштарын чечүү
Кызматкер жана жеке иш берүүчү тарабынан өз алдынча чечилбеген жекече эмгек талаш-тартыштары сотто каралат.
357-статья. Иш берүүчү – жеке адамдар менен иштөөнү ырастоочу документтер
Жеке иш берүүчү үчүн иш убактысын тастыктаган документ болуп жазуу жүзүндөгү эмгек келишими же эмгек китепчесиндеги жазуу саналат.
Иш берүүчү – жеке ишкер катары катталган, мөөрү бар жеке жак кызматкерлердин эмгек китепчелерине жазууларды киргизүүгө, ошондой эле биринчи жолу ишке кабыл алынган кызматкерлер үчүн эмгек китепчелерин түзүүгө укуктуу.
ҮЙДӨ ИШТЕГЕНДЕРДИН ЭМГЕГИН ЖӨНГӨ САЛУУНУН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ 32-ГЛАВА
358- статья
Үйдө иштегендер деп жумуш берүүчү тарабынан берилген же үй кызматчысы өз каражаттарынын эсебинен сатып алган материалдарды жана шаймандарды жана механизмдерди колдонуу менен үй шартында жумуш аткаруу үчүн эмгек келишимин түзгөн адамдар таанылат.
Эгерде үй жумушчусу өзүнүн шаймандарын жана механизмдерин пайдаланса, ага алардын эскилиги үчүн компенсация төлөнөт (амортизация). Мындай компенсацияны төлөө, ошондой эле үйдө жумуш аткарууга байланыштуу башка чыгымдардын ордун толтуруу эмгек келишиминде белгиленген тартипте жүргүзүлөт.
Үйдө иштегендерди чийки зат, материалдар жана жарым фабрикаттар менен камсыз кылуунун тартиби жана мөөнөттөрү, өндүрүлгөн продукция үчүн акы төлөө, үй кызматчыларына таандык материалдардын наркынын ордун толтуруу, даяр продукцияны ташып чыгуунун тартиби жана мөөнөттөрү эмгек келишими менен аныкталат.
Үйдө иштөө үчүн эмгек келишимин түзгөн адамдарга ушул Кодексте белгиленген өзгөчөлүктөр менен эмгек мыйзамдары колдонулат.
359-статья. Үй жумуштарына жол берилген шарттар
Үй кызматчысы аткарган жумуш ден соолугуна байланыштуу каршы көрсөтүлүшү мүмкүн эмес жана эмгекти коргоонун талаптарына жооп берген шарттарда аткарылууга тийиш.
360-статья. Үйдө иштегендер менен эмгек келишимин бузуу
Үйдө иштегендер менен эмгек келишимин бузуу ушул Кодексте жана эмгек келишиминде каралган негиздер боюнча жүргүзүлөт.
32-1-глава. Дистанттык жумуштарды аткарган жумушчулар үчүн эмгекти жөнгө салуунун өзгөчөлүктөрү
360-1-статья. Алыстан иштөө
Дистанттык жумуш – бул эмгек функциясын аткаруу үчүн маалыматтык жана телекоммуникациялык технологияларды колдонуу шартында жана аны ишке ашырууга байланышкан маселелер боюнча иш берүүчү менен кызматкердин ортосундагы өз ара аракеттенүү шартында иш берүүчү жайгашкан жерден тышкары эмгек келишими менен аныкталган эмгек функциясын аткаруу.
Алыскы жумуштарды аткарган кызматкерлерге ушул главада белгиленген өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен эмгек мыйзамдары жана башка ченемдик укуктук актылар колдонулат.
Иш берүүчү менен аралыкта иштөөчү кызматкердин ортосундагы эмгек шарттары эмгек келишими менен аныкталат.
360-2-статья. Алыстан иштөөчү кызматкер менен эмгек келишимин түзүүнүн өзгөчөлүктөрү
Алыстан иштөөчү кызматкер менен эмгек келишимин түзүүгө кызматкердин жеке катышуусунда да, электрондук эмгек келишими түрүндө да жол берилет.
Иш берүүчүнүн жайгашкан жери эмгек келишими түзүлгөн жер болуп саналат. Эмгек келишиминде иш алыскы деп көрсөтүлүшү керек.
Эмгек келишиминде аралыкта иштөөчү кызматкердин милдеттерине, эмгек милдеттерин аткарууда иш берүүчү тарабынан берилген же сунуш кылынган жабдууларды жана маалыматтык технологиялар объекттерин пайдаланууга карата кошумча шарттар каралышы мүмкүн.
Алыстан иштөөчү кызматкерлерди эмгек милдеттерин аткаруу үчүн зарыл болгон жабдуулар, маалыматтык объекттер жана башка каражаттар менен камсыз кылуунун тартиби жана мөөнөттөрү, аткарылган иштер жөнүндө отчетторду берүүнүн тартиби жана мөөнөттөрү, эмгек акы төлөөнүн өлчөмү, тартиби жана мөөнөттөрү Бул кызматкерлердин өздүк жабдууларды, маалымат объекттерин пайдалануусу, ошондой эле аралыктан иштөө менен байланышкан башка чыгымдар эмгек келишими менен аныкталат.
Алыскы жумушту аткаруучу кызматкер менен иш берүүчүнүн ортосундагы өз ара аракеттенүүнүн ыкмалары жана мезгилдүүлүгү эмгек келишими менен аныкталат.
360-3-статья. Алыстан иштөөчү кызматкердин эмгегин коргоо
Алыскы жумуштарды аткарган кызматкер үчүн коопсуз шарттарды жана эмгекти коргоону камсыз кылуу максатында иш берүүчү кызматкерге иш берүүчү тарабынан берилген же сунуш кылынган жабдуулар жана шаймандар менен иштөөдө эмгекти коргоо талаптары менен таанышуусун камсыздайт.
Эмгек келишиминде коопсуз шарттарды жана эмгекти коргоону камсыз кылуу боюнча иш берүүчүнүн башка милдеттери да каралышы мүмкүн.
360-4-статья. Алыстан иштөөчү кызматкердин жумуш убактысы жана эс алуу убактысы
Алыскы жумуштарды аткарган кызматкерлерге ушул Кодексте белгиленген жумуш убактысынын жана эс алуу убактысынын ченемдери колдонулат.
Алыскы жумуштарды аткарган кызматкердин жумуш убактысын жана эс алуу убактысын эсепке алуу эмгек келишиминде тараптардын макулдашуусу боюнча аныкталат.
Дистанттык жумушта иштеген кызматкерге ар жылдык акы төлөнүүчү өргүү жана өргүүлөрдүн башка түрлөрүн берүүнүн тартиби ушул Кодекске жана мамлекеттик жарандык кызмат жана муниципалдык кызмат чөйрөсүндөгү мыйзамдарга ылайык эмгек келишими менен аныкталат.
360-5-статья. Өзгөчө учурларда кызматкерди иш берүүчүнүн демилгеси боюнча аралыктан иштөөгө убактылуу которуу
Өзгөчө же согуштук абалдын, өзгөчө кырдаалдын жарыяланышынын мезгилинде же башка чектөө чаралары киргизилген учурда кызматкер иш берүүчүнүн демилгеси боюнча жогоруда көрсөтүлгөн учурлар жоюлганга чейин аралыктан иштөөгө убактылуу которулушу мүмкүн.
Мындай которуунун мөөнөтү аяктагандан кийин (бирок иш берүүчүнүн кызматкерди аралыктан иштөөгө убактылуу которуу жөнүндө чечими үчүн негиз болгон жагдай (иш) токтотулган күндөн кечиктирбестен) иш берүүчү кызматкерге эмгек келишиминде каралган мурунку жумуш менен, ал эми кызматкер аны аткарууга киришүүгө милдеттүү.
БИЙИК ТООЛОРДО ЖАНА АЛЫСКЫ ЖАНА ЖЕТҮҮГӨ КЫЙЫН АЙМАКТАРДА ИШТЕГЕН АДАМДАРДЫН ЭМГЕГИ 33-ГЛАВА
Бийик тоолуу райондордо жана алыскы жана барууга кыйын зоналарда иштеген адамдарга кепилдиктер жана компенсациялар жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдары 361-статья.
Бийик тоолуу райондордо жана алыскы жана барууга кыйын зоналарда иштеген адамдарга мамлекеттик кепилдиктер жана компенсациялар ушул Кодекс, башка мыйзамдар жана ченемдик укуктук актылар менен белгиленет.
Бул адамдарга кошумча кепилдиктер жана компенсациялар жамааттык келишимдер жана макулдашуулар менен иш берүүчүлөрдүн финансылык мүмкүнчүлүктөрүн эске алуу менен белгилениши мүмкүн.
362-статья. Кепилдиктерди жана компенсацияларды алуу үчүн зарыл болгон иш стажы
Кепилдиктерди жана компенсацияларды алуу үчүн зарыл болгон эмгек стажын белгилөөнүн жана эсептөөнүн тартиби Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.
363- статья
Бийик тоолуу райондордо жана алыскы жана барууга кыйын райондордо иштегендиги үчүн эмгек акы төлөө эмгек акыга аймактык коэффициенттерди жана кызматтык маяналарга пайыздык үстөктөрдү пайдалануу менен жүргүзүлөт.
364-статья. Эмгек акынын региондук коэффициенти
Эмгек акынын региондук коэффициентинин өлчөмү жана аны төлөө тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.
365-статья. Кызматтык маяналарга пайыздык жогорулатуу
Бийик тоолуу райондордо жана алыскы жана барууга кыйын аймактарда иштеген адамдарга ошол жерлерде же калктуу пункттарда иштеген стажы үчүн кызматтык маяналарына пайыздык үстөк акы төлөнөт. Кызматтык маяналарга пайыздык үстөк акынын өлчөмү жана аны төлөө тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.
Уюмдун жоюлушуна, кызматкерлердин санынын же штатынын кыскарышына байланыштуу иштен бошотулган кызматкерлерге мамлекеттик кепилдиктер 366-статья.
Бийик тоолуу райондордо жана алыскы жана барууга кыйын аймактарда жайгашкан уюмдардан уюмдун жоюлушуна же кызматкерлердин санынын же штатынын кыскарышына байланыштуу иштен бошотулган адамдар иштеген мөөнөтүнө, бирок төрт айдан ашпаган мөөнөткө сакталат. орточо эмгек акы, бошонуу жөлөкпулун эске алуу менен.
Бошонуу жөлөкпулун жана сакталган орточо эмгек акысын төлөө мурдагы иштеген жери боюнча иш берүүчү тарабынан иш берүүчүнүн каражаттарынын эсебинен жүргүзүлөт.
367-статья. Кыскартылган иш жумасы
Бийик тоолуу райондордо жана алыскы жана барууга кыйын аймактарда иштеген аялдар үчүн, эгерде мыйзамда кыскараак иш жумасы каралбаса, жамааттык келишимде же эмгек келишиминде 36 сааттык жума белгилениши мүмкүн. Мында эмгек акы толук жумуш жумасы үчүн төлөнөт.
Кыскартылган жумуш жумасын белгилөө тартиби жамааттык келишимде же эмгек келишиминде аныкталат.
368-статья. Жыл сайын акы төлөнүүчү кошумча өргүү
Бийик тоолуу райондордо жана алыскы жана жетүүгө кыйын райондордо иштеген адамдарга мыйзамда белгиленген ар жылдык негизги акы төлөнүүчү өргүүдөн жана жалпы негизде берилүүчү кошумча акы төлөнүүчү өргүүдөн тышкары, ар жылдык кошумча акы төлөнүүчү өргүү берилет:
– деңиз деңгээлинен бийиктикте иштегенде: 2000ден 3000 метрге чейин – 12 календардык күн; 3001ден 4000 метрге чейин – 24 календардык күн; 4001 метрден жана андан жогору – 36 календардык күн;
– алыскы жана жетүүгө кыйын аймактарда иштегенде – 12 календардык күн.
Толук эмес иштеген кызматкерлерге ар жылдык өргүүлөрдүн жалпы узактыгы жалпы негизде белгиленет.
Ар жылдык кошумча акы төлөнүүчү өргүү берүүнү бир нече ченемдик укуктук актылар менен жөнгө салууда кызматкерлер үчүн кыйла жагымдуу шарттарды белгилеген ченемдик укуктук акт колдонулат.
369-статья. Ар жылдык акы төлөнүүчү өргүү берүүнүн жана айкалыштыруунун тартиби
Ушул Кодекстин 368-статьясында белгиленген ар жылдык кошумча акы төлөнүүчү өргүү кызматкерлерге ошол иш берүүчү менен он бир ай иштегенден кийин берилет.
Ар жылдык акы төлөнүүчү өргүүлөрдүн жалпы узактыгы ар жылдык негизги жана бардык кошумча акы төлөнүүчү өргүүлөрдүн жыйынтыгын чыгаруу менен аныкталат.
Бийик тоолордо жана алыскы жана жетүүгө кыйын аймактарда иштеген адамдарга ар жылдык акы төлөнүүчү өргүүлөрдү толук же жарым-жартылай айкалыштырууга 2 жылдан ашык эмес мөөнөткө жол берилет. Мында берилүүчү өргүүнүн жалпы узактыгы, анын ичинде өргүүнү пайдалануучу жерге жана кайра кайтып келүү үчүн зарыл болгон эмгек акысы сакталбаган өргүүнүн убактысы алты айдан ашпоого тийиш.
Ар жылдык акы төлөнүүчү өргүүнүн 6 айдан ашкан пайдаланылбаган бөлүгү кийинки жылдын кезектеги акы төлөнүүчү өргүүсүнө кошулат.
Иштеп жаткан ата-энелердин биринин (камкорчу, көзөмөлчүсү) талабы боюнча иш берүүчү 18 жашка чыга элек балдарды орто жана жогорку окуу жайларына коштоп жүрүү үчүн жылдык акы төлөнүүчү өргүү же анын бир бөлүгүн (кеминде 14 календардык күн) берүүгө милдеттүү. башка аймакта жайгашкан кесиптик билим берүү. Эгерде эки же андан көп бала болсо, бул үчүн өргүү ар бир балага бир жолу берилет.
370-статья. Медициналык жардамдын кепилдиктери
Бийик тоолуу райондордо жана алыскы жана барууга кыйын аймактарда иштеген адамдар үчүн жамааттык келишимде тиешелүү медициналык корутундусу болгон учурда республиканын аймагында медициналык консультация алуу же дарылануу үчүн жол кире акысын төлөө каралышы мүмкүн. жашаган жери боюнча тиешелүү консультацияларды берүү мүмкүн эмес.
Бийик тоолуу райондорго жана алыскы жана барууга кыйын аймактарга келген адамдар менен эмгек келишимин түзүү 371-статья.
Бийик тоолуу райондорго жана алыскы жана барууга кыйын аймактарга келген адамдар менен эмгек келишимин түзүүгө аларда бул райондордо жана калктуу конуштарда иштөөгө жана жашоого каршы көрсөтмөлөр жок экендигин тастыктаган медициналык корутундусу болгондо жол берилет.
372-статья. Көчүрүү менен байланышкан чыгымдардын ордун толтуруу
Бийик тоолуу райондордо жана алыскы жана барууга кыйын аймактарда жайгашкан уюмдарда иштөө үчүн эмгек келишимин түзгөн жана бул келишимдерге ылайык республиканын башка региондорунан келген адамдарга төмөнкүдөй компенсациялар кепилденет:
2 кызматтык маяна (ставка) өлчөмүндө бир жолку жөлөкпул жана аны менен бирге келген ар бир үй-бүлө мүчөсүнө кызматкердин кызматтык маянасынын (ставкасынын) жарымы өлчөмүндө бир жолку жөлөкпул;
кызматкерге жана анын үй-бүлө мүчөлөрүнө Кыргыз Республикасынын аймагында иш жүзүндөгү чыгымдар боюнча жол кире акысын жана бир үй-бүлөгө 3 тоннадан ашпаган багажды ташуу үчүн иш жүзүндөгү чыгымдар боюнча төлөп берүү, бирок транспорт үчүн каралган тарифтерден ашпоого тийиш. темир жол;
даярдануу жана жаңы жерге жайгашуу үчүн 7 календардык күндүк эмгек өргүү.
Үй-бүлө мүчөлөрүнө жол кире жана багаж акысын төлөө укугу кызматкер көрсөтүлгөн уюмдарда көрсөтүлгөн райондордо жана жерлерде эмгек келишимин түзгөн күндөн тартып бир жыл бою сакталат.
Кызматкер жана анын үй-бүлө мүчөлөрү ар кандай себептер боюнча эмгек келишими бузулгандыктан (анын ичинде кызматкер каза болгон учурда) башка жердеги жаңы жашаган жерине көчүп кеткенде, иштен бошотууну кошпогондо күнөөлүү аракеттери үчүн иш жүзүндөгү чыгымдардын негизинде жол кире акысы жана багажды ташуу үчүн бир үй-бүлөгө 3 тоннадан ашпаган, бирок темир жол транспорту менен ташуу үчүн каралган тарифтерден ашпаган өлчөмдө төлөнөт.
Ушул статьяда каралган кепилдиктер жана компенсациялар негизги иштеген жеринде гана берилет.
373-статья. Башка кепилдиктер жана компенсациялар
Бийик тоолуу райондордо жана алыскы жана жетүүгө кыйын райондордо, социалдык камсыздандыруу, пенсия, турак жай-укуктук мамилелер жана башка чөйрөлөрүндө иштеген адамдарга кепилдиктер жана компенсациялар Кыргыз Республикасынын тиешелүү мыйзамдарында жана башка ченемдик укуктук актыларында белгиленет. .
ТРАНСПОРТ КЫЗМАТКЕРЛЕРИНИН ЭМГЕГИН ЖӨНГӨ САЛУУНУН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ 34-ГЛАВА
374-статья. Транспорттук каражаттардын кыймылы менен түздөн-түз байланышкан жумуштарга жалдоо
Транспорттук каражаттардын кыймылы менен түздөн-түз байланышкан иштерге кабыл алынган кызматкерлер транспорттун тиешелүү түрү чөйрөсүндөгү мамлекеттик орган тарабынан аныкталган тартипте кесиптик тандоодон өтүүгө, ошондой эле эмгек милдеттерин аткаруу үчүн зарыл болгон тийиштүү даярдыкка жана ден соолук шарттарына ээ болууга тийиш.
Кызматкер транспорттук каражаттардын кыймылы менен түздөн-түз байланышкан ишке саламаттыкты сактоо жана транспорттун тиешелүү түрү чөйрөсүндөгү мамлекеттик бийлик органдары тарабынан белгиленген тартипте милдеттүү түрдө алдын ала медициналык текшерүүдөн өткөндөн кийин гана кабыл алынат.
375-статья. Иши транспорт каражаттарынын кыймылы менен түздөн-түз байланышкан кызматкерлердин жумуш убактысы жана эс алуу убактысы
Иши транспорт каражаттарынын кыймылы менен түздөн-түз байланышкан кызматкерлерге транспорт каражаттарынын кыймылы менен түздөн-түз байланышкан кесипте же кызматта алар үчүн белгиленген жумуш убактысынан ашык иштөөгө, ошондой эле эмгектин зыяндуу жана (же) кооптуу шарттарында иштөөгө жол берилбейт.
Транспорт каражаттарынын кыймылына түздөн-түз байланыштуу кесиптердин (кызматтардын) жана жумуштардын тизмеси Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген тартипте бекитилет.
Жумуш убактысынын жана эс алуу убактысынын режиминин өзгөчөлүктөрү, иши транспорт каражаттарынын кыймылы менен түздөн-түз байланышкан кызматкерлердин айрым категорияларынын эмгек шарттары транспорттун тиешелүү түрү чөйрөсүндөгү мамлекеттик орган тарабынан белгиленет. Бул белгилер кызматкерлердин абалын ушул Кодексте белгиленгенге салыштырганда начарлатышы мүмкүн эмес.
Кыргыз Республикасынын Транспорт жана коммуникациялар министрлигинин 2005-жылдын 2-сентябрындагы № 254 “Автомобиль айдоочуларынын жумуш убактысынын жана эс алуу убактысынын өзгөчөлүктөрү жөнүндө эрежелерди бекитүү тууралуу” буйругун караңыз .
376-статья. Эмгектери транспорт каражаттарынын кыймылы менен тузден-туз байланышкан кызматкерлердин тартиби
Эмгектери транспорт каражаттарынын кыймылы менен түздөн-түз байланышкан кызматкерлердин тартиби ушул Кодекс жана Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан бекитилүүчү тартип жөнүндө жоболор (жоболор) менен жөнгө салынат.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2006-жылдын 19-июлундагы № 526 “Кыргыз Республикасынын жарандык авиация кызматкерлеринин Тартиптик уставын бекитүү тууралуу” токтому
ПЕДАГОГИКАЛЫК КАДРЛАРДЫН ЭМГЕГИН ЖӨНГӨ САЛУУНУН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ 35-ГЛАВА
377-статья. Педагогикалык иш менен алектенүү укугу
Педагогикалык иш менен алектенүүгө билим берүү квалификациясы бар адамдарга уруксат берилет, ал Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан бекитилүүчү тиешелүү типтеги жана типтеги билим берүү уюмдары жөнүндө типтүү жободо белгиленген тартипте аныкталат.
Билим берүү уюмдарында бул ишке соттун өкүмү боюнча же медициналык себептер боюнча тыюу салынган адамдарга, ошондой эле кылмыштын айрым түрлөрү боюнча соттуулугу бар адамдарга педагогикалык иш жүргүзүүгө жол берилбейт. Тиешелүү медициналык каршы көрсөтмөлөрдүн тизмеси жана кылмыш түрлөрү Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.
378-статья. Жогорку кесиптик билим берүүнүн билим берүү уюмдарынын кызматкерлери менен эмгек келишими
Жогорку окуу жайындагы илимий жана педагогикалык кызматкерлердин бардык кызматтары 5 жылга чейинки мөөнөткө түзүлгөн эмгек келишими боюнча ээлейт.
Факультеттин деканы жана кафедра башчысынан башка жогорку окуу жайларында илимий-педагогикалык кызматкерлердин кызмат орундарын ээлөөгө эмгек келишимин түзүүнүн алдында конкурстук тандоо жүргүзүлөт. Бул кызмат орундарын ээлөөнүн тартиби жөнүндө жобо Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан бекитилет.
Жогорку окуу жайынын факультетинин деканы жана кафедра башчысынын кызматтары шайлануучу болуп саналат. Бул кызматтарга шайлоонун тартиби жогорку окуу жайларынын уставы менен аныкталат.
Өзгөчө статусу бар мамлекеттик жогорку окуу жайлары профессордук-окутуучулук курамдын кызмат орундарын ээлөөнүн тартибин өз алдынча аныктоого укуктуу.
Мамлекеттик жана муниципалдык жогорку окуу жайларында ректорлордун, проректорлордун, филиалдардын (институттардын) жетекчилеринин кызмат орундарына эмгек келишими түзүлгөн убакытка карабастан, 65 жаштан ашпаган адамдар дайындалат. Көрсөтүлгөн кызматтарды ээлеген жана ушул куракка жеткен адамдар алардын макулдугу менен алардын квалификациясына ылайык келген башка кызмат орундарына которулат. Мамлекеттик жогорку окуу жайлардын жетекчилери билим берүү жөнүндө мыйзамдарда белгиленген тартипте жана учурларда кызматка дайындалышат жана бошотулат.
Проректорлор мөөнөттүү эмгек келишими боюнча ишке алынат. Проректор тарабынан ЖОЖ менен түзүлгөн мөөнөттүү эмгек келишиминин жарактуулук мөөнөтү ректордун ыйгарым укуктарынын аяктоо күнүнө туура келет.
Жогорку окуу жайынын окумуштуулар кеңешинин сунушу боюнча уюштуруучу (уюштуруучулар) ректордун ыйгарым укуктарын ал 70 жашка чыкканга чейин узартууга укуктуу.
ЖОЖдун окумуштуулар кеңешинин сунушу боюнча ректор проректордун, факультеттин деканынын, филиалдын (институттун) жетекчисинин ыйгарым укуктарын 70 жашка чыкканга чейин узартууга укуктуу. .
379-статья. Педагогикалык кызматкерлердин иш убактысынын узактыгы
Билим берүү уюмдарынын педагогикалык курамы үчүн жумасына 36 сааттан ашпаган кыскартылган жумуш убактысы белгиленет.
Билим берүү уюмунун педагогикалык кызматкеринин эмгек келишиминде көрсөтүлгөн окуу жүктөмү Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан бекитилүүчү тиешелүү типтеги жана типтеги билим берүү уюму жөнүндө типтүү жободо каралган учурларда жогорку чек менен чектелиши мүмкүн. Кыргыз Республикасы.
Билим берүү уюмдарынын педагогикалык курамынын ээлеген кызмат ордуна жана (же) адистигине жараша, алардын ишинин өзгөчөлүктөрүн эске алуу менен, жумуш убактысынын узактыгы (эмгек акынын ставкасы боюнча педагогикалык иштин ченемдик сааттары) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат. Профессордук курамга толук эмес жумуш күнү, анын ичинде окшош кызмат же адистик боюнча иштөөгө уруксат берилет.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2006-жылдын 1-августундагы № 549 “Билим берүү уюмдарынын педагогикалык кызматкерлеринин жумуш убактысынын узактыгын (эмгек акысынын ставкасы боюнча окуу ишинин ченемдик сааттарын) белгилөө жөнүндө” токтому ;
Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2008-жылдын 31-декабрындагы № 749 “Педагогикалык кадрлардын квалификациясын жогорулатуу боюнча билим берүү уюмдарынын педагогикалык персоналынын жумуш убактысынын узактыгы жөнүндө” токтому
380-статья. Ар жылдык негизги узартылган акы төлөнүүчү өргүү
Билим берүү уюмунун педагогикалык кызматкерлерине окуу жылы аяктагандан кийин жыл сайын узартылган өргүү берилет, анын мөөнөтү Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2006-жылдын 25-апрелиндеги № 295 “Билим берүү уюмдарынын педагогикалык кызматкерлерине берилүүчү ар жылдык негизги узартылган өргүүлөрдүн узактыгы жөнүндө” токтому
381-статья. Педагогикалык кызматкер менен эмгек келишимин бузуунун кошумча негиздери
Билим берүү уюмунун педагогикалык кызматкери менен эмгек келишими ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда каралган негиздерден тышкары төмөндөгүдөй учурларда токтотулушу мүмкүн:
1) билим берүү уюмунун уставын 1 жыл ичинде кайталап одоно бузуу;
2) окуучунун же тарбиялануучунун инсандыгына физикалык жана (же) психикалык зомбулук көрсөтүү менен байланышкан тарбиялоо ыкмаларын колдонуу, анын ичинде бир жолку колдонуу;
3) жогорку кесиптик билим берүүнүн ректору, проректору, факультеттин деканы, филиалынын (институттун), мамлекеттик же муниципалдык билим берүү уюмунун жетекчиси 65 жашка толгондо.
КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН ДИПЛОМАТИЯЛЫК КЫЗМАТЫНЫН КЫЗМАТКЕРЛЕРИНИН ЭМГЕГИН ЖӨНГӨ САЛУУНУН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ 36-ГЛАВА
382-статья. Кыргыз Республикасынын дипломатиялык кызматынын кызматкерлеринин эмгек мамилелерин жөнгө салуу
Кыргыз Республикасынын дипломатиялык кызматынын кызматкерлеринин эмгек мамилелери ушул Кодекске, ошондой эле ” Дипломатиялык кызмат жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамында белгиленген өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен Кыргыз Республикасынын башка ченемдик укуктук актыларына ылайык жөнгө салынат. Кыргыз Республикасынын».
Кыргыз Республикасынын эмгек мыйзамдары жана башка ченемдик укуктук актылары дипломатиялык кызмат органдарына жана алардын кызматкерлерине атайын мыйзам менен жөнгө салынбаган өлчөмдө гана колдонулат.
383-статья. Кыргыз Республикасынын дипломатиялык кызматынын кызматкерлерин дайындоо жана аларды ДЗКга жиберүү.
Чет мамлекеттин жарандыгы жок жана Кыргыз Республикасынын Президенти же Кыргыз Республикасынын Премьер-министри тарабынан дайындалууга жатпаган Кыргыз Республикасынын жарандары Кыргыз Республикасынын дипломатиялык кызматындагы дипломатиялык, консулдук жана административдик мамлекеттик кызматтарга дайындалышат. Кыргыз Республикасынын тышкы иштер чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органынын жетекчиси тарабынан.
Кыргыз Республикасынын дипломатиялык кызматынын кызматкери ДЗКга жөнөтүлгөндө ал тышкы иштер чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдагы, ага караштуу органдагы же анын Кыргыз Республикасынын администрациялык-аймактык бирдиктериндеги өкүлчүлүгүндөгү ээлеген кызматынан бошотулат. Кыргыз Республикасына жана чет өлкөдө жайгашкан дипломатиялык кызмат органына кызматка дайындалат.
ДЗК мөөнөтү аяктагандан кийин Кыргыз Республикасынын дипломатиялык кызматынын кызматкери тышкы иштер чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органда, ага караштуу органда же анын өкүлчүлүгүндө ээлеген кызматынан төмөн эмес кызматка дайындалат. кеткенге чейин Кыргыз Республикасынын аймактык бирдиктеринде.
Тиешелүү бош кызмат орду жок болгон учурда Кыргыз Республикасынын дипломатиялык кызматынын кызматкери кеткенге чейин ээлеген кызмат ордунан төмөн, бирок бир деңгээлден төмөн эмес жана кызматкердин өзүнүн макулдугу менен гана дайындалышы мүмкүн.
Ушул берененин жоболору Кыргыз Республикасынын Президенти же Кыргыз Республикасынын Премьер-министри тарабынан дайындалган Кыргыз Республикасынын дипломатиялык кызматынын кызматкерлерине жайылтылбайт.
384-статья. ДЗКга жиберилген Кыргыз Республикасынын дипломатиялык кызматынын кызматкерлери үчүн эмгек шарттары
ДЗКга жиберилген Кыргыз Республикасынын дипломатиялык кызматынын кызматкерлери үчүн эмгек шарттары ушул Кодексте белгиленгенден начар болушу мүмкүн эмес.
385-статья. Күчүн жоготту
386-статья. Кыргыз Республикасынын дипломатиялык кызматынын кызматкерин ДЗКдан чакыртып алуу үчүн кошумча негиздер.
Ушул Кодексте жана башка мыйзам актыларында каралган негиздерден тышкары, АДКга жиберилген Кыргыз Республикасынын дипломатиялык кызматынын кызматкери төмөндөгүдөй учурларда АДКдан чакыртып алынышы мүмкүн:
1) болгон өлкөдө өзгөчө кырдаалдын келип чыгышы;
2) кызматкерди персона нон грата деп жарыялоо же жергиликтүү компетенттүү органдардан анын жашаган өлкөдө жол берилбестиги жөнүндө билдирүүнү алуу;
3) кызматкер келген өлкөнүн каада-салттарын жана мыйзамдарын, ошондой эле жүрүм-турумдун жана адеп-ахлактын жалпы кабыл алынган стандарттарын сактабагандыгы;
4) кызматкердин үй-бүлө мүчөлөрү болгон мамлекеттин мыйзамдарын, жүрүм-турумдун жана адеп-ахлактуулуктун жалпы кабыл алынган ченемдерин, ошондой эле Кыргыз Республикасынын дипломатиялык кызматынын тиешелүү органынын аймагында колдонуудагы жашоо эрежелерин сактабаганда; чет өлкөдөгү республика;
5) кызматкер тааныштырган эмгек милдеттерин, ошондой эле режимдик талаптарды бир жолу одоно бузуу;
6) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген тартипте бекитилүүчү оорулардын тизмесине ылайык 2 айдан ашык убакытка убактылуу эмгекке жарамсыздык же чет өлкөдө иштөөгө тоскоол болгон оору болгондо.
Ушул статьянын биринчи бөлүгүндө каралган негиздер боюнча Кыргыз Республикасынын дипломатиялык кызматынын кызматкерлерин АДКдан чакыртып алууда тышкы иштер чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органда кызмат ордун ээлебеген кызматкерлерди ээлеген кызматынан бошотуу, ага караштуу орган же анын Кыргыз Республикасынын аймактык бирдиктериндеги өкүлчүлүгү АДКга кеткенге чейин ушул Кодекстин 79-статьясынын 2-пунктуна ылайык жүзөгө ашырылат.
ДИНИЙ УЮМДАРДЫН КЫЗМАТКЕРЛЕРИНИН ЭМГЕГИН ЖӨНГӨ САЛУУНУН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ 37-ГЛАВА
387-статья. Диний уюмдагы эмгек келишиминин тараптары
Иш берүүчү – мыйзамда белгиленген тартипте каттоодон өткөн жана кызматкер менен жазуу жүзүндө эмгек келишимин түзгөн диний уюм.
Кызматкер деп 18 жашка толгон, диний уюм менен эмгек келишимин түзгөн, белгилүү бир иштерди жеке өзү аткарган жана диний уюмдун ички эрежелери сакталган адам таанылат.
388-статья. Диний уюмдун ички тартиби
Эмгек келишиминин тараптарынын укуктары жана милдеттери Кыргыз Республикасынын Конституциясына , ушул Кодекске жана башка мыйзамдарга карама-каршы келбөөгө тийиш болгон диний уюмдун ички тартибинде белгиленген өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен эмгек келишиминде аныкталат .
Диний уюм менен эмгек келишимин түзүүнүн жана аны өзгөртүүнүн өзгөчөлүктөрү 389-статья
Кызматкер менен диний уюмдун ортосундагы эмгек келишими белгилүү мөөнөткө да, белгисиз мөөнөткө да түзүлүшү мүмкүн.
Эмгек келишимин түзүүдө кызматкер ушул келишимде аныкталган мыйзамда тыюу салынбаган бардык ишти аткарууга милдеттенет.
Ушул Кодекске жана диний уюмдун ички эрежелерине ылайык эмгек келишими кызматкер үчүн жана иш берүүчү катары диний уюм үчүн маанилүү болгон шарттарды камтыйт.
Эгерде эмгек келишиминин олуттуу шарттарын өзгөртүү зарыл болсо, диний уюм бул жөнүндө кызматкерге алар киргизилгенге чейин 7 календардык күндөн кем эмес жазуу жүзүндө билдирүүгө милдеттүү.
390-статья. Диний уюмдарда иштеген адамдардын иш убактысы
Диний уюмдарда иштеген адамдардын жумуш убактысы ушул Кодексте белгиленген нормалдуу жумуш убактысын эске алуу менен, диний уюмдун ички регламентинде аныкталган ырым-жырымдардын же башка иш-аракеттеринин режимине негизделет.
391-статья. Диний уюмдардын кызматкерлеринин материалдык жоопкерчилиги
Толук материалдык жоопкерчилик жөнүндө келишим диний уюмдун ички тартибинде аныкталган тизмеге ылайык диний уюмдун кызматкери менен түзүлүшү мүмкүн.
392-статья. Диний уюмдун кызматкери менен эмгек келишимин бузуу
Диний уюмдун кызматкери менен эмгек келишими ушул Кодексте каралган негиздерден тышкары, эмгек келишиминде каралган негиздер боюнча да токтотулушу мүмкүн.
Диний уюмдун кызматкерин эмгек келишиминде каралган негиздер боюнча иштен бошотуу жөнүндө билдирүүнүн мөөнөтү, ошондой эле көрсөтүлгөн кызматкерлерге мындай бошотууга байланыштуу кепилдиктерди жана компенсацияларды берүүнүн тартиби жана шарттары эмгек келишими менен аныкталат.
393-статья. Диний уюмдардын кызматкерлеринин ортосундагы жекече эмгек талаш-тартыштарын кароо
Индивидуальные трудовые споры, не урегулированные самостоятельно работником и религиозной организацией как работодателем, рассматриваются в судебном порядке.
ГЛАВА 38. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДОВЫХ ОТНОШЕНИЙ ПРИ БАНКРОТСТВЕ
Статья 394. Особенности регулирования трудовых отношений при банкротстве
При банкротстве, осуществляемом в формах реструктуризации, реабилитации, санации, мирового соглашения и консервации, трудовые отношения с работниками не прекращаются, за исключением случаев, когда в результате этого процесса происходит сокращение штатов или их численности.
Бул мөөнөттүн ичинде иш берүүчү (атайын администратор, тышкы башкаруучу) жалпы башкаруу функцияларын аткаруучу кызматкерлер (жетекчи, анын орун басарлары, башкы бухгалтер) менен эмгек келишимин узартууга же бузууга укуктуу.
Эгерде реструктуризациялоонун натыйжасында жоюлуп жаткан уюмдун мүлкү өткөрүлүп берилген жаңы юридикалык жак түзүлсө, анда иш берүүчү кызматкерлерди ушул Кодекске ылайык которууга же бошотууга милдеттүү.
Эгерде уюм банкроттук процессинде жоюлса, бардык кызматкерлер менен эмгек мамилелерин токтотуу жүзөгө ашырылат.
Компенсацияны эсептөө жана төлөө ушул Кодекске ылайык жүргүзүлөт.
КЫЗМАТКЕРЛЕРДИН БАШКА КАТЕГОРИЯЛАРЫ ҮЧҮН ЭМГЕКТИ ЖӨНГӨ САЛУУНУН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ 39-ГЛАВА
395-статья. Аскердик кызмат өтөгөн Куралдуу Күчтөрдүн жана аткаруу бийлик органдарынын уюмдарында иштеген адамдардын эмгегин жөнгө салуу.
Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында аскердик кызмат каралган аскер бөлүктөрүндө, мекемелеринде, аскердик окуу жайларында, башка уюмдарында жана аткаруу бийлигинин органдарына иштөө үчүн эмгек келишимин түзгөн кызматкерлерге эмгек мыйзамдарында белгиленген өзгөчөлүктөр көрсөтүлөт. Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында жана башка ченемдик укуктук актыларында каралган.
Ушул статьянын биринчи бөлүгүндө көрсөтүлгөн органдардын, мекемелердин жана уюмдардын милдеттерине ылайык кызматкерлерге эмгек акы төлөөнүн өзгөчө шарттары, ошондой эле кошумча жеңилдиктер жана артыкчылыктар белгиленет.
396-статья. Медицина кызматкерлеринин эмгегин жөнгө салуунун айрым өзгөчөлүктөрү
Медицина кызматкерлери үчүн жумасына 39 сааттан ашпаган кыскартылган жумуш убактысы белгиленет. Кызматына жана (же) адистигине жараша медицина кызматкерлери үчүн жумуш убактысынын узактыгы Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.
Караңыз: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2008-жылдын 8-февралындагы № 39 “Эмгектин өзгөчө мүнөзүндөгү кызматкерлердин категорияларынын жана алардын жумуш убактысынын узактыгынын тизмесин бекитүү тууралуу” токтому
Жалпыга маалымдоо каражаттарында, кинематография уюмдарында, театрларда, театралдык-концерттик уюмдарда, цирктерде жана чыгармаларды түзүүгө жана (же) аткарууга катышкан башка адамдардын, кесипкөй спортчулардын эмгегин жөнгө салуу 397-статья .
Жалпыга маалымдоо каражаттарынын, кинематографиялык уюмдардын, театрлардын, театралдык-концерттик уюмдардын, цирктердин чыгармачыл кызматкерлерине жана чыгармаларды жаратууга жана (же) аткарууга катышкан башка жактарга, кесипкөй спортчуларга мыйзамдарда жана башка ченемдик укуктук актыларда каралган өзгөчөлүктөр менен эмгек мыйзамдары колдонулат. актылар.
Маданият жана искусство чөйрөсүндөгү мамлекеттик жана муниципалдык уюмдардын чыгармачыл кызматкерлери, жетекчилери жана адистери менен эмгек мамилелеринин негизги формасы болуп эмгек келишими саналат.
Мамлекеттик маданият уюмдарынын пенсия курагындагы кызматкерлери менен ушул Кодекстин 55-статьясына ылайык мөөнөттүү эмгек келишими түзүлөт .
IX БӨЛҮМ. ЭМГЕКЧИЛЕРДИН ЭМГЕК УКУКТАРЫН КОРГОО. ЭМГЕК ТАЛАШТАРЫН ЧЕЧҮҮ. ЭМГЕК ЗАКОНДОРУН БУЗУУ УЧУН ЖООПКЕРЧИЛИК
40-ГЛАВА. ЖАЛПЫ ЖОБОЛОР
398-статья. Кызматкерлердин эмгек укуктарын коргоо ыкмалары
Эмгекчилердин эмгек укуктарын жана мыйзамдуу таламдарын коргоонун негизги жолдору болуп төмөнкүлөр саналат:
– эмгек мыйзамдарынын сакталышына мамлекеттик көзөмөл жана контроль;
– кесиптик бирликтер жана башка өкүлчүлүктүү органдар тарабынан кызматкерлердин эмгек укуктарын коргоо;
– кызматкерлердин эмгек укуктарын өзүн өзү коргоо.
ЭМГЕК ЖӨНҮНДӨ МЫЙЗАМДАРДЫН ЖАНА БАШКА ЧЕНЕМДИК УКУКТУК АКТЫЛАРДЫН САКТАЛЫШЫНА МАМЛЕКЕТТИК КӨЗӨМӨЛ ЖАНА КОНТРОЛЬ 41-ГЛАВА
399-статья. Эмгек жөнүндө мыйзамдардын жана башка ченемдик укуктук актылардын сакталышын мамлекеттик көзөмөлдөө жана контролдоо органы.
Кыргыз Республикасынын аймагындагы бардык уюмдарда эмгек жөнүндө мыйзамдардын жана башка ченемдик укуктук актылардын сакталышына мамлекеттик көзөмөлдү жана контролду эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан белгиленген тартипте жүзөгө ашырылат. Кыргыз Республикасынын Өкмөтү.
Экинчи бөлүк мындан ары жараксыз.
Эмгек жөнүндө мыйзамдардын жана башка ченемдик укуктук актылардын так жана бирдей аткарылышына мамлекеттик көзөмөлдү мыйзамга ылайык Кыргыз Республикасынын Башкы прокурору жана ага баш ийген прокурорлор ишке ашырышат.
400-статья. Ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдардын эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы өз ара аракеттенүүсү.
Эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдар өз ишин аткаруу бийлигинин органдары, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары, башка мамлекеттик көзөмөл жана контролдоо органдары, прокуратура органдары, кесиптик бирликтердин жана иш берүүчүлөрдүн бирикмелери жана башка уюмдар менен бирдикте жүзөгө ашырат.
Эмгек жана эмгекти коргоо боюнча мыйзамдардын жана башка ченемдик укуктук актылардын сакталышы боюнча мамлекеттик көзөмөл жана контролдоо органдарынын жана коомдук контролдун ишин координациялоо эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан жүзөгө ашырылат .
401-статья. Күчүн жоготту
402-статья. Эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы мамлекеттик инспекторлордун негизги укуктары.
Эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы мамлекеттик инспекторлор көзөмөлдөө жана контролдоо ишин жүргүзүүдө төмөнкүлөргө укуктуу:
– инсандыгын ырастоочу белгиленген үлгүдөгү расмий документти жана тиешелүү багытты көрсөтүүдө текшерүү жүргүзүү максатында бардык уюштуруу-укуктук формадагы жана менчик түрүндөгү уюмдарга барууга;
– иш берүүчүлөрдөн жана алардын өкүлдөрүнөн, аткаруу бийлик органдарынан жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынан көзөмөлдөө жана контролдоо функцияларын аткаруу үчүн зарыл болгон документтерди, түшүндүрмөлөрдү, маалыматтарды суроого жана акысыз алууга;
– өндүрүштөгү кырсыктарды белгиленген тартипте териштирүүгө;
– уюмдардын жетекчилерине жана алардын өкүлдөрүнө эмгек жөнүндө мыйзамдарды жана башка ченемдик укуктук актыларды бузууларды четтетүү, бул бузуулар үчүн күнөөлүүлөрдү тартиптик жоопкерчиликке тартуу же белгиленген тартипте ээлеген кызматынан четтетүү жөнүндө милдеттүү көрсөтмөлөрдү берүүгө;
– кызматкерлердин өмүрүнө жана ден соолугуна коркунуч туудурган эмгекти коргоо талаптарын бузуулар аныкталганда, бул бузуулар четтетилгенге чейин уюмдардын, айрым өндүрүштүк бөлүмдөрдүн жана жабдуулардын ишин токтотууга;
– эмгек шарттарынын бузулушу жөнүндө мамлекеттик эксперттик корутундулар болгон учурда, эмгекти коргоо талаптарынын бузулушуна байланыштуу уюмдарды жоюу же алардын түзүмдүк бөлүмдөрүнүн ишин токтотуу жөнүндө талаптарды сотторго жөнөтүүгө;
– жумушту аткаруунун коопсуз ыкмаларына жана ыкмаларына окуудан, эмгекти коргоо боюнча инструкциядан, өндүрүштө окуудан жана эмгекти коргоо талаптарын билүүсүн текшерүүдөн өтпөгөн адамдарды белгиленген тартипте жумуштан четтетүүгө;
– шайкештик сертификаттары жок же эмгекти коргоо талаптарына жооп бербеген кызматкерлер үчүн жеке жана жамааттык коргонуу каражаттарын колдонууга жана өндүрүүгө тыюу салууга;
– эмгек жөнүндө мыйзамдарды жана башка ченемдик укуктук актыларды бузууга күнөөлүү адамдарды Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте администрациялык жоопкерчиликке тартууга, зарыл болгон учурда өндүрүштөгү иштер жана материалдар боюнча аларды эмгек инспекциясына чакырууга, ошондой эле аларды укук коргоо органдарына бул адамдарды кылмыш-жаза жоопкерчилигине тартуу, сотко доо коюу жөнүндө материалдарды;
– эмгек жөнүндө мыйзамдарды жана башка ченемдик укуктук актыларды бузуу, өндүрүштө кызматкерлердин ден соолугуна келтирилген зыяндын ордун толтуруу боюнча доолор боюнча сотто эксперт катары чыгууга.
403-статья. Эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жагындагы мамлекеттик инспекторлордун милдеттери.
Эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы мамлекеттик инспекторлор көзөмөлдөө жана контролдоо ишин жүзөгө ашырууда Кыргыз Республикасынын Конституциясын , эмгек жөнүндө мыйзамдарды жана башка ченемдик укуктук актыларды, ошондой эле ченемдик укуктук актыларды сактоого милдеттүү. органдардын жана ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдардын кызмат адамдарынын эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы ишин жөнгө салуу .
Эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы мамлекеттик инспекторлор өз ыйгарым укуктарын жүзөгө ашырууда алынган мамлекеттик, кызматтык, коммерциялык жана мыйзам менен корголуучу башка сырларды сактоого, ошондой эле ээлеген кызматынан кеткенден кийин толук купуялуулукту сактоого милдеттүү. мыйзамдардын жана ченемдик укуктук актылардын кемчиликтери же талаптарынын бузулушу жөнүндө ар кандай даттануунун булагы, эмгек боюнча башка ченемдик укуктук актылар, эгерде текшерүү анын кайрылуусуна байланыштуу жүргүзүлсө, арыз ээси жөнүндө маалыматты иш берүүчүгө берүүдөн баш тартууга жана арыз ээси каршы болсо. даттануунун булагы жөнүндө иш берүүчүгө маалымат берүү.
Эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын кызмат адамдары тарабынан текшерүүлөрдү жүргүзүүнүн тартиби Кыргыз Республикасы тарабынан ратификацияланган Эмгек инспекциясы боюнча Эл аралык эмгек уюмунун конвенциялары, ушул Кодекс, мыйзамдар жана башка ченемдик укуктук актылар менен аныкталат. укуктук актылар.
404-статья. Уюмдарды текшерүүнүн тартиби
Эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо чөйрөсүндөгү мамлекеттик инспекторлор эмгек жөнүндө мыйзамдардын жана башка ченемдик укуктук актылардын сакталышына мамлекеттик көзөмөлдү жана контролду жүзөгө ашыруу максатында Кыргыз Республикасынын бүткүл аймагындагы бардык уюмдарды, алар жашаган жерине карабастан текшерүүнү жүргүзүшөт. уюштуруучулук-укуктук формалар.
Текшерүүнүн жүрүшүндө эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо чөйрөсүндөгү мамлекеттик инспектор , эгерде мындай билдирүү контролдун натыйжалуулугуна зыян келтириши мүмкүн деп эсептебесе, иш берүүчүгө же анын өкүлүнө анын катышуусу жөнүндө билдирүүгө милдеттүү.
Куралдуу Күчтөрдүн, чек ара кызматынын, күч түзүмдөрүнүн, ички иштер органдарынын, башка укук коргоо органдарынын, түзөтүү мекемелеринин жана коргонуу өнөр жайынын уюмдары эмгек келишимдери түзүлгөн кызматкерлердин эмгегин жөнгө салуу боюнча текшерүүдөн өтүүгө тийиш. аларды жүргүзүүнүн өзгөчө тартиби, анда төмөнкүлөр каралган:
– алдын ала тиешелүү уруксатты алган эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы мамлекеттик инспекторлор үчүн гана кирүү;
– белгиленген мөөнөттө текшерүүлөрдү жүргүзүү;
– маневрлерди же машыгууларды жүргүзүүдө, чыңалуунун жарыяланган мезгилдеринде же согуштук аракеттерде текшерүүлөрдү жүргүзүүгө чектөөлөр.
Текшерүүнү жүргүзүүнүн өзгөчө тартиби мыйзамдарда жана башка ченемдик укуктук актыларда белгиленет.
405-статья. Эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы мамлекеттик инспекторлордун чечимдерине даттануу.
Эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы мамлекеттик инспекторлордун чечимдери тиешелүү ведомстволук начальникке, Кыргыз Республикасынын эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо чөйрөсүндөгү башкы мамлекеттик инспекторго жана (же) даттанылышы мүмкүн. сотто. Кыргыз Республикасынын эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы башкы мамлекеттик инспектордун чечимдери сотко даттанылышы мүмкүн.
Эмгек укугунун ченемдерин камтыган мыйзамдарды жана башка ченемдик укуктук актыларды бузгандык үчүн жоопкерчилик 406-статья.
Эмгек укугунун ченемдерин камтыган мыйзамдарды жана башка ченемдик укуктук актыларды бузууга күнөөлүү уюмдардын жетекчилери жана башка кызмат адамдары Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген учурларда жана тартипте жоопкерчилик тартышат.
407-статья. Эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы мамлекеттик инспекторлордун ишине тоскоолдук кылгандык үчүн жоопкерчилик.
Эмгек жөнүндө мыйзамдардын жана башка ченемдик укуктук актылардын сакталышына мамлекеттик көзөмөлдү жана контролду жүзөгө ашырууга тоскоолдук кылган, аларга берилген көрсөтмөлөрдү аткарбаган, көзөмөл жана контролдоо жаатындагы мамлекеттик инспекторлорго карата зомбулук көрсөтөм деп коркутуу же зомбулук аракеттерди жасаган адамдар эмгек мыйзамдарынын сакталышы үчүн алардын үй-бүлө мүчөлөрү жана алардын мүлкү үчүн Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген жоопкерчилик тартышат.
408-статья. Эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жагындагы мамлекеттик инспекторлордун жоопкерчилиги.
Мыйзамсыз аракеттери же аракетсиздиги үчүн эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы мамлекеттик инспекторлор Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген жоопкерчиликти тартышат.
409-статья. Эмгек мыйзамдарынын сакталышына коомдук контроль
Эмгек мыйзамдарынын, эмгек укугунун ченемдерин камтыган башка ченемдик укуктук актылардын, жамааттык келишимдердин сакталышына коомдук контролду алар кызыкчылыктарын коргогон кесиптик бирликтер ишке ашырат.
Профсоюздар эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөшөт. Бул функцияны ишке ашыруу үчүн кесиптик бирликтердин укуктук жана техникалык эмгек инспекциялары түзүлөт, алардын ыйгарым укуктары кесиптик бирликтер жөнүндө тиешелүү мыйзамдарда жана жоболордо аныкталган.
410-статья. Кызматкерлердин өкүлдөрүнүн мыйзамдуу ишине тоскоолдук кылууга тыюу салуу
Кызматкерлердин өкүлдөрүнүн мыйзамдуу ишине кандай гана формада болбосун тоскоолдук кылууга тыюу салынат.
42-ГЛАВА. ЖЕКЕЧЕ ЭМГЕК ТАЛАШ-ТАРТЫШТАРЫ
411-статья. Жекече эмгек талаш-тартыштары
Жекече эмгек талаш-тартыштары иш берүүчү менен кызматкердин ортосундагы төмөнкү маселелер боюнча чечилбеген пикир келишпестиктер деп таанылат:
– кызматкер үчүн жаңы же иштеп жаткан эмгек шарттарын өзгөртүү;
– эмгек мыйзамдарын, макулдашууларды, жамааттык келишимдерди, уюмдун жергиликтүү ченемдик укуктук актыларын, ошондой эле эмгек келишиминин шарттарын колдонуу (доо мүнөзүндөгү талаштар).
Жекече эмгек талаш-тартыштары – бул иш берүүчү менен бул иш берүүчү менен эмгек мамилелеринде болгон (же мурда болгон) адамдын ортосундагы талаш.
Иш берүүчү менен кызматкер өз ара талаш-тартышты чечүү үчүн чараларды көрүшү керек.
412-статья. Жекече эмгек талаш-тартыштарын кароонун жана чечүүнүн субъекттери
Жекече эмгек талаш-тартыштары эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиялар, эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан каралат. соттор тарабынан
Кызматкер өзүнүн тандоосу боюнча эмгек талаш-тартыштарын чечүү үчүн эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссияга же эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга же түздөн-түз сотко кайрыла алат.
Уюмда эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссия түзүлбөгөн учурларда, эмгек талаш-тартыштары түздөн-түз эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо жаатындагы ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан же сотто каралууга тийиш.
Эмгек талаш-тартышын жөнгө салуу медиация чөйрөсүндөгү мыйзамдарда белгиленген тартипте медиация жол-жобосун колдонуу аркылуу да жүргүзүлүшү мүмкүн.
413-статья. Эмгек талаш-тартыштарын кароонун тартиби
Жекече эмгек талаш-тартыштарын кароонун тартиби ушул Кодекс жана башка ченемдик укуктук актылар менен жөнгө салынат, ал эми бул талаш-тартыштарды сот тартибинде чечүүнүн тартиби, мындан тышкары, Кыргыз Республикасынын жарандык процесстик мыйзамдары менен аныкталат.
Кызматкерлердин айрым категорияларынын жекече эмгек талаш-тартыштарын кароонун өзгөчөлүктөрү Кыргыз Республикасынын мыйзамдары менен белгиленет.
Ушул Кодексте белгиленген эмгек талаш-тартыштарын чечүүнүн тартиби мамлекеттик уюмдарда акы төлөнүүчү шайлануучу кызматтарды ээлеген кызматкерлерге жайылтылбайт.
Шайланган кызматкерлерди мөөнөтүнөн мурда бошотуу аларды шайлаган органдардын чечими боюнча гана жүргүзүлүшү мүмкүн.
414-статья. Жекече эмгек талаш-тартыштарын кароо үчүн органдарга кайрылуунун мөөнөттөрү
Кызматкер өзүнүн укуктары бузулгандыгы жөнүндө билген күндөн тартып 3 айдын ичинде, ал эми иштен бошотуу жөнүндө талаш-тартыштар боюнча – эки айдын ичинде жеке эмгек талаш-тартыштарын чечүү үчүн жекече эмгек талаш-тартыштарын кароо органдарына кайрылууга укуктуу. жумуштан бошотуу жөнүндө буйрук же эмгек китепчеси берилген күнү менен таанышуу.
Иш берүүчү уюмга келтирилген зыяндын ордун толтуруу жөнүндө талаш-тартыштарда келтирилген зыян аныкталган күндөн тартып 1 жылдын ичинде сотко кайрылууга укуктуу.
Эмгек акыны өндүрүүдө доонун эскирүү мөөнөтү колдонулбайт.
Ушул статьяда көрсөтүлгөн мөөнөттөр кызматкер прокуратурага, эмгек мыйзамдарынын сакталышын көзөмөлдөө жана контролдоо чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга (профсоюздук эмгек инспекциясына) кайрылганда да колдонулат.
Эгерде көрсөтүлгөн мөөнөттөр жүйөлүү себептер боюнча өткөрүп жиберилсе, алар тиешелүүлүгүнө жараша эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссия жана сот тарабынан калыбына келтирилиши мүмкүн.
415-статья. Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссияларды түзүү
Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиялар 10дон кем эмес адам иштеген уюмдарда кызматкерлердин жана (же) иш берүүчүнүн демилгеси боюнча кызматкерлердин жана иш берүүчүнүн өкүлдөрүнүн бирдей санынан түзүлөт. Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиянын курамына кызматкерлердин өкүлдөрү уюмдун кызматкерлеринин жалпы чогулушу (конференциясы) тарабынан шайланат же кийин уюмдун кызматкерлеринин жалпы чогулушунда (конференциясында) бекитүү менен кызматкерлердин өкүлчүлүктүү органы тарабынан берилет.
Иш берүүчүнүн өкүлдөрү уюмдун жетекчиси тарабынан дайындалат.
Жалпы чогулуштун чечими боюнча уюмдун түзүмдүк бөлүмдөрүндө эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиялар түзүлүшү мүмкүн. Бул комиссиялар уюмдун эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиялары сыяктуу эле негизде түзүлөт жана иштешет. Түзүмдүк бөлүмдөрдүн эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиялары бул бөлүмдөрдүн ыйгарым укуктарынын чегинде жекече эмгек талаш-тартыштарын карай алат.
Уюмдун эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиясынын иши жалпы чогулуш бекиткен жобо менен жөнгө салынат.
Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссия өз курамынан комиссиянын төрагасын, төраганын орун басарын жана катчысын шайлайт.
416-статья. Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиялардын компетенциясы
Ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда аларды кароонун башка тартиби белгиленген талаш-тартыштарды кошпогондо, эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссия уюмдарда келип чыккан жеке эмгек талаш-тартыштарын кароо боюнча орган болуп саналат.
417-статья. Жекече эмгек талаш-тартыштарын эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссияда кароонун тартиби
Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссияга келип түшкөн кызматкердин арызы аталган комиссия тарабынан милдеттүү түрдө катталууга тийиш.
Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссия кызматкер арыз берген күндөн тартып 10 күндүн ичинде жеке эмгек талаш-тартышын кароого милдеттүү.
Талаш арыз берген кызматкердин же анын ыйгарым укуктуу өкүлүнүн катышуусунда каралат. Кызматкер же анын өкүлү жокто талаш-тартышты кароого анын жазуу жүзүндөгү арызы боюнча гана жол берилет. Кызматкер же анын өкүлү комиссиянын жыйналышына келбесе, арызды кароо кийинкиге калтырылат. Жүйөлүү себептерсиз экинчи жолу келбеген учурда комиссия арызды кароодон чакыртып алуу жөнүндө чечим кабыл алышы мүмкүн, бул кызматкерди белгиленген мөөнөттө эмгек талаш-тартышын кайра кароого арыз берүү укугунан ажыратпайт. ушул Кодекс менен.
14 жаштан 16 жашка чейинки курактагы кызматкерлердин жекече эмгек талаш-тартыштары ата-энесинин же камкорчусунун (көзөмөлчүнүн) биринин катышуусу менен каралат.
Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссия жыйналышка күбөлөрдү чакырууга жана адистерди чакырууга укуктуу. Комиссиянын талабы боюнча уюмдун жетекчиси зарыл болгон документтерди белгиленген мөөнөттө берүүгө милдеттүү.
Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиянын жыйналышы эгерде кызматкерлердин атынан чыккан мүчөлөрдүн жарымынан кем эмеси жана иш берүүчүнүн атынан чыккан мүчөлөрдүн жарымынан кем эмеси катышса, укуктуу деп эсептелет.
Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиянын жыйналышында протокол түзүлөт, ага комиссиянын төрагасы же төраганын орун басары кол коет жана комиссиянын мөөрү менен күбөлөндүрүлөт.
418-статья. Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиянын чечимдерин кабыл алуу тартиби
Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссия жыйналышка катышкан комиссия мүчөлөрүнүн жөнөкөй көпчүлүк добушу менен жашыруун добуш берүү менен чечим кабыл алат.
Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиянын чечиминде төмөнкүлөр көрсөтүлөт:
уюмдун (бөлүмдүн) аталышы, комиссияга кайрылган кызматкердин фамилиясы, аты, атасынын аты, кызматы, кесиби же адистиги;
комиссияга кайрылуунун жана талашты кароонун даталары, талаштын маңызы;
комиссия мүчөлөрүнүн жана жыйналышка катышкан башка адамдардын фамилиясы, аты, атасынын аты;
чечимдин маңызы жана анын негиздемеси (мыйзамга же башка ченемдик укуктук актыга шилтеме берүү менен);
Добуш берүүнүн жыйынтыктары.
Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиянын чечиминин белгиленген тартипте күбөлөндүрүлгөн көчүрмөлөрү чечим кабыл алынган күндөн тартып 3 күндүн ичинде кызматкерге жана уюмдун жетекчисине тапшырылат.
419-статья. Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиянын чечимдерин аткаруу
Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиянын чечими даттануу үчүн каралган 10 күн өткөндөн кийин 3 күндүн ичинде аткарылууга тийиш.
Комиссиянын чечими белгиленген мөөнөттө аткарылбаган учурда, эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссия кызматкерге аткаруу документи болгон күбөлүк берет. Эгерде кызматкер же иш берүүчү белгиленген мөөнөттө эмгек талаш-тартышын сотко өткөрүп берүү жөнүндө арыз менен кайрылса, күбөлүк берилбейт.
Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссия тарабынан берилген жана аны алган күндөн тартып 3 айдан кечиктирбестен берилген маалымкаттын негизинде соттук аткаруучу эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиянын чечимин аткарат.
Эгерде кызматкер белгиленген 3 айлык мөөнөттү жүйөлүү себептер менен өткөрүп жиберсе, күбөлүк берген эмгек талаш-тартыштары комиссиясы бул мөөнөттү калыбына келтириши мүмкүн.
420-статья. Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиянын чечимине даттануу жана жеке эмгек талаш-тартышын кароону сотко өткөрүү.
Эгерде жеке эмгек талаш-тартыштары эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссия тарабынан 10 күндүн ичинде каралбаса, кызматкер аны кароону сотко өткөрүүгө укуктуу.
Эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссиянын чечимине кызматкер же иш берүүчү комиссиянын чечиминин көчүрмөлөрү тапшырылган күндөн тартып 10 күндүн ичинде сотко даттанылышы мүмкүн.
Эгерде белгиленген мөөнөт жүйөлүү себептер боюнча өтүп кетсе, сот бул мөөнөттү калыбына келтирип, талашты маңызы боюнча карай алат.
421-статья . Жекече эмгек талаш-тартыштарын сотто кароо
Соттор жекече эмгек талаш-тартыштарын төмөнкүдөй арыздардын негизинде карайт:
1) эгерде ал жеке эмгек талаш-тартыштарын кароо боюнча комиссиянын чечими менен макул болбосо же тараптар макулдашууга жетишпесе, кызматкер же иш берүүчү;
2) эмгек талаш-тартыштары боюнча комиссияны айланып өтүп сотко кайрылган кызматкер;
3) эгерде эмгек талаш-тартыштарын кароо комиссиясы арызды белгиленген мөөнөттө карабаса, кызматкерге;
4) эгерде комиссиянын чечими мыйзамдарга жана башка ченемдик укуктук актыларга ылайык келбесе, прокурор.
Жекече эмгек талаш-тартыштары түздөн-түз сотто каралат:
1) жеке эмгек талаш-тартыштарын кароо боюнча комиссиялар түзүлбөгөн уюмдардын кызматкерлери;
2) кызматкер эмгек келишимин бузуунун негиздерине карабастан жумушка калыбына келтирүү жөнүндө, башка ишке которуу жөнүндө, бошотуунун датасын жана себебин өзгөртүү жөнүндө, мажбурлап иштебеген мезгил үчүн акы төлөө жөнүндө же эмгек акысын төлөө жөнүндө. аз акы төлөнүүчү ишти аткарган убактагы эмгек акынын айырмасы;
3) кызматкер келтирген зыяндын ордун толтуруу үчүн иш берүүчүгө;
4) кызматкер өндүрүштүк кырсык жөнүндө акт түзүүдөн иш берүүчү баш тарткандыгы же анын мазмунуна макул болбогондугу жөнүндө;
5) эмгек милдеттерин аткарууга байланыштуу ден соолугуна келтирилген зыяндын ордун толтуруу үчүн кызматкерге;
6) эгерде иштин мүнөзү жана эмгек шарттары өзгөрбөсө, мөөнөттүү эмгек келишимин мөөнөттүү келишимге кайра түзүү жөнүндө иш берүүчүнүн талабы боюнча кызматкерлерге;
7) сыноо мөөнөтүнүн ичинде эмгек келишими бузулгандан кийин кызматкер кайра калыбына келтирилгенде.
Жекече эмгек талаш-тартыштары түздөн-түз сотто каралат:
1) жалдоодон баш тартуу;
2) кызматкердин эмгек ар-намысын, кадыр-баркын жана ишкердик беделин коргоо жана ушуга байланыштуу мүлктүк жана моралдык зыяндын ордун толтуруу жөнүндө;
3) иш берүүчү – жеке жактар үчүн эмгек келишими боюнча иштеген адамдардын арызы боюнча;
4) басмырлоого кабылды деп эсептеген кызматкерлердин арызы боюнча.
422-статья. Кызматкерлерди соттук чыгымдардан бошотуу
Эмгек мамилелеринен келип чыккан доолор боюнча сотко доо коюуда кызматкерлер соттук чыгымдарды төлөөдөн бошотулат.
423-статья. Кызматтан бошотуу, убактылуу токтотуу жана башка ишке которуу жөнүндө талаштар боюнча чечимдерди кабыл алуу.
Эгерде убактылуу токтотуу, бошотуу же башка ишке которуу мыйзамсыз деп таанылса, кызматкер жеке эмгек талаш-тартышын караган орган тарабынан мурдагы жумушуна калыбына келтирилиши керек.
Жекече эмгек талаш-тартышын караган орган кызматкерге мажбурлап иштебеген бүткүл мезгил үчүн орточо эмгек акысын же аз акы төлөнүүчү ишти аткарган бүткүл мезгил үчүн эмгек акысынын айырмасын төлөө жөнүндө чечим кабыл алат.
Кызматкердин арызы боюнча жеке эмгек талаш-тартышын караган орган анын пайдасына жогоруда көрсөтүлгөн компенсацияны өндүрүү жөнүндө чечим кабыл алуу менен чектелиши мүмкүн.
Кызматкердин арызы боюнча жеке эмгек талаш-тартышын караган орган жумуштан бошотуунун негиздерин өз каалоосу боюнча иштен бошотууга өзгөртүү жөнүндө чечим кабыл алышы мүмкүн.
Эгерде жумуштан бошотуунун жүйөсү туура эмес же мыйзамга ылайык эмес деп таанылса, жеке эмгек талаш-тартышын карап жаткан сот аны өзгөртүүгө жана чечимде жумуштан бошотуунун себебин жана негизин, токтомдун редакциясына так ылайык көрсөтүүгө милдеттүү. ушул Кодекс же башка мыйзам.
Эгерде эмгек китепчесинде бошотуунун себебин туура эмес жазуу кызматкердин башка жумушка орношуусуна тоскоол болсо, анда сот кызматкерге мажбурлап иштебеген бүткүл мезгил үчүн орточо эмгек акысын төлөп берүү жөнүндө чечим чыгарат.
Мыйзамдуу негиздерсиз же жумуштан бошотуунун белгиленген тартибин бузган же башка ишке мыйзамсыз которуу менен бошотулган учурларда сот кызматкердин арызы боюнча кызматкерге моралдык зыяндын акчалай компенсациясын төлөп берүү жөнүндө чечим чыгарууга укуктуу. ага ушул иш-аракеттеринен улам келип чыккан. Бул компенсациянын өлчөмү сот тарабынан аныкталат.
Кызматкерди мурунку жумушуна калыбына келтирүү мүмкүн болбосо (кызмат орду кыскарса, бөлүм жоюлса, уюм жоюлса), анда сот иш берүүчүгө же анын укук мураскоруна кызматкерге эмгек акы төлөө милдетин жүктөйт. орточо айлык эмгек акынын 12 эседен кем эмес өлчөмүндө материалдык компенсация.
424-статья. Кызматкердин акчалай талаптарын канааттандыруу
Эгерде жеке эмгек талаш-тартышын карап жаткан орган кызматкердин акчалай талаптарын негиздүү деп тапса, алар толугу менен канааттандырылат.
425 – статья
426-статья. Жекече эмгек талаш-тартыштарын караган органдардын чечими боюнча төлөнгөн суммаларды кайра өндүрүп алууну чектөө.
Чечим көзөмөл тартибинде жокко чыгарылганда, жеке эмгек талаш-тартышын кароо боюнча органдын чечимине ылайык кызматкерден ага төлөнгөн суммаларды кайтарып берүүгө, жокко чыгарылган чечим жалган маалыматтарга негизделген учурларда гана жол берилет. кызматкер тарабынан же ал тарабынан берилген жасалма документтер.
427-статья. Кызматкерлердин айрым категорияларынын жекече эмгек талаш-тартыштарын кароонун өзгөчөлүктөрү
Саясий жана атайын мамлекеттик кызматтарды ээлеген адамдардын кызматтан бошотуу, бошотуунун датасын жана себептеринин формулировкасын өзгөртүү, башка ишке которуу, мажбурлап иштебегендиги үчүн акы төлөө же аз акы төлөнүүчү иштерди аткаруу жана тартиптик жаза колдонуу маселелери боюнча жекече эмгек талаш-тартыштары. соттон тышкары чечилет.
Ушул статьяда көрсөтүлгөн жагдайлар боюнча кабыл алынган чечимдер даттанууга жатпайт.
43-ГЛАВА. ЖАМААТТЫК ЭМГЕК ТАЛАШ-ТАРТЫШТАРЫ
428-статья. Негизги түшүнүктөр
Жамааттык эмгек талаш-тартыштары – кызматкерлердин (алардын өкүлдөрүнүн) жана иш берүүчүлөрдүн (алардын өкүлдөрүнүн) ортосундагы эмгек шарттарын (анын ичинде эмгек акыны) белгилөөгө жана өзгөртүүгө, жамааттык келишимдерди, макулдашууларды түзүүгө, өзгөртүүгө жана ишке ашырууга байланыштуу чечилбеген пикир келишпестиктер, ошондой эле уюмдарда эмгек мыйзамдарынын ченемдерин камтыган актыларды макулдашууда жана кабыл алууда кызматкерлердин шайлануучу өкүлчүлүктүү органынын пикирин эске алуудан иш берүүчүнүн баш тартуусу.
Макулдашуу жол-жоболору – жамааттык эмгек талаш-тартышын чечүү максатында ортомчунун катышуусу менен макулдашуу комиссиясы тарабынан каралышы.
Жумуш берүүчүнүн (анын өкүлүнүн) жумушчулардын (алардын өкүлдөрүнүн) талаптарын толугу менен же бир бөлүгүн канааттандыруудан баш тартуу жөнүндө же иш берүүчүнүн (анын өкүлүнүн) талаптарын канааттандырбоо жөнүндө чечими келип түшкөн күн жамааттык эмгек талаш-тартышынын башталган учуру болуп саналат. ушул Кодекстин 430-статьясына ылайык өз чечимин , ошондой эле жамааттык сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүдө пикир келишпестиктердин протоколун түзүү күнүн билдирүүгө.
Иш таштоо – жамааттык эмгек талаш-тартышын чечүү үчүн кызматкерлердин эмгек милдеттерин аткаруудан (толук же жарым-жартылай) убактылуу ыктыярдуу баш тартуусу.
429-статья. Кызматкерлердин жана алардын өкүлдөрүнүн талаптарын коюу
Ушул Кодекстин 29 – 31-статьяларына ылайык аныкталган кызматкерлер жана алардын өкүлдөрү талаптарды коюуга укуктуу.
Уюмдун (филиалдын, өкүлчүлүктүн, башка өзүнчө түзүмдүк бөлүмдүн) кызматкерлери жана (же) кызматкерлеринин өкүлчүлүктүү органы тарабынан коюлган талаптар кызматкерлердин тийиштүү чогулушунда (конференциясында) бекитилет.
Кызматкерлердин чогулушу эгерде кызматкерлердин жарымынан көбү катышса укуктуу деп эсептелет. Эгерде шайланган делегаттардын үчтөн экисинен кем эмеси катышса, конференция өттү деп эсептелет.
Иш берүүчү талаптарды коюу үчүн кызматкерлерге же кызматкерлердин өкүлдөрүнө чогулуш (конференция) өткөрүү үчүн зарыл болгон жайларды берүүгө милдеттүү жана аны өткөрүүгө тоскоолдук кылууга укугу жок.
Кызматкерлердин талаптары жазуу жүзүндө айтылат жана иш берүүчүгө жөнөтүлөт.
Кесиптик бирликтердин жана алардын бирикмелеринин талаптары коюлуп, социалдык өнөктөштүктүн тиешелүү жактарына жөнөтүлөт.
430-статья. Кызматкерлердин, профсоюздардын жана алардын бирикмелеринин талаптарын кароо
Иш берүүчүлөр кызматкерлердин аларга жиберилген талаптарын эске алууга милдеттүү.
Кабыл алынган чечим жөнүндө иш берүүчү уюмдун кызматкерлеринин өкүлчүлүктүү органына (филиал, өкүлчүлүк, башка өзүнчө түзүмдүк бөлүм) кызматкерлердин талабын алган күндөн тартып 3 жумушчу күндүн ичинде жазуу жүзүндө билдирет.
Иш берүүчүлөрдүн (иш берүүчүлөрдүн бирикмелеринин) өкүлдөрү кесиптик бирликтердин (алардын бирикмелеринин) аларга жиберилген талаптарын кароого кабыл алууга жана кабыл алынган чечим жөнүндө бул талаптарды алган күндөн тартып 1 айдын ичинде кесиптик бирликтерге (алардын бирикмелерине) билдирүүгө милдеттүү. .
431-статья. Макулдашуунун жол-жоболору
Жамааттык эмгек талаш-тартышын чечүүнүн тартиби төмөнкү этаптардан турат: жамааттык эмгек талаш-тартышын макулдашуу комиссиясында кароо, жамааттык эмгек талаш-тартышын ортомчунун катышуусу менен кароо.
Эгерде иш берүүчү кызматкерлердин же алардын өкүлчүлүктүү органдарынын талаптарын канааттандырбаса, жамааттык эмгек талаш-тартышын макулдашуу комиссиясы тарабынан кароо милдеттүү болуп саналат.
Жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптарынын эч кимиси жарашуу жол-жобосуна катышуудан качууга укугу жок.
Тараптардын өкүлдөрү жана макулдашуу комиссиясы жамааттык эмгек талаш-тартышын чечүү үчүн бардык мүмкүнчүлүктөрдү пайдаланууга милдеттүү.
432-статья. Жамааттык эмгек талаш-тартыштарын макулдашуу комиссиясынын кароосу
Жамааттык эмгек талаш-тартыштары башталган күндөн тартып 3 жумушчу күндүн ичинде макулдашуу комиссиясы түзүлөт. Комиссияны түзүү жөнүндө чечим иш берүүчүнүн тиешелүү буйругу (тескемеси) жана кызматкерлердин өкүлүнүн чечими менен таризделет.
Макулдашуу комиссиясы жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптарынын өкүлдөрүнөн бирдей негизде түзүлөт.
Жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптары макулдашуу комиссиясын түзүүдөн жана анын ишине катышуудан качууга укугу жок.
Иш берүүчү макулдашуу комиссиясынын иштеши үчүн зарыл шарттарды түзөт.
Жамааттык эмгек талаш-тартыштары аны түзүү жөнүндө буйрук (тескеме) чыгарылган күндөн тартып 5 жумушчу күндүн ичинде макулдашуу комиссиясы тарабынан каралууга тийиш. Бул мөөнөт тараптардын өз ара макулдашуусу боюнча узартылышы мүмкүн, ал протокол менен таризделет.
Макулдашуучу комиссиянын чечими жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптарынын макулдашуусу боюнча кабыл алынат, протокол менен таризделет, бул талаш-тартыштын тараптары үчүн милдеттүү болуп саналат жана комиссиянын чечими менен белгиленген тартипте жана мөөнөттө аткарылат. макулдашуу комиссиясы.
Эгерде макулдашуу комиссиясында макулдашууга жетишилбесе, жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптары ортомчунун катышуусу менен жарашуу жол-жоболорун улантат.
433-статья. Жамааттык эмгек талашын ортомчунун катышуусу менен кароо
Макулдашуу комиссиясы пикир келишпестиктердин протоколун түзгөндөн кийин жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптары 3 жумушчу күндүн ичинде медиаторду чакыра алышат.
Жамааттык эмгек талаш-тартышын медиатордун катышуусу менен кароонун тартиби медиатордун катышуусу менен жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптарынын макулдашуусу менен аныкталат.
Ортомчу жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптарынан талап кылууга жана алардан бул талашка тиешелүү зарыл документтерди жана маалыматтарды алууга укуктуу.
Жамааттык эмгек талаш-тартышын медиатордун катышуусу менен кароо ал чакырылган (дайындалган) күндөн тартып 7 жумушчу күндүн ичинде жүргүзүлөт жана жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптары жазуу жүзүндө макулдашылган чечимди кабыл алуу же протокол түзүү менен аяктайт. пикир келишпестиктер.
434-статья. Жамааттык эмгек талаш-тартышын чечүүгө байланыштуу кепилдиктер
Макулдашуу комиссиясынын мүчөлөрү жамааттык эмгек талаш-тартышын чечүүгө катышкан мезгилде 1 жылдын ичинде 3 айдан ашык эмес мөөнөткө орточо эмгек акысын сактоо менен негизги жумушунан бошотулат.
Жамааттык эмгек талаш-тартышын чечүүгө катышкан кызматкерлердин жана алардын бирикмелеринин өкүлдөрү жамааттык эмгек талаш-тартышын чечүү мезгилинде алдын ала макулдугусуз тартиптик жазага тартылышы, башка ишке которулушу же иш берүүчүнүн демилгеси боюнча иштен бошотулушу мүмкүн эмес. аларга өкүл болууга ыйгарым укук берген органдын.
435-статья. Жамааттык эмгек талаш-тартышын чечүүнүн жүрүшүндө макулдашуу
Бул талаш-тартышты чечүү учурунда жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптары жетишилген макулдашуу жазуу жүзүндө таризделет жана жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптары үчүн милдеттүү болуп саналат.
Анын аткарылышын контролдоо жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптары тарабынан жүзөгө ашырылат.
436-статья. Иш таштоо укугу
Кыргыз Республикасынын Конституциясынын 30-беренесине ылайык жамааттык эмгек талаш-тартышын чечүүнүн жолу катары жумушчулардын иш таштоо укугу таанылат.
Если примирительные процедуры не привели к разрешению коллективного трудового спора либо работодатель уклоняется от примирительных процедур, не выполняет соглашение, достигнутое в ходе разрешения коллективного трудового спора, то работники или их представители вправе приступить к организации забастовки.
Иш таштоого катышуу ыктыярдуу. Эч ким иш таштоого катышууга же катышуудан баш тартууга мажбурланышы мүмкүн эмес.
Жумушчуларды иш таштоого катышууга мажбурлаган же катышуудан баш тарткан адамдар ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда белгиленген тартипте дисциплинардык, административдик жана жазык жоопкерчилигин тартышат.
Иш берүүчүнүн өкүлдөрү иш таштоону уюштурууга же ага катышууга укугу жок.
437-статья. Иш таштоо жарыялоо
Иш таштоо жарыялоо жөнүндө чечим жамааттык эмгек талаш-тартышын чечүү үчүн мурда кызматкерлер тарабынан ыйгарым укук берилген кызматкерлердин өкүлчүлүктүү органынын сунушу боюнча уюмдун (филиалдын, өкүлчүлүктүн, башка өзүнчө түзүмдүк бөлүмдүн) кызматкерлеринин чогулушу (конференциясы) тарабынан кабыл алынат. . Иш таштоо жарыялоо жөнүндө кесиптик бирлик (кесиптик бирликтер бирикмеси) тарабынан кабыл алынган чечим ар бир уюм боюнча ушул уюмдун кызматкерлеринин чогулушу (конференциясы) тарабынан бекитилет.
Эгерде кызматкерлердин (конференциянын делегаттарынын) жалпы санынын үчтөн экисинен кем эмеси катышса, кызматкерлердин чогулушу (конференциясы) укуктуу деп эсептелет.
Иш берүүчү чогулушту (конференцияны) өткөрүүгө кийлигишүүгө укугу жок.
Эгерде жыйналышка (конференцияга) катышкан кызматкерлердин жарымынан кем эмеси добуш берсе, чечим кабыл алынды деп эсептелет. Эмгекчилердин чогулушун (конференциясын) еткеруу мумкун болбосо, эмгекчилердин екулчулуктуу органы иш таштоону колдогон жумушчулардын жарымынан кебу-нун колдорун чогултуу менен езунун чечимин бекитууге укуктуу.
Макулдашуу комиссиясы тарабынан 5 календардык күн иштегенден кийин бир сааттык эскертүү иш таштоосу бир жолу жарыяланышы мүмкүн, бул тууралуу иш берүүчүгө 3 жумушчу күндөн кечиктирбестен жазуу жүзүндө билдирилиши керек.
Эскертүү иш таштоосун өткөрүүдө аны жетектеген орган ушул Кодекске ылайык минималдуу зарыл иштерди (кызмат көрсөтүүлөрдү) камсыз кылат.
Иш берүүчү алдыда боло турган иш таштоонун башталышы жөнүндө 10 календардык күндөн кечиктирбестен жазуу жүзүндө билдирилиши керек.
Иш таштоо жөнүндө чечимде төмөнкүлөр көрсөтүлөт: жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптарынын иш таштоо жана өткөрүү үчүн негиз болгон пикир келишпестиктеринин тизмеси; иш таштоонун башталган күнү жана убактысы, анын күтүлүп жаткан узактыгы жана катышуучулардын күтүлүп жаткан саны; иш таштоону жетектеген органдын аталышы, макулдашуу жол-жоболоруна катышууга ыйгарым укуктуу кызматкерлердин өкүлдөрүнүн курамы; иш таштоо учурунда уюмда (филиалда, өкүлчүлүктө, башка өзүнчө түзүмдүк бөлүмдө) аткарылуучу минималдуу зарыл жумуштар (кызмат көрсөтүүлөр) боюнча сунуш.
438-статья. Иш таштоону жетектеген орган
Иш таштоого эмгекчилердин екулчулуктуу органы жетекчилик кылат. Иш таштоону жетектеген орган жумушчулардын чогулуштарын (конференцияларын) чакырууга, жумушчулардын таламдарын козгогон маселелер боюнча иш берүүчүдөн маалымат алууга, талаштуу маселелер боюнча корутундуларды даярдоо үчүн адистерди тартууга укуктуу.
Иш таштоого жетекчилик кылган орган иш таштоону токтотууга укуктуу. Иш таштоону улантуу үчүн макулдашуу комиссиясы талашты кайра кароо талап кылынбайт. Иш таштоонун кайра башталгандыгы жөнүндө иш берүүчү 3 жумушчу күндөн кечиктирбестен кабарланышы керек.
439-статья. Жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптарынын иш таштоо учурундагы милдеттери
Иш таштоо учурунда жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптары бул талашты жарашуу жол-жоболору аркылуу чечүүнү улантууга милдеттүү.
Иш берүүчү, аткаруу бийлик органдары, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары жана иш таштоону жетектеген орган аларга жараша иш таштоо учурунда коомдук тартипти, уюмдун (филиалдын, өкүлчүлүктүн, башка өзүнчө түзүмдүк бөлүмдүн) мүлкүнүн сакталышын камсыз кылуу боюнча чараларды көрүүгө милдеттүү. жана жумушчулардын, ошондой эле токтоп калышы адамдын өмүрүнө жана ден соолугуна түздөн-түз коркунуч туудурган машиналарды жана жабдууларды иштетүү.
Иши адамдардын коопсуздугун, алардын ден соолугун жана коомдун турмуштук таламдарын камсыз кылуу менен байланышкан уюмдарда (филиалдарда, өкүлчүлүктөрдө) экономиканын ар бир секторунда (подсекторунда) минималдуу талап кылынуучу иштердин (кызмат көрсөтүүлөрдүн) тизмеси иштелип чыгат. жана тиешелүү кесиптик бирлик менен макулдашуу боюнча экономиканын тиешелүү тармагындагы (подсекторундагы) ишти координациялоо жана жөнгө салуу жүктөлгөн аткаруу бийлигинин тийиштүү органы тарабынан бекитилет. Эгерде экономиканын тармагында (подсекторунда) иштеген бир нече кесиптик бирликтер болсо, минималдуу талап кылынуучу иштердин (кызмат көрсөтүүлөрдүн) тизмеси экономиканын тармагында (подсекторунда) иштеген бардык кесиптик бирликтер менен макулдашуу боюнча бекитилет. Минималдуу зарыл иштердин (кызмат көрсөтүүлөрдүн) тизмесин иштеп чыгуунун жана бекитүүнүн тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.
Уюмда (филиалда, өкүлчүлүктө) талап кылынуучу минималдуу жумуш (кызмат көрсөтүү) жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптарынын макулдашуусу боюнча жергиликтүү өз алдынча башкаруу органы менен бирдикте 5 күндүн ичинде зарыл болгон минималдуу иштердин (кызмат көрсөтүүлөрдүн) тизмелеринин негизинде аныкталат. иш таштоо жарыялоо женунде чечим кабыл алынган кунден тартып. Иштин (кызматтын) түрүн минималдуу талап кылынган жумушка (кызмат көрсөтүүгө) киргизүү жарандардын ден соолугуна зыян келтирүү же өмүрүнө коркунуч келтирүү ыктымалдыгы менен негизделиши керек. Уюмда (филиалда, өкүлчүлүктө) талап кылынган минималдуу жумуштарга (кызматтарга) минималдуу зарыл иштердин (кызмат көрсөтүүлөрдүн) тиешелүү тизмектеринде каралбаган жумуштар (кызмат көрсөтүүлөр) кирүүгө тийиш эмес.
Уюмда (филиалда, өкүлчүлүктө) талап кылынуучу минималдуу жумуштарды (кызматтарды) белгилеген органдын чечимине жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптары сотко даттанылышы мүмкүн.
Эгерде минималдуу талап кылынган жумуштар (кызмат көрсөтүүлөр) көрсөтүлбөсө, иш таштоо мыйзамсыз деп табылышы мүмкүн.
440-статья. Мыйзамсыз иш таштоо
Иш таштоолор мыйзамсыз жана аларга жол берилбейт:
а) согуштук абалдын же өзгөчө абалдын же өзгөчө абал жөнүндө мыйзамдарга ылайык өзгөчө чаралардын мезгилинде; Кыргыз Республикасынын Куралдуу Күчтөрүнүн органдарында жана уюмдарында, башка аскердик, аскерлештирилген жана башка түзүлүштөр менен уюмдарда өлкөнүн коргонуусун, мамлекеттик коопсуздугун камсыз кылуу, авариялык-куткаруу, издөө-куткаруу, өрткө каршы, табигый кырсыктарды болтурбоо же жоюу; жана өзгөчө кырдаалдар; укук коргоо органдарында; өндүрүштүн өзгөчө коркунучтуу түрлөрүн же жабдууларды түздөн-түз тейлеген уюмдарда, тез жардам жана тез медициналык жардам станцияларында;
б) эгерде иш таштоону өткөрүү коргонууга коркунуч келтирсе, калктын турмуш-тиричилигин камсыз кылуу менен байланышкан уюмдарда (энергия менен камсыздоо, жылуулук жана жылуулук менен камсыздоо, суу менен камсыздоо, газ менен жабдуу, авиация, темир жол жана суу транспорту, байланыш, ооруканалар). жана мамлекеттин коопсуздугун, адамдардын өмүрүн жана ден соолугун.
Иш таштоо иш берүүчүнүн же прокурордун арызынын негизинде соттун чечими менен гана мыйзамсыз деп табылышы мүмкүн.
Соттун чечими иш таштоого жетекчилик кылуучу орган аркылуу жумушчулардын назарына жеткирилет, ал соттун чечими женунде иш таштоонун катышуучуларына токтоосуз билдирууге милдеттуу.
Иш таштоону мыйзамсыз деп табуу жөнүндө соттун мыйзамдуу күчүнө кирген чечими токтоосуз аткарылууга тийиш. Жумушчулар иш таштоону токтотууга жана соттун аталган чечиминин көчүрмөсүн иш таштоону жетектеген органга тапшыргандан кийинки күндөн кечиктирбестен ишке киришүүгө милдеттүү.
Эгерде адамдардын өмүрүнө жана ден соолугуна дароо коркунуч жаралса, сот башталбаган иш таштоону 30 күнгө чейин кийинкиге калтырууга, ал эми ошол эле мөөнөткө башталган иш таштоону токтотууга укуктуу.
441-статья. Иш таштоого байланыштуу кызматкерлердин кепилдиктери жана укуктук абалы
Ушул Кодекстин 440-статьясынын төртүнчү бөлүгүнө ылайык иш таштоону токтотуу боюнча милдеттенме аткарылбагандан башка учурларда, кызматкердин иш таштоого катышуусу эмгек тартибин бузуу жана эмгек келишимин бузуу үчүн негиздер катары каралышы мүмкүн эмес.
Ушул Кодекстин 440-статьясынын төртүнчү бөлүгүндө каралган учурларды кошпогондо, иш таштоого катышкан кызматкерлерге тартиптик жаза чараларын колдонууга тыюу салынат .
Иш таштоо учурунда ага катышкан жумушчулар иштеген жерин жана кызмат ордун сактап калышат.
Иш берүүчү жумуштун (кызматтын) милдеттүү минимумун аткарууда иштеген жумушчуларды кошпогондо, жумушчулардын иш таштоого катышуу учурунда аларга эмгек акысын төлөбөй коюуга укуктуу.
Жамааттык келишимде, макулдашууда же жамааттык эмгек талаш-тартышын чечүүнүн жүрүшүндө жетишилген макулдашууларда иш таштоого катышкан кызматкерлерге компенсациялык төлөмдөр каралышы мүмкүн.
Иш таштоого катышпаган, бирок иш таштоого байланыштуу ишин аткара албай калган жана ушуга байланыштуу токтоп калуу башталгандыгы жөнүндө жазуу жүзүндө билдирген кызматкерлерге жумушчунун күнөөсү жок токтоп калганы үчүн акы төлөнүүчү тартипте жана тартипте төлөнөт. ушул Кодексте каралган өлчөмдөрдө. Иш берүүчү бул кызматкерлерди ушул Кодексте белгиленген тартипте башка ишке которууга укуктуу.
Жамааттык келишимде, макулдашууда же жамааттык эмгек талаш-тартышын чечүүнүн жүрүшүндө жетишилген макулдашууларда иш таштоого катышкан кызматкерлерге акы төлөөнүн ушул Кодексте каралгандан кыйла жеңилдетилген тартиби каралышы мүмкүн.
442-статья. Локаутка тыюу салуу
Жамааттык эмгек талаш-тартышын, анын ичинде иш таштоону чечүү процессинде локаутка – кызматкерлерди жамааттык эмгек талашына же иш таштоого катышкандыгына байланыштуу иш берүүчүнүн демилгеси боюнча иштен бошотууга тыюу салынат.
443-статья. Макулдашуу жол-жоболоруна катышуудан качуу жана макулдашуунун натыйжасында жетишилген макулдашууну аткарбоо үчүн жоопкерчилик
Кызматкерлердин талаптарын кабыл алуудан качкан жана макулдашуу жол-жоболоруна катышкан иш берүүчүнүн өкүлдөрү, анын ичинде талаптарды коюу, иш таштоо жарыялоо үчүн чогулушту (конференцияны) өткөрүү үчүн жайды бербеген же аны өткөрүүгө жолтоо болгондор ушул Кодекске ылайык дисциплинардык жоопкерчиликке же Кыргыз Республикасынын администрациялык укук бузуулар жөнүндө мыйзамдарында белгиленген тартипте администрациялык жоопкерчиликке тартылат.
Макулдашуу жол-жобосунун натыйжасында жетишилген макулдашуу боюнча милдеттенмелерди аткарбагандыгы үчүн күнөөлүү иш берүүчүнүн өкүлдөрү жана кызматкерлер администрациялык укук бузуулар жөнүндө мыйзамдарда белгиленген тартипте администрациялык жоопкерчиликке тартылышат.
444-статья. Мыйзамсыз иш таштоо үчүн кызматкерлердин жоопкерчилиги
Иш таштоону мыйзамсыз деп табуу же иш таштоону создуктурган же токтото турган соттун чечими иш таштоону жетектеген органга жеткирилгенден кийин эртеси иш таштоону баштаган же аны токтотпогон жумушчулар эмгек тартибин бузгандыгы учун дисциплинардык жоопкерчиликке тартылышы мумкун. .
Иш таштоону мыйзамсыз деп тааныган жана аны токтотпогон кызматкерлердин өкүлчүлүктүү органы мыйзамсыз иш таштоонун бүткүл мезгили үчүн иш берүүчүгө келтирилген зыяндын ордун сот аныктаган өлчөмдө өз каражаттарынын эсебинен толтурууга милдеттүү.
445-статья. Жамааттык эмгек талаш-тартышын чечүүдө документацияны жүргүзүү
Жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптарынын аракеттери, бул талаш-тартышты чечүүгө байланыштуу кабыл алынган макулдашуулар жана сунуштар жамааттык эмгек талаш-тартышынын тараптарынын өкүлдөрү, жарашуу органдары, иш таштоого жетекчилик кылган орган тарабынан протоколдор менен таризделет.
ГЛАВА 44. ОТВЕТСТВЕННОСТЬ ЗА НАРУШЕНИЕ ТРУДОВОГО ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА И ИНЫХ АКТОВ, СОДЕРЖАЩИХ НОРМЫ ТРУДОВОГО ПРАВА
Статья 446. Виды ответственности за нарушение трудового законодательства и иных нормативных актов, содержащих нормы трудового права
Лица, виновные в нарушении трудового законодательства и иных нормативных правовых актов, содержащих нормы трудового права, привлекаются к дисциплинарной ответственности в порядке, установленном настоящим Кодексом, иными законами, а также привлекаются к гражданско-правовой, административной и уголовной ответственности в порядке, установленном законодательством Кыргызской Республики.
Президент Кыргызской Республики
А. Акаев
ВСЕ НОВОСТИ ВСЕ ВИДЕО AVN